Ναυτικά βλήματα cruise κατά χερσαίων στόχων, δόγμα και ανάπτυξη τους (μέρος Β’)

Στο πρώτο μέρος του άρθρου την ευκαιρία να θέσουμε τα βασικά ερωτήματα περί την αναγκαιότητα των βλημάτων πλεύσεως, να εξετάσουμε τη θεμελιώδη διάκριση των ναυτικών αποστολών – προβολή ισχύος και έλεγχος θαλασσίων οδών – και να επιδοθούμε στην εξέταση της εξέλιξης του ναυτικού δόγματος των ΗΠΑ μεταπολεμικώς, και μέχρι τη δεκαετία του ’70. Ακολουθεί η εξέταση της εξέλιξης του ναυτικού δόγματος της ΕΣΣΔ στη μεταπολεμική περίοδο.

Ναυτικά βλήματα cruise κατά χερσαίων στόχων, δόγμα και ανάπτυξη τους (μέρος Α’)

ΙΙ. Δόγμα και δυνατότητες της ΕΣΣΔ μεταπολεμικώς

Η ΕΣΣΔ εισήλθε στη μεταπολεμική εποχή καθημαγμένη, αλλά με στρατιωτική ισχύ που την καθιστούσε άκρως επίφοβη για κάθε έθνος από το οποίο δεν τη χώριζε ωκεανός. Η εξέλιξη του Ναυτικού της επηρεάσθηκε προεχόντως από δύο καθοριστικούς παράγοντες.

Ο πρώτος ήταν η έλλειψη κάθε άξιας λόγου ιστορικής ναυτικής παράδοσης εκτός Βαλτικής και Μαύρης Θάλασσας: Η σύντομη περιπέτεια στον Ειρηνικό στις αρχές του 20^ου αιώνα γνώρισε οικτρό τέλος στην Τσουσίμα.

Ο δεύτερος ήταν η μειονεκτική γεωγραφία της: Μια κολοσσιαία ηπειρωτική μάζα, με ελάχιστες προσβάσεις στους ωκεανούς, εκ των οποίων μάλιστα οι μισές ελεγχόμενες από εχθρικές δυνάμεις (Στενά Βοσπόρου/Δαρδανελλίων στην Τουρκία και Σκαγερράκη/Καττεγάτη στη Δανία) και οι άλλες μισές παγωμένες για μέρος του ημερολογιακού έτους.

Τα πυρηνικά υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων, κλάσεως Delta III, K-211 Petropavlovsk-Kamtchatskiy & K-506 Zelenograd εγκλωβισμένα στην παγωμένη θάλασσα, στο ναύσταθμο SSBN του Gadjievo, ένα φιορδ κοντά στο Murmansk, βαθιά εντός του Πολικού Κύκλου.

Η γεωγραφία της ΕΣΣΔ (νωρίτερα της Ρωσίας, όπως και σήμερα), με τη μεγαλύτερη συνοριογραμμή στον κόσμο, την καθιστά εξάλλου και ευάλωτη σε εισβολές. Με αποτέλεσμα την αναγκαιότητα διατήρησης ισχυρών, πολυπληθέστατων χερσαίων δυνάμεων, που ιστορικά και διαχρονικά απομυζούσαν πόρους από το Ναυτικό, το οποίο λογιζόταν τελευταία προτεραιότητα.

Τα παραπάνω αποτυπώνονταν στην ιεράρχηση των πέντε κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων της ΕΣΣΔ, που ήταν, κατά σειρά προτεραιότητας, οι εξής: 1) Στρατηγικές Πυρηνικές Δυνάμεις, 2) Δυνάμεις Αεράμυνας, 3) Στρατός, 4) Αεροπορία, 5) Ναυτικό. Σε σύγκριση, η αντίστοιχη ιεράρχηση των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ είχε ως εξής: 1) Ναυτικό (περιλαμβανομένου του Σώματος Πεζοναυτών), 2) Αεροπορία, 3) Στρατός. Και στις δύο περιπτώσεις, η ιεράρχηση αποτυπωνόταν επακριβώς στην κατανομή των κονδυλίων του προϋπολογισμού.

Α’ Φάση: Τα παραπάνω δεδομένα υποχρέωσαν το Σοβιετικό Ναυτικό, από το τέλος του Β΄ ΠΠ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60, σε μια αυστηρώς αμυντική στρατηγική, με μηδενικές δυνατότητες προβολής ισχύος, γεωγραφικώς περιορισμένες δυνατότητες άσκησης θαλασσίου ελέγχου και κατά βάση τακτικές άρνησης πρόσβασης (access denial), τυπικές για υποδεέστερες ναυτικές δυνάμεις. Οι βασικές αποστολές ήταν η προστασία ευάλωτων παρακτίων ζωνών της ΕΣΣΔ από εχθρική απόβαση ή παράκτιο βομβαρδισμό και η άμυνα περιοχής κατά της εισόδου ξένων πλοίων στη σοβιετική αιγιαλίτιδα ζώνη, όπως και ο εφοδιασμός και η υποστήριξη του Στρατού, όταν και όποτε αυτή δεν ήταν εφικτή δια ξηράς.

Προς υποστήριξη αυτής της στρατηγικής ναυπηγήθηκαν μεταξύ 1946 και 1958 14 βαρέα καταδρομικά κλάσεως Sverdlov (ταξινόμηση KR, πολύ παρόμοια σε διάταξη και όψη με τα αμερικανικά Baltimore του Β΄ ΠΠ), 64 αντιτορπιλικά κλάσεως Skory (ταξινόμηση EM), 27 αντιτορπιλικά κλάσεως Kotlin (ΕΜ), 32 υποβρύχια κλάσεως Zulu και 200 κλάσεως Whiskey. Όλα αυτά τα πλοία ήταν συμβατικής προώσεως και δεν έφεραν κατευθυνομένους πυραύλους.

Το βαρύ καταδρομικό Mikhail Kutuzov, κλάσεως Sverdlov, στο Novorossiysk της Μαύρης Θάλασσας, προφανώς ως μουσείο, το 2012. Τα αξιόπλοα και μακρόβια αυτά σκάφη παρέμειναν σε υπηρεσία για όλο ουσιαστικά τον Ψυχρό Πόλεμο, παρά τον παρωχημένο οπλισμό τους, ως ναυαρχίδες λόγω της αφθονίας χώρων, που τα καθιστούσε ιδανικά για άσκηση διοίκησης.

Δεν είναι τυχαίο ότι στην εποχή αυτή (δηλαδή την όψιμη σταλινική περίοδο) τη μερίδα του λέοντος της χρηματοδότησης συγκεντρώνει η στρατηγική αεροπορία και τα μαχητικά. Με αποτέλεσμα η τεχνολογική ψαλίδα με τις ΗΠΑ στα πεδία αυτά να έχει πρακτικώς κλείσει – για πρώτη και τελευταία φορά στην ιστορία – κατά το χρόνο θανάτου του Στάλιν, όπως αποδεικνύεται από το MiG-19, το Tu-16 και ιδίως τον κινητήρα του τελευταίου. Σύντομα η ψαλίδα θα άνοιγε και πάλι θεαματικότατα υπέρ των ΗΠΑ.

Το μαγευτικό Tupolev Tu-16K-10-26 “Badger-C”, εδώ σε φωτογραφία του 1984, κατόρθωνε στις αρχές της δεκαετίας του ’50 με δύο κινητήρες ό,τι το Β-47, που χρειαζόταν έξι. Το αμερικάνικο καθαρόαιμο ήταν βέβαια ένα θαύμα της αεροδυναμικής, προηγήθηκε χρονικώς και κατασκευάστηκε σε υπερδιπλάσιο αριθμό, αλλά δεν μακροημέρευσε όσο το -16. Που σε νεότερες τοπικές εκδόσεις παράγεται ακόμη στην Κίνα. Πρόκειται για μνημείο στη βραχύβια σοβιετική αεροναυπηγική άνοιξη των όψιμων σταλινικών χρόνων.

Β΄φάση: Με την έλευση του Νικήτα Χρουστσώφ στην ηγεσία του ΚΚΣΕ, εγκαινιάζεται ένα άλμα, το οποίο όμως αφορά τα μέσα, παρά τη στρατηγική: Στόχος είναι πλέον η προστασία της ΕΣΣΔ από τις αμερικανικές ομάδες μάχης αεροπλανοφόρων. Η στρατηγική access denial διατηρείται, αλλά διευρύνεται το πεδίο της και αλλάζουν τα μέσα: Τα αεροπλανοφόρα πρέπει να εμποδισθούν να πλησιάσουν την ηπειρωτική μάζα της ΕΣΣΔ σε βαθμό που η εμβέλεια των αεροσκαφών που αυτά φέρουν, να τους επιτρέψει πυρηνικά πλήγματα κατά της ΕΣΣΔ.

Εγκαινιάζεται λοιπόν φιλόδοξο πρόγραμμα ναυπηγήσεων (1956-65) πυραυλοφόρων καταδρομικών (ταξινόμηση RKR), εξοπλισμένων με βλήματα πλεύσεως κατά πλοίων (δηλαδή των αμερικανικών αεροπλανοφόρων), με πυρηνική ή συμβατική κεφαλή, καθώς και ο εξοπλισμός ορισμένων υποβρυχίων με παρόμοια βλήματα πλεύσεως. Ναυπηγούνται έτσι 4 καταδρομικά (RKR) κλάσεως Kynda, 4 RKR κλάσεως Kresta I, 8 πυραυλοφόρα αντιτορπιλικά κλάσεως Kanin (γνωστά και ως Krupny στο ΝΑΤΟ) και 4 πυραυλοφόρα αντιτορπιλικά κλάσεως Kildin (μετρατροπές κλάσεως Kotlin).

Τα αξιόπιστα πλοία κλάσης Krupny/Kanin της ΕΣΣΔ παρέμειναν σε υπηρεσία μέχρι τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, αλλά ήδη το 1965 απηλλάγησαν από τον αναξιόπιστο αντιπλοϊκό πύραυλο SS-N-1 και μετατράπηκαν σε BPK (μεγάλα ανθυποβρυχιακά πλοία), με έναν διπλό εκτοξευτή SA-N-1 Goa (32 βλήματα αναχορηγία!), 2 πύργους με 4 πυροβόλα των 57 mm έκαστος και ανθυποβρυχιακούς όλμους, δηλαδή πτωχότατο α/υ εξοπλισμό, αλλά επαρκή αντιαεροπορική προστασία. Με εκτόπισμα 4.200 τόννων με πλήρη φόρτο, 35 κόμβους μέγιστη ταχύτητα και χωρίς το τυπικά πανύψηλο κέντρο βάρους των σοβιετικών πυραυλοφόρων πλοίων, αποτελούσαν αξιόλογα πλοία ανοιχτής θαλάσσης για τα σοβιετικά μέτρα.

Παρατηρούμε ότι, ενώ στις ΗΠΑ ο όρος guided-missile cruiser/destroyer σημαίνει πλοίο που φέρει πυραύλους αεράμυνας περιοχής, μέσης (Tartar, SM-1MR) ή μεγάλης (Talos, Terrier, SM-1ER, SM-2ER) εμβελείας (και όχι απλώς Sea Sparrow ή ανθυποβρυχιακούς ASROC ή αντιπλοϊκούς Harpoon), στην ΕΣΣΔ πυραυλοφόρο πλοίο καλείται προεχόντως εκείνο που φέρει οπλισμό αντιπλοϊκών πυραύλων.

Το σοβιετικό πυραυλοφόρο καταδρομικό (RKR) Varyag, κλάσεως Kynda, το 1989. Η πρωτοπόρος κλάση πυραυλοφόρων ποντοπόρων πλοίων της ΕΣΣΔ υπέφερε από κακά χαρακτηριστικά πλεύσεως, αποτέλεσμα του υψηλότατου κέντρου βάρους από το συνδυασμό βαρύτατου οπλισμού και αισθητήρων για αποστολές αεράμυνας περιοχής (3D radar & καταυγαστήρες). Με 8 αντιπλοϊκούς SS-N-3 σε τεράστιους τετραπλούς στρεφόμενους εκτοξευτές – σωλήνες (και άλλους τόσους σε αναχορηγία πίσω από τους εκτοξευτές – σωλήνες), ένα διπλό εκτοξευτή SA-N-1 “Goa” με αναχορηγία 16 βλημάτων στην πλώρη, ανθυποβρυχιακούς όλμους στην πλώρη, δύο πύργους των 2 π/β των 76mm στην πρύμνη, άλλους δύο πύργους των 45 mm και τορπιλοβλητικούς σωλήνες σε μόλις 5.400 τόννους εκτοπίσματος με πλήρη φόρτο και μήκος 142 μέτρων, το πλοίο ήταν ένα πραγματικό τέρας, το διατοιχισμό του οποίου με θάλασσα κανείς δεν θα ήθελε να ζήσει. Υπηρέτησαν πάντως πιστά μέχρι το πέρας του Ψυχρού Πολέμου και αυτής της ίδιας της ΕΣΣΔ.

Η κλάση Kresta I ήταν πλέον ένα ώριμο RKR, ασύγκριτα πιο αξιόπλοο, αξιόπιστο και αυτόνομο από την κλάση Kynda. Οι 8 έτοιμοι για βολή SS-N-3 έγιναν μόλις 4 (και μάλιστα με μηδενική αναχορηγία, δηλαδή η δύναμη πυρός έπεσε στο εν τέταρτο), αλλά οι εκτοξευτές SA-N-1 “Goa” έγιναν 2 με αναχορηγία 22 βλήματα έκαστος, οι δύο πύργοι των 76 mm έγιναν των 57 mm (καλύτερη ταχυβολία για εγγύς άμυνα), οι 10 τορπιλοσωλήνες διατηρήθηκαν, ενώ προστέθηκε ελικοδρόμιο (πολύ χαμηλά όμως, που κατακλυζόταν εύκολα) και υπόστεγο, σπάνιο πράγμα για σοβιετικό πλοίο της εποχής. Το πλοίο, με 7.500 τόννους πλέον πλήρους εκτοπίσματος και χαμηλό κέντρο βάρους, ήταν ιδιαίτερα αξιόπλοο σε ωκεάνιες συνθήκες, και με ταχύτητα 14 κόμβων είχε εμβέλεια σχεδόν 20.000 χιλιομέτρων. Οι Σοβιετικοί μάθαιναν γρήγορα από τα παθήματά τους…

Σημειώνουμε εδώ ότι τα στάδια β΄έως και δ΄της εξέλιξης της σοβιετικής ναυτικής στρατηγικής καθορίζει μια από τις επιβλητικότερες ναυτικές προσωπικότητες του 20^ου αιώνα, ο Ναύαρχος του Στόλου (Στόλαρχος) Sergey Georgievitch Gorshkov, αρχηγός του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού από το 1956 ως το 1985 (!). Υποναύαρχος στα 31 του, αντιναύαρχος στα 34, ναύαρχος στα 43 και στόλαρχος στα 57, σημάδεψε όσο κανείς άλλος την πορεία του Σοβιετικού Ναυτικού από την ασημαντότητα στη δεύτερη δύναμη στον πλανήτη. Απόλυτα ρεαλιστής σε σχέση με τις τεχνολογικές και παραγωγικές δυνατότητες της ΕΣΣΔ, ιεραρχούσε πειστικά τις προτεραιότητες, με σύνθημα «Το “καλύτερο” είναι ο χειρότερος εχθρός του “αρκούντως καλού”», το οποίο κατά τον αστικό θρύλο ήταν καδραρισμένο στο γραφείο του προς θέα των επισκεπτών του…

Ναύαρχος του Στόλου (Στόλαρχος) Sergey Georgievitch Gorshkov (1910 – 1988), Αρχηγός του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού από το 1956 ως το 1985. Δις Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης (1965 & 1982), επτάκις Παράσημο του Τάγματος του Λένιν, Παράσημο του Τάγματος της Οκτωβριανής Επανάστασης, τετράκις Παράσημο του Τάγματος της Κόκκινης Μπαντιέρας, Παράσημο του Τάγματος του Ushakov 1ης και 2ας τάξεως, Παράσημο του Τάγματος του Kutuzov, Παράσημο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου 1ης Τάξεως, Κρατικό Βραβείο της ΕΣΣΔ (1980) και Βραβείο Λένιν (1985). Ένας θρύλος, το σοβιετικό αντίστοιχο του Ναυάρχου Hyman Rickover στο Αμερικανικό Ναυτικό, ο οποίος επρέσβευε την ακριβώς αντίθετη φιλοσοφία (“Why not the best?”).

Την ίδια εποχή, για προστασία αυτών των πρώτων, πολύτιμων μοντέρνων ωκεάνιων σκαφών του Σοβιετικού Ναυτικού από την απειλή των αμερικανικών αεροσκαφών και υποβρυχίων, ναυπηγείται και η πρωτοποριακή, ισχυρή κλάση Kashin (20 σκάφη), με πρόωση αεριοστροβίλων, χωρίς αντιπλοϊκούς πυραύλους, με ορισμένα α/υ μέσα αλλά προπάντων με δύο διπλούς εκτοξευτές SA-N-1 (αντίστοιχους των χερσαίων SA-3 “Goa”), για αεράμυνα «περιοχής», με τα μέτρα της εποχής βέβαια, μόλις 25 χλμ.

«Μέγα ανθυποβρυχιακό πλοίο» (BPK, στην πραγματικότητα αντιτορπιλικό αεράμυνας) κλάσεως Kashin. Πανέμορφα, ισόρροπα double-ended πλοία, από τις μεγάλες στιγμές της σοβιετικής ναυπηγικής. Η βύθιση του Otvazhnyy στη Μαύρη Θάλασσα το 1974 από έκρηξη στο τύμπανο αναχορηγίας του οπίσθιου εκτοξευτή SA-N-1, ενίσχυσε την εντύπωση ότι στην ΕΣΣΔ η παθητική ασφάλεια ερχόταν σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τη σώρευση κατά το δυνατόν περισσότερων όπλων στο μικρότερο δυνατό εκτόπισμα.

Τα ως άνω μέτρα αεράμυνας (αντίστοιχη προστασία έφεραν και τα πυραυλοφόρα καταδρομικά της ΕΣΣΔ) φαίνονται ματαιοπονία έναντι των πανίσχυρων πτερύγων των αμερικανικών αεροπλανοφόρων, αλλά δεν ήταν: Τα αμερικανικά αεροσκάφη δεν διέθεταν παρά μόνο βόμβες και ρουκέτες Zuni των 5 ιντσών ως αντιπλοϊκά μέσα. Συνεπώς ένα σοβιετικό πλοίο με δύο διπλούς εκτοξευτές SA-N-1 και τέσσερις καταυγαστήρες ραντάρ μπορούσε να πλήξει ταυτόχρονα ισάριθμα αεροσκάφη πολύ πριν βρεθούν σε θέση να πλήξουν οποιοδήποτε πλοίο του στολίσκου. Ασφαλώς, χωρίς αεροπορική κάλυψη, οι σοβιετικές αρμάδες υστερούσαν σε σχέση με τις αμερικανικές της εποχής. Αλλά η ναυπήγηση αεροπλανοφόρων ήταν εκτός των οικονομικών, τεχνικών και οργανωτικών δυνατοτήτων της ΕΣΣΔ.

Η τροποποιημένη κλάση Kashin (Kashin-mod) έφερε ελικοδρόμιο (χωρίς υπόστεγο) και 4 αντιπλοϊκούς πυραύλους SS-N-2c “Styx”, συνήθη οπλισμό σοβιετικών ΤΠΚ, διατηρώντας και το λοιπό οπλισμό της κλάσεως. Πλοία της τροποποιημένης κλάσεως έπλεαν παγίως στη Μεσόγειο, μπροστά από τα αεροπλανοφόρα του 6ου Στόλου, ώστε να μπορούν να εξαπολύσουν τους Styx (είχαν φορά προς τα πίσω οι 4 εκτοξευτές) πριν τα αεροπλανοφόρα εξαπολύσουν αεροσκάφη.

Την ίδια περίοδο, συνεχίζεται ο σοβιετικός ναυπηγικός οργασμός στον τομέα των υποβρυχίων, με 7 Zulu V (συμβατικά βαλλιστικών πυραύλων), 11 Whiskey (συμβατικά βλημάτων πλεύσεως), 29 Golf (συμβατικά βαλλιστικών πυραύλων), 9 Hotel (πυρηνοκίνητα βαλλιστικών πυραύλων), 16 Juliett (συμβατικά βλημάτων πλεύσεως), 34 Echo I/II (ισχυρότατα πυρηνοκίνητα βλημάτων πλεύσεως), 60 Foxtrot (συμβατικά δίωξης), 14 November (πυρηνοκίνητα δίωξης) & 20 Romeo (συμβατικά δίωξης). Βλέπουμε λοιπόν ότι ο κλοιός για τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα σφίγγει, με την απειλή των φονικών βλημάτων πλεύσεως (σε εποχές που μέσα εγγύς άμυνας ήταν άγνωστα) να προέρχεται πλέον και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η σοβιετική ναυτική ισχύς στον αντιπλοϊκό τομέα συμπληρώνεται διαχρονικά από εξαιρετικά πολυάριθμη και ισχυρή ναυτική αεροπορία (AV-MF), η οποία συγκροτείται από υποστρατηγικά αεροσκάφη, τα οποία αυτονόητα επιχειρούν από βάσεις ξηράς. Διαχρονικός αστέρας το τετρακινητήριο στροβιλοελικοφόρο Tupolev Tu-95 “Bear-D”, το οποίο είναι έκδοση ναυτικής συνεργασίας του αειθαλούς στρατηγικού βομβαρδιστικού της Στρατηγικής Αεροπορίας της ΕΣΣΔ (DA), επιφορτισμένη με τις αποστολές της ναυτικής αναγνώρισης με ραντάρ μεγάλης εμβελείας και της παροχής δεδομένων στοχοποίησης σε σκάφη επιφανείας και υποβρύχια της ΕΣΣΔ. Που προφανώς – για λόγους ορίζοντος και εμβέλειας ραντάρ – αδυνατούν να τροφοδοτήσουν με δεδομένα των δικών τους αισθητήρων τους μεγάλου βεληνεκούς αντιπλοϊκούς πυραύλους που φέρουν.

F-4B της VF-151 “Fighting Vigilantes”, τμήμα της CVW-5 του USS Midway με βάση τη Yokosuka της Ιαπωνίας, αναχαιτίζει σοβιετικό Tupolev Tu-95 “Bear-D”.

Τύπος με καθήκοντα τόσο αναγνώρισης/στοχοποίησης όσο και ναυτικής κρούσεως με πυραύλους KSR.5/AS-6 “Kingfish” ήταν το αειθαλές Tupolev Tu-16 “Badger”.

Αναγνωριστικό Tupolev Tu-16 “Badger” ίπταται υπεράνω του αντιτορπιλικού ανθυποβρυχιακού πολέμου USS Hewitt (DD-966), κλάσεως Spruance, το 1978.

Αντίστοιχα, σε έκδοση ναυτικής κρούσεως με έναν πύραυλο Kh-22 (AS-4 “Kitchen”) υπό την άτρακτο υπηρετούσε στην AV-MF και το πρώτο σοβιετικό υπερηχητικό υποστρατηγικό Tu-22 “Blinder” (έκδοση Tu-22KD).

Tupolev Tu-22KD με βλήμα Kh-22/AS-4 “Kitchen” στο Μουσείο της Ουκρανικής Αεροπορίας στην Poltawa.

Το Tupolev Tu-22 είχε διατεθεί από την ΕΣΣΔ και σε συμμάχους της, όπως η Λιβύη και το Ιράκ.

F-4N Phantom II της δοξασμένης στο Βιετνάμ VF-51 “Screaming Eagles” από το USS Franklin D. Roosevelt, κατά την τελευταία περιπολία του γηραιού πλοίου, αναγνωρίζει λιβυκό Tu-22 πάνω από τη Μεσόγειο το 1977.

Τελευταίο (από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και εντεύθεν), ισχυρότερο και πλέον επίφοβο βομβαρδιστικό ναυτικής κρούσεως της AV-MF ήταν το ταχύτατο, μεταβλητής γεωμετρίας Tupolev Tu-22M “Backfire”, με 1 έως 3 βλήματα Kh-22.

Το ξεχασμένο σήμερα Tu-22M “Backfire-B”, με εισαγωγές αέρος με splitter plate σαν του Phantom, αναχαιτίζεται από F-14 Tomcat. Το “Backfire-C”, με εισαγωγές σαν του F-15, υπηρετεί ακόμη στη Ρωσία.

Τέλος, και σε αντίθεση με πολλές εσφαλμένες αναφορές σε δυτικές δημοσιεύσεις της δεκαετίας του ’80, δεν υπήρξε ποτέ έκδοση ναυτικής αναγνώρισης ή ναυτικής κρούσεως (δοκιμές έγιναν, χωρίς να καταλήξουν σε παραγωγή), του θρυλικού στρατηγικού τετρακινητήριου τζετ Myasischtchev M-4/3M “Bison”. Τα αεροσκάφη του τύπου που συναντούσε το Ναυτικό των ΗΠΑ πάνω από τους ωκεανούς ήταν απλώς στρατηγικά βομβαρδιστικά σε ασκήσεις ναυτιλίας.

F-14A Tomcat της VF-102 “Diamondbacks” από το USS America αναγνωρίζει ένα μαγευτικό Myasischtchev 3M “Bison” πάνω από τον Ατλαντικό το 1983. Το πανέμορφο αεροσκάφος, εμβληματική δημιουργία της “αεροναυτικής άνοιξης” της όψιμης σταλινικής περιόδου, ήταν στην κλάση του Β-52 εξ επόψεως επιδόσεων, μικτού βάρους και ωφέλιμου φορτίου, αλλά υστερούσε σε εμβέλεια. Λόγω των εξαιρετικά απαιτητικών πτητικών χαρακτηριστικών του, ειδικά κατά την προσγείωση (δίκυκλο σύστημα προσγείωσης), δεν παρήχθη σε μεγάλους αριθμούς, και οι εκδόσεις παραγωγής του ήταν αποκλειστικά βομβαρδιστικά πυρηνικών βομβών ελευθέρας πτώσεως ή τάνκερ. Αν και πεφωτισμένο σχέδιο, έπεσε θύμα της βασικής διάταξης στην άτρακτο και της ανυπαρξίας υποπτερυγίων φορέων οπλισμού, όπως και το Β-47. Τα εξελίξιμα Tu-16, Tu-95 & B-52, τουναντίον, μακροημέρευσαν.

Γ΄φάση: Ο ραγδαίος, μαζικός εξοπλισμός του Αμερικανικού Ναυτικού με πυρηνοκίνητα υποβρύχια εφοδιασμένα με βαλλιστικούς πυραύλους Polaris A-1 & A-2, εμβελείας 2.800 χλμ. (είσοδος σε υπηρεσία το 1960-61) προκαλεί σοκ και δέος στην ΕΣΣΔ. Το νέο όπλο, απόλυτα επιβιώσιμο και ως εκ τούτου με κολοσσιαία αποτρεπτική δύναμη, είναι «αγαπημένο παιδί» του (προερχομένου άλλωστε εκ των τάξεων του Ναυτικού) Προέδρου John F. Kennedy, ο οποίος για να το χρηματοδοτήσει «τελειώνει» το ένα μετά το άλλο τα προγράμματα της USAF του σκληρού μιλιταριστή και «αρχάγγελου της Αποκάλυψης», Πτεράρχου Curtis LeMay (XB-70 Valkyrie, αεροεκτοξευόμενος βαλλιστικός πύραυλος Skybolt κ.λπ.). Μόνο εντός του 1964 παραδίδονται στο Αμερικανικό Ναυτικό 13 (!) πυρηνοκίνητα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων Polaris, με 16 βλήματα έκαστο, μια πραγματικά ασύλληπτη δύναμη πυρός. Η κρείσσων απειλή για τους Σοβιετικούς δεν είναι πλέον τα αεροπλανοφόρα, αλλά τα SSBN.

Την ίδια εποχή, οι ΗΠΑ εξασφαλίζουν βάση για τα SSBN τους στο Holy Loch της Σκωτίας, πράγμα που τους εξασφαλίζει περιοχές περιπολίας/εκτόξευσης στη Νορβηγική Θάλασσα και δυνατότητα αφανισμού των στρατηγικότερων περιοχών της ΕΣΣΔ (Severomorsk, Murmansk, Archangelsk, Severodvinsk) αλλά και του Leningrad εντός ελαχίστων λεπτών χωρίς προειδοποίηση.

Holy Loch, Σκωτία. Ένα από τα καλύτερα φυσικά αγκυροβόλια στον Ατλαντικό.

Το πλοίο / βάση υποστήριξης υποβρυχίων USS Hunley (AS-31) εκφορτώνει βαλλιστικό πύραυλο Polaris από το USS Thomas Edison (SSBN-610) στο Holy Loch της Σκωτίας το 1967.

Οι Σοβιετικοί δεν γνωρίζουν βέβαια ότι την ίδια εποχή η ουδέτερη, σοσιαλδημοκρατική Σουηδία έχει κρυφά (ακόμη και από τη Βουλή και τους αρχηγούς των Επιτελείων, με γνώση μόνο του εκάστοτε πρωθυπουργού, του βασιλέως και του υπουργού Αμύνης) παράσχει στις ΗΠΑ – με αντάλλαγμα προστασία της από την ΕΣΣΔ – δικαιώματα περιπολίας αμερικανικών SSBN στις ανατολικές ακτές της. Το μόνο μέρος όπου η Βαλτική έχει ικανό βάθος, περί τα 150 μ., σε αντίθεση με το μέσο βάθος 20-50 μέτρων στο κέντρο της. Από τις ακτές της Σουηδίας, ο Polaris μπορούσε να πλήξει την ίδια τη Μόσχα εντός πενταλέπτου!

Όμως οι διπλωματικοί θρίαμβοι των ΗΠΑ δεν έχουν τέλος, και ο βρόγχος σφίγγει στο λαιμό της ΕΣΣΔ: Στην ουδέτερη Ισπανία επικρατεί από το 1939 το θεοκρατικό, μισογυνικό και μισαλλόδοξο καθεστώς του “Caudillo” (κυβερνήτη) Στρατηγού Francisco Franco Bahamonde, ο οποίος θεωρεί μοναδικό λόγο ύπαρξης της Ισπανίας το να αποτελεί τον στρατό της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας… Και ο προαιώνιος βέβαια εχθρός των φανατισμένων Ρωμαιοκαθολικών είναι ο αγγλοσαξωνικός κόσμος, και όσοι ενστερνίζονται θεσμούς και ιδέες του: Σε Ισπανούς κομμουνιστές συχνά χάρισε τη ζωή ο Φράνκο, σε Ισπανούς ελευθεροτέκτονες ποτέ.

Όμως από το 1960 τα ηνία της Ισπανίας (που ως το 1958 δεν ήταν καν μέλος του ΟΗΕ, παραμένοντας μισητή και αποσυνάγωγη ως συνοδοιπόρος του Άξονος) περνούν, σιωπηρά αλλά σίγουρα, στα στιβαρά χέρια του Ναυάρχου Luis Carrero Blanco, διοικητού των μυστικών υπηρεσιών του Ισπανικού Ναυτικού, που με τα δίκτυα του έχει όλη την Ισπανία στο χέρι. Ο Carrero Blanco, από τις σημαντικότερες αλλά πλέον νεφελώδεις μορφές της μεταπολεμικής ιστορίας, φερόμενος ως ηγετική μορφή της ισχυρότατης και ανοιχτής στον οικονομικό φιλελευθερισμό ρωμαιοκαθολικής αδελφότητος Opus Dei, έχει μεγάλους στόχους: Τον τερματισμό της οικονομικής καχεξίας της Ισπανίας με μαζικές αμερικανικές επενδύσεις και τη συμφιλίωση αγγλοσαξωνικού και ρωμαιοκαθολικού κόσμου ενώπιον του κοινού θανάσιμου εχθρού, του Κομμουνισμού. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή, Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι για πρώτη φορά ένας Καθολικός Ιρλανδός, οι Καθολικοί δεν λογίζονται πλέον μιάσματα σε μια χώρα λευκών προτεσταντών Αγγλοσαξώνων! Οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν την οικονομική αναγέννηση της Ισπανίας, ποντάροντας προφανώς και στη βαθμιαία φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος δια της εξωστρέφειας, και σε αντάλλαγμα λαμβάνουν ναύσταθμο για SSBN στη Rota.

Naval Station Rota, 1981. Τα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων έχουν ήδη αποσυρθεί από την Ισπανία δυνάμει συμφωνίας του 1976. Φαίνονται παραβεβλημένα, από αριστερά προς τα δεξιά, το μικρό ισπανικό αεροπλανοφόρο Dedalo, τρία αμερικανικά καταδρομικά αεράμυνας, ένα α/τ κλάσεως Forrest Sherman, δύο φρεγάτες κλάσεως Knox και ένα γιγαντιαίο αρματαγωγό (LST) κλάσεως Newport. Ο ελλιμενισμός αμερικανικών πυρηνοκίνητων υποβρυχίων δίωξης (SSN) στη Rota συνεχίζεται πάντως ανελλιπώς ως σήμερα.

Όλη η Μεσόγειος γίνεται λοιπόν δυνητικό πεδίο εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων κατά της ΕΣΣΔ, και μάλιστα από το μαλακό της υπογάστριο. Σημειωτέον ότι η (για χρόνια απόρρητη από το Ιταλικό Κοινοβούλιο) εγκατάσταση προωθημένης βάσεως αμερικανικών SSBN (Naval Support Activity La Maddalena) στο ομώνυμο αρχιπέλαγος της Σαρδηνίας, εν μέσω μιας από τις μεγίστου φυσικού κάλλους περιοχές του πλανήτη, δεν έγινε παρά το 1973, πράγμα που αναδεικνύει έτι περαιτέρω τη σημασία του προσεταιρισμού της ουδέτερης Ισπανίας, από την οποία πάντως τα αμερικανικά SSBN αποσύρθηκαν το 1979 δυνάμει σχετικής συμφωνίας του 1976: Ο Carrero Blanco είχε δολοφονηθεί από την ΕΤΑ το 1973, ο Franco είχε πεθάνει το 1975 και ο κεντροδεξιός νέος πρωθυπουργός Adolfo Suarez αναζητούσε τρόπο να εκτονώσει την άγρια οργή των αριστερών, που τον έβλεπαν με καχυποψία λόγω καταγωγής.

Προετοιμασία για τον Αρμαγεδδώνα στον επί Γης παράδεισο: Το πλοίο υποστήριξης και ανεφοδιασμού/επισκευών υποβρυχίων (submarine tender) USS Emory S. Land (AS-39), καρδιά της Naval Support Activity La Maddalena, φαντάζει απόκοσμο πίσω από το ανθυποβρυχιακό φράγμα του στο μαγευτικό μεσογειακό σούρουπο, Ο λόγος της εγκατάστασης βάσης πυρηνικών υποβρυχίων στην καρδιά ενός από τους γοητευτικότερους τόπους στη Γη είναι…

…το γεγονός ότι η μορφολογία του αρχιπελάγους προστατεύει αρκετά τη βάση από τορπιλική επίθεση, και καθιστά εξαιρετικά δυσχερή τη στόχευση ακόμη και αντιπλοϊκών βλημάτων μέσα από τα πολυδαίδαλα παράλια, πορθμούς και βραχονησίδες.

Για την περίοδο 1962-78, προτεραιότητα του Σοβιετικού Ναυτικού γίνεται λοιπόν ο ανθυποβρυχιακός πόλεμος στην ανοικτή θάλασσα και στους ωκεανούς. Έτσι ναυπηγούνται κατά την περίοδο αυτή αποκλειστικώς ανθυποβρυχιακού ρόλου πλοία επιφανείας, οπλισμένα με ανθυποβρυχιακούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς (αισθητά μεγαλύτερου του αμερικανικού ASROC) αλλά και με ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα δύο ομοαξονικών στροφείων Kamov Ka-25 “Hormone. Έτσι χτίζονται 2 ελικοπτεροφόρα ανθυποβρυχιακά καταδρομικά κλάσεως Moskva (ταξινόμηση PKR, καμιά σχέση με το πλοίο κλάσεως Slava που βυθίστηκε πρόσφατα στον Ουκρανικό Πόλεμο), 2 (+2 αργότερα) ελικοπτεροφόρα/αεροπλανοφόρα καταδρομικά κλάσεως Kiev (PKR), 10 μεγάλα α/υ πλοία (BPK) κλάσεως Kresta II, 7 μεγάλα α/υ πλοία (BPK) κλάσεως Kara (αμφότερα μεγέθους ελαφρού καταδρομικού) και 29 BPK κλάσεων Krivak I/II μεγέθους δυτικοευρωπαϊκής φρεγάτας, από τα πλέον επιτυχημένα σοβιετικά σχέδια.

“Ναύαρχος Yumashev”, σοβιετικό καταδρομικό κλάσεως Kresta II. Η βασική αρχιτεκτονική του επιτυχημένου Kresta I διατηρείται, αλλά οι 4 αντιπλοϊκοί SS-N-3 αντικαθίστανται από 8 ανθυποβρυχιακούς (με δευτερεύουσα αντιπλοϊκή ικανότητα) SS-N-14 “Silex”, οι δύο εκτοξευτές SA-N-1 “Goa” αντικαθίστανται με ισάριθμους για SA-N-3 (ένα σύστημα αεράμυνας χωρίς χερσαίο αντίστοιχο, που αποσύρθηκε χωρίς ποτέ κανείς να μάθει την επιχειρησιακή του αξία) και αναχορηγία 72 (!) πυραύλων, καθώς και 4 CIWS των 30 mm για αντιπυραυλική άμυνα.

Πάνοπλο F-14A Tomcat της VF-32 “Swordsmen” από το USS John F. Kennedy στέλνει την καλημέρα του σε σοβιετικό καταδρομικό κλάσεως Kresta II στη Μεσόγειο το 1976.

Το μεγάλο ανθυποβρυχιακό πλοίο (καταδρομικό) Kerch, κλάσεως Kara, καθιστά εμφανή τον πραγματικά τρομακτικό οπλισμό της κλάσεως: Στον ανθυποβρυχιακό τομέα: Δύο τετραπλοί εκτοξευτές τορπιλοφόρων πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς SS-N-14 “Silex”, με δευτερεύουσα αντιπλοϊκή δυνατότητα, 10 τορπιλοσωλήνες, 1 οργανικό ελικόπτερο Ka-25/27 με υπόστεγο. Στον αντιαεροπορικό τομέα: 2 διπλοί εκτοξευτές SA-N-3 για αεράμυνα περιοχής, 2 διπλοί (ανασυρόμενοι και μη ορατοί στη φωτό) εκτοξευτές SA-N-4 (OSA) για αεράμυνα σημείου, 2 πύργοι με 2 π/β των 76 mm έκαστος, 4 CIWS των 30 mm! Όλα αυτά σε μόλις 9.500 τόννους εκτοπίσματος, με πλήρη φόρτο. Το πλοίο πραγματικά δεν έχει ούτε τετραγωνικό μέτρο καταστρώματος (ή κυβικό μέτρο στεγασμένου χώρου) κενό όπλων! Δεν τολμά κάποιος να σκεφθεί τι συνέπειες θα είχε ένα πλήγμα αντιπλοϊκού πυραύλου σε ένα πλοίο με τόση περιφρόνηση για την παθητική ασφάλεια, οι μνήμες του πολύ μεγαλύτερου Moskva είναι άλλωστε νωπές…

Επίσης, την ίδια εποχή γίνεται φιλότιμη προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η δραματική υστέρηση των Σοβιετικών στην ανθυποβρυχιακή τεχνολογία και ιδίως στα σόναρ: Το ελικοπτεροφόρο Moskva είναι το πρώτο σοβιετικό πλοίο με σόναρ χαμηλών συχνοτήτων, αν και η ικανότητα επεξεργασίας των επιστροφών παραμένει πολύ πίσω από την αντίστοιχη της αμερικανικής τεχνολογίας.

Το ελικοπτεροφόρο Leningrad, κλάσης Moskva, τύπος υψηλών δυνατοτήτων τόσο στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο (εκτοξευτής ανθυποβρυχιακών πυραύλων SUW-N-1 για τορπιλοφόρα βλήματα πυρηνικής ή συμβατικής κεφαλής FRAS-1, 14 ελικόπτερα Ka-25 “Hormone”!), όσο και στην αεράμυνα περιοχής (με SA-N-3 “Goblet”, εμβελείας 30-55 χλμ, αλλά παρωχημένης κατεύθυνσης με ραδιοεντολές). Εκτόπισμα 15.000 τόννων με πλήρη φόρτο, πλήρωμα 850 ανδρών.

Την ίδια περίοδο, η σοβιετική παραγωγή υποβρυχίων παίρνει φωτιά, με 34 SSBN κλάσεως Yankee, 33 SSBN κλάσεων Delta I/II/III, 16 SSGN (πυρηνοκίνητα βλημάτων πλεύσεως) κλάσεως Charlie, 28 SSN (πυρηνοκίνητα υ/β διώξεως) κλάσεως Victor, 15 SS (συμβατικά υδιώξεως) κλάσεως Tango και 4 (θα ακολουθούσαν άλλα τόσα) SSN κλάσεως Alfa, για τα οποία ανεφέρετο τότε κύτος από τιτάνιο, μέγιστο βάθος κατάδυσης 900 μέτρων (διπλάσιο από κάθε άλλο υποβρύχιο) και ταχύτητα… 42 κόμβων, σκορπώντας ρίγη τρόμου στη Δύση.

Κλάση Alfa, το ταχύτερο υποβρύχιο όλων των εποχών.

Οι ναυπηγήσεις αυτές συνοδεύονταν από προγράμματα παρακτίων κορβετών ανθυποβρυχιακού πολέμου και συχνά πρωτοποριακών ΤΠΚ, με τονάζ κυμαινόμενο από πλοίου λιμενικού έως κορβέτας, σε υψηλούς αριθμούς, είδη που ποτέ δεν απασχόλησαν τις ΗΠΑ.

Το σοβιετικό αεροπλανοφόρο καταδρομικό Novorossiysk, κλάσεως Kiev. Το πλοίο έχει εξαίρετες ανθυποβρυχιακές ικανότητες χάρη στα ελικόπτερα Kamov Ka-25 “Hormone” / Ka-27 “Helix”, οργανική δυνατότητα αεράμυνας περιοχής με δύο διπλούς εκτοξευτές SA-N-3 και κυρίως τρομακτική αντιπλοϊκή δύναμη πυρός, με τα 8 υπερηχητικά, μεγάλου βεληνεκούς (500-600 χλμ) βλήματα πλεύσεως SS-N-12 “Sandbox”, που φαίνονται στο πρόσθιο κατάστρωμα. Τα αεροσκάφη, τουναντίον, τύπου Yakovlev Yak-38 “Forger” και κάθετης αποπροσγείωσης, με μοναδικό φορτίο δύο ρουκετοβόλα 16 ρουκετών των 57 mm και εμβέλεια… 50 χλμ. με αυτά και 100 χλμ. χωρίς αυτά, είναι μια φάρσα, χωρίς την παραμικρή επιχειρησιακή αξία, ένα πραγματικό ναυάγιο της αεροναυπηγικής.

Η εξέλιξη επηρέασε τη σχετική ισχύ των τεσσάρων Σοβιετικών στόλων. Ο κατ’ αρχαιότητα και παράδοση σημαντικότερος, εκείνος της Βαλτικής (με επιτελείο πλέον όχι στο Leningrad, αλλά στο Baltiysk του θύλακος του Kaliningrad), κατέστη απλή παράκτιος δύναμη αν και τα μείζονα ναυπηγεία (καταδρομικών μάχης Kirov κ.λπ.) ευρίσκοντο στο Leningrad.

Ο ναύσταθμος του Baltiysk στο ρωσικό θύλακα του Kaliningrad στη Βαλτική, έδρα του επιτελείου του Στόλου της Βαλτικής. Η πόλη είναι το πάλαι ποτέ γερμανικό Pillau της Ανατολικής Πρωσίας, με την ονομαστή ακρόπολη από κόκκινους πλίνθους.

Ο Βόρειος Στόλος, με επιτελείο στο Severomorsk στη Χερσόνησο Κόλα, έγινε αναμενόμενα ο αποδέκτης των ισχυροτέρων μονάδων.

Η απόκοσμη ομορφιά του Πολικού Κύκλου: Πλοία γενικής υποστήριξης ανοικτής θαλάσσης στο ναύσταθμο του Severomorsk (Περιφέρεια του Murmansk, Χερσόνησος Kola), στο βάθος εν όρμω κολοσσιαίο πυρηνοκίνητο υποβρύχιο βλημάτων πλεύσεως (SSGN) κλάσεως Oscar II (Юлия Кондратьева/Wikipedia).

Ο Στόλος της Μαύρης Θάλασσας (με επιτελείο στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας) γλύτωσε τη μοίρα του Στόλου της Βαλτικής, καθώς έπρεπε να καλύπτει τη Μεσόγειο, διατηρώντας στοχοποιημένα τα αεροπλανοφόρα και SSBN του 6^ου Στόλου των ΗΠΑ.

Υπόσκαφο καταφύγιο σοβιετικών SSBN στη Balaklava της Σεβαστουπόλεως στην Κριμαία, σήμερα μουσείο. Ένα κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου.

Η είσοδος στο SSBN blast pen της Balaklava. Ακόμη και απευθείας πλήγμα πυρηνικού όπλου πιθανώς θα φράξει την είσοδο, αλλά θα αφήσει αλώβητα τα ενδότερα. Εγκαταστάσεις του είδους καθιστούν προφανή το λόγο για τον οποίο ακόμη και για τα στρατηγικά πυρηνικά όπλα η ακρίβεια (CEP, circular error probable) έχει σημασία. (Alexxx1979/Wikipedia)

Τέλος, ο Στόλος του Ειρηνικού (με επιτελείο στο Βλαδιβοστόκ, αλλά σημαντικότερο ναύσταθμο το Petropavlovsk στη χερσόνησο Kamtchatka (με blast pens για SSBN) δεν έλαβε αντίστοιχο της σημασίας του αριθμό νέων ναυπηγημάτων.

Ο μεγάλος φυσικός ναύσταθμος του Petropavlovsk – Kamtchtatskiy, βάση – μεταξύ άλλων – και SSBN της ΕΣΣΔ (και σήμερα της Ρωσίας), κάποτε στόχος τακτικότατων υπερπτήσεων από SR-71 της USAF για «προσκλητήριο SSBN», ήτοι προς διακρίβωση πόσα (και ποια) υποβρύχια είναι ελλιμενισμένα και πόσα λείπουν σε περιπολία, προς συσχέτιση με ευρήματα μονάδων ανθυποβρυχιακού πολέμου του Αμερικανικού Ναυτικού.

Σοβιετικό καταδρομικό κλάσεως Kara στο ναύσταθμο του Petropavlovsk – Kamtchtatskiy.

Δ΄ φάση: Ήδη πριν από την εκπνοή της δεκαετίας του ’70, η ΕΣΣΔ αντιλαμβάνεται ότι η διαρκής εκ μέρους της σάρωση των ωκεανών προς ανίχνευση των αμερικανικών SSBN είναι μια φενάκη. Το σημαντικότερο: Η άφιξη του εμβελείας 4.625 χλμ. αμερικανικού βαλλιστικού πυραύλου Polaris A-3 (και του διαδόχου του Poseidon, με πολλαπλές κεφαλές για διακριτούς στόχους) σημαίνει ότι το εμβαδό των θαλασσίων εκτάσεων από τις οποίες τα αμερικανικά SSBN μπορούν να στοχοποιήσουν την ΕΣΣΔ διευρύνεται εκθετικά. Τα δεδομένα αυτά ασφαλώς επρόκειτο να επιδεινωθούν για την ΕΣΣΔ με την είσοδο σε υπηρεσία των ασύγκριτα ανώτερου βεληνεκούς πυραύλων Trident I / II στα νέα αμερικανικά SSBN κλάσεως Ohio, έκαστο με τον πρωτοφανή (και αξεπέραστο ως σήμερα) αριθμό των 24 πυραύλων.

Η τεχνολογική όμως εξέλιξη που καθιστά σισύφειο έργο την καταδίωξη των αμερικανικών SSBN λειτουργεί και επ’ ωφελεία της ΕΣΣΔ: Η νέα κλάση υποβρυχίων Delta της χώρας φέρει τον βαλλιστικό πύραυλο SS-N-8, με εμβέλεια 7.800 χλμ!

Πυρηνοκίνητο υποβρύχιο στρατηγικών βαλλιστικών πυραύλων (SSBN) κλάσεως Delta II της ΕΣΣΔ. Η προβληματική υδροδυναμική του κυτιοειδούς περιλήπτη των πυραύλων και η τυπική σοβιετική πρόωση με δύο ταχέως περιστρεφόμενες έλικες (αντί μίας, βραδείας περιστροφής και μεγάλης διαμέτρου, των αμερικανικών υποβρυχίων) προσέδιδε στα σοβιετικά υποβρύχια αισθητά μεγαλύτερο ακουστικό ίχνος σε σχέση με τα αμερικανικά, με αποτέλεσμα τον ευχερέστερο εντοπισμό τους από εχθρικά σόναρ.

Πλέον τα σοβιετικά SSBN δεν χρειάζεται να διασχίσουν καν τη Νορβηγική Θάλασσα και το διαβόητο «διάκενο Γροινλανδίας – Ισλανδίας – Ηνωμένου Βασιλείου» (“GIUK Gap”)για να θέσουν τις ΗΠΑ εντός βεληνεκούς τους. Καθώς μπορούν να βάλλουν τους πυραύλους τους καθ’ οιουδήποτε σημείου της επικρατείας των ΗΠΑ από την ασφάλεια του Αρκτικού Ωκεανού, και ειδικότερα της Θάλασσας του Barents, περιοχής πρακτικώς απροσπέλαστης σε αμερικανικά ανθυποβρυχιακά μέσα (αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας, πλοία επιφανείας, υποβρύχια δίωξης).

Η ευχέρεια αυτή ήλθε στην κατάλληλη ώρα: Το ΝΑΤΟ είχε μόλις ολοκληρώσει τη σφράγιση του “GIUK Gap” με την αλυσίδα υποβρυχίων υδροφώνων SOSUS, και κάθε διέλευση σοβιετικού υποβρυχίου γινόταν αντιληπτή, για να αρχίσει άμεση παρακολούθησή του από αμερικανικά ή βρετανικά υποβρύχια διώξεως, αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας ή πλοία α/υ πολέμου. Στόχος του ΝΑΤΟ: Κάθε σοβιετικό υποβρύχιο που περνά νότια της γραμμής αυτής να είναι καθ’ όλη την περιπολία του πλήρως στοχοποιημένο από μια «σκιά» του, ώστε να μη μπορέσει ποτέ να εξαπολύσει πυραύλους πριν καταστραφεί.

Την ίδια ευχέρεια (λόγω εμβέλειας των πυραύλων) με τα SSBN του Σοβιετικού Βορείου Στόλου έχουν και τα SSBN του Σοβιετικού Στόλου του Ειρηνικού: Δεν χρειάζεται να ξανοιχτούν από το Petropavlovsk – Kamtchatskiy προς τα επικίνδυνα αμερικανοκρατούμενα νερά των Αλεουτίων Νήσων ή προς Wake, Midway & Hawaii, ο Ειρηνικός είναι έτσι και αλλιώς αμερικανική λίμνη: Αρκεί να πλεύσουν δυτικά στην περίκλειστη, υπό σοβιετικό έλεγχο Οχοτσκική Θάλασσα και να βάλλουν από κει τους πυραύλους τους κατά των ηπειρωτικών ΗΠΑ. Το ίδιο ισχύει και για το Vladivostok, του οποίου η πρόσβαση στις ανοιχτές θάλασσες ελέγχεται από τις Ιαπωνικές Νήσους, το κατ’ εξοχήν αβύθιστο αμερικανικό “αεροπλανοφόρο”.

Χάρτης της Καμτσάτκα, της Οχοτσκικής Θάλασσας και της Θάλασσας του Bering, που καταλήγει στο Βερίγγειο Πορθμό, που χωρίζει τις ανατολικές εσχατιές της ΕΣΣΔ / Ρωσίας από την Αλάσκα των ΗΠΑ. Γίνεται προφανής η ιδέα του “bastion“ υποβρυχίων βαλλιστικών διηπειρωτικών πυραύλων. Εξίσου προφανής γίνεται ο λόγος για τον οποίο η ΕΣΣΔ / Ρωσία έχει καταλάβει τις ιαπωνικές Κουρίλες Νήσους, και δεν τις επιστρέφει στην Ιαπωνία: Φράσσουν την Οχοτσκική Θάλασσα, άβατο της σοβιετικής / ρωσικής ναυτικής ισχύος. Και αν επρόκειτο να τα ανακτήσει η Ιαπωνία, προφανώς θα εγκαθιστούσε σταθερή αλυσίδα υδροφώνων (κατά τα πρότυπα του SOSUS) μεταξύ των νήσων ώστε η Δύση να ελέγχει την είσοδο και τη έξοδο στην Οχοτσκική Θάλασσα, δηλαδή και τη μετάβαση από τους ρωσικούς ναυστάθμους στην ανατολική πλευρά της Καμτσάτκα.

Συνεπεία αυτών, η σοβιετική ναυτική στρατηγική δομείται εφεξής γύρω από την έννοια των “bastions“ («προμαχώνων»), απολύτως στεγανοποιημένων και απρόσιτων στον εχθρό ευρύτατων θαλασσίων εκτάσεων, στις οποίες ασκείται απόλυτος θαλάσσιος έλεγχος. Και η άρνηση πρόσβασης σε μέσα (επιφανείας και υποθαλάσσια) του εχθρού εξασφαλίζεται από συνδυασμό υποβρυχίων διατάξεων υδροφώνων, διαρκών περιπολιών πλοίων και υποβρυχίων διώξεως αλλά και αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας. Στόχος: Να περιπολούν ανενόχλητα τα SSBN, έτοιμα να πλήξουν τις ΗΠΑ.

Με άλλα λόγια, στη στρατηγική αυτή, κάθε ωκεάνια φιλοδοξία εγκαταλείπεται, και ο στόλος επιφανείας περιορίζεται στο έργο των «σωματοφυλάκων» των SSBN. Η έγκαιρη εντόπιση διείσδυσης εχθρικής αρμάδας ήταν έργο αφενός της δορυφορικής τηλεπισκόπησης, αφετέρου περιπολιών αεροσκαφών Tu-95/142 “Bear” σε εκδόσεις αναγνώρισης / ναυτικής συνεργασίας / στοχοποίησης πέραν του ορίζοντος για αντιπλοϊκούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς.

Ειρηνικός, 6 Μαρτίου 1987: Tomcat της VF-1 “Wolfpack” αναχαιτίζει α/φ ναυτικής συνεργασίας (αναγνώρισης και στοχοποίησης πέραν του ορίζοντος για αντιπλοϊκά βλήματα μεγάλου βεληνεκούς) Tu-95 Bear-D, το οποίο έχει πλησιάσει το USS Ranger (CV-61). Τα Tu-142, είναι τα κατ’ εξοχήν αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας της οικογενείας “Bear”, αλλά σε άλλους διακριτούς ρόλους (ανθυποβρυχιακό αγώνα, με συσκευή εντοπισμού μαγνητικής ανωμαλίας, ή ως ιπτάμενος αναμεταδότης τηλεπικοινωνιών πολύ χαμηλών συχνοτήτων με πυρηνοκίνητα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων εν καταδύσει).

Πέραν των εξελιγμένων υποβρυχίων, σημαντικό όπλο της ΕΣΣΔ για την εφαρμογή της στρατηγικής αυτής ήταν τα νέα, υψηλοτάτου επιπέδου μεγάλα ανθυποβρυχιακά πλοία κλάσεως Udaloy.

Το “Ναύαρχος Spiridonov”, μεγάλο ανθυποβρυχιακό πλοίο (ΒΡΚ) κλάσεως Udaloy, το 1986. Η κλάση, αντίστοιχη των αμερικανικών Spruance, με εκτοξευτές οκτώ ανθυποβρυχιακών τορπιλοφόρων πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς (SS-N-14 “Silex” ή SS-N-15 “Starfish”), οργανικό ανθυποβρυχιακό ελικόπτερο Kamov Ka-27 “Helix”, σόναρ χαμηλών συχνοτήτων, δύο πύργους με πυροβόλα των 100 mm υψηλής ταχυβολίας και μόνο συστήματα αεράμυνας σημείου, αποτελεί ακόμη και σήμερα τον κορμό του Βορείου Στόλου και του Στόλου Ειρηνικού της Ρωσίας.

Photo bombing! Την ώρα που ο φωτογράφος του αμερικανικού αεροπλανοφόρου απαθανατίζει τις επιχειρήσεις μεταφοράς πυρομαχικών για τα αεροσκάφη από το USS Kiska με μέσο το πιστό ελικόπτερο UH-46, μια σοβιετική φρεγάτα Krivak μπαίνει ανάμεσά τους για μια καλημέρα.

Λειτουργικό σύστοιχο της κλάσεως Udaloy, αλλά στον πόλεμο επιφανείας και σε αεράμυνας μέσης εμβέλειας, είναι η περίπου σύγχρονή της κλάση Sovremennyy. Τα πλοία αυτά έχουν μεταξύ τους τη σχέση που έχουν τα αντιτορπιλικά ανθυποβρυχιακού πολέμου κλάσεως Spruance των ΗΠΑ με τα αντιτορπιλικά πολλαπλών ρόλων/αεράμυνας μέσης εμβέλειας κλάσεως Kidd, και θα ήταν αναμενόμενο να έχουν κοινό κύτος και προωστικό σκεύος, πράγμα όμως που παραδόξως δεν συμβαίνει. Τα Sovremennyy φέρουν, αντί των SS-N-14, τους ταχύτατους (ramjet) SS-N-22 “Sunburn”, με εμβέλεια αντίστοιχη των αμερικανικών Harpoon (120 – 140 χλμ.), δύο μονού βραχίονος εκτοξευτές για πυραύλους επιφανείας – αέρος μέσου βεληνεκούς SA-N-7 “Gadfly” (BUK M1), εμβελείας της τάξης των 42 χλμ. (50 -70 χλμ. με νεότερα βλήματα). Τέλος, φέρουν δύο από τους πανίσχυρους πύργους με τα 2 υδρόψυκτα ταχυβόλα π/β των 130 mm έκαστος, και οργανικό ελικόπτερο.

Αντιτορπιλικό πολλαπλών ρόλων κλάσεως Sovremennyy.

Τα δύο SSBN “bastions” της ΕΣΣΔ ήταν η θάλασσα Barents στον Αρκτικό Ωκεανό και η Οχοτσκική στον Ειρηνικό Ωκεανό. Με τον έλεγχό τους εξασφαλισμένο, η ΕΣΣΔ άρχισε να παράγει κολοσσιαία υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων, των τύπων Delta IV & Τyphoon. Τα τελευταία υπήρξαν τα μεγαλύτερα υποβρύχια όλων των εποχών, και μάλλον δεν θα ξεπεραστούν ποτέ, με εν καταδύσει εκτόπισμα 48.000 τόννων.

Υποβρύχιο κλάσεως Typhoon, με οπλισμό 20 βαλλιστικούς διηπειρωτικούς πυραύλους SS-N-20 (R-39 Rif), εμβελείας 8.300 χλμ. και με 10 κεφαλές των 100 – 200 χιλιοτόνων εκάστη.

Ενώ η στρατηγική των “bastions” (ως κατεξοχήν στρατηγική θαλασσίου ελέγχου) σήμαινε επί της αρχής σοβαρή υποχώρηση από τις σοβιετικές ωκεάνιες φιλοδοξίες και αναγνώριση της θαλασσοκρατορίας των ΗΠΑ, συμπληρωνόταν από τη συγκρότηση ισχυρών ομάδων μάχης επιφανείας. Με επίκεντρο τα κολοσσιαία πυρηνοκίνητα βαρέα καταδρομικά κλάσεως Kirov (ισχυρότερες μονάδες επιφανείας της μεταπολεμικής ιστορίας), και τα παρομοίου οπλισμού, αλλά μισού εκτοπίσματος πυραυλοφόρα καταδρομικά (RKR) κλάσεως Slava.

Το πυρηνοκίνητο βαρύ καταδρομικό Kirov της ομώνυμης κλάσεως, ισχυρότερο πλοίο επιφανείας της μεταπολεμικής ιστορίας. Ένα πλωτό οπλοστάσιο χωρίς προηγούμενο.

Το πυραυλοφόρο καταδρομικό «Στρατάρχης Ustinov», κλάσεως Slava, σε επίσκεψη καλής θελήσεως, διέρχεται μπροστά από το Ναυαρχείο του Αμερικανικού 2ου Στόλου στο Hampton Roads της Virginia. Η κλάση μοιράζεται το σύστημα αεράμυνας SA-N-6 (S-300F) με την κλάση Kirov, αλλά έχει συμβατική πρόωση και λιγότερο από το μισό εκτόπισμα. Εκτιμάται ότι σχεδιάστηκε ως back-up για ενδεχόμενη αποτυχία της πολύ φιλόδοξης κλάσεως Kirov.

Θαυμάσια φωτογραφία στο Ναύσταθμο του Severomorsk επιτρέπει την σύγκριση μεγέθους των κλάσεων Kirov (αριστερά) και Slava (δεξιά).

Αυτές θα επιχειρούσαν να καταναυμαχήσουν κάθε ΝΑΤΟϊκή δύναμη που θα επιχειρούσε να περάσει βορείως της γραμμής Ισλανδίας – Νότιας Νορβηγίας, αλλά και ενδεχομένως να κατασπαράξουν νηοπομπές ενισχύσεων του ΝΑΤΟ στο Βόρειο Ατλαντικό. Για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας, θα συντονίζονταν σε επιθέσεις κορεσμού με αντιπλοϊκά βλήματα από αεροσκάφη Tu-22M “Backfire”, Tu-22 Blinder & Tu-16 Badger της Σοβιετικής Αεροπορίας Ναυτικού (AV-MF).

Tupolev Tu-16K-26 (Badger G) με υπερηχητικό αντιπλοϊκό πύραυλο μεγάλου βεληνεκούς, συμβατικής ή πυρηνικής κεφαλής, KSR-5 (AS-6 Kingfish), τυπικό όπλο κατά ομάδων μάχης αμερικανικών αεροπλανοφόρων. Φωτογραφία του 1983 από τα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ, που έχει αποχαρακτηρισθεί.

Υπερηχητικοί αντιπλοϊκοί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς, συμβατικής ή πυρηνικής κεφαλής, Raduga Kh-22 (AS-4 “Kitchen”) ανηρτημένοι κάτω από Tupolev Tu-22M “Backfire”. 3 πύραυλοι ήταν το μέγιστο φορτίο, ένας το συνηθέστερο για αποστολές μεγάλης εμβελείας.

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΟΡΙΣΜΑ: Ολοκληρώνοντας το παρόν δεύτερο μέρος, διαπιστώνουμε ότι η ΕΣΣΔ κάνει διαχρονικώς ευρύτατη χρήση βλημάτων πλεύσεως στο ναυτικό πόλεμο, σε αντιπλοϊκό ρόλο, συνήθως μεγάλης μάζας (άρα και εμβελείας), υπερηχητικής ταχύτητος και κατά κανόνα πυρηνικής κεφαλής. Φορείς είναι πλοία, υποβρύχια και αεροσκάφη, ενώ υπάρχουν και επάκτιες συστοιχίες. Σημαντικότεροι τύποι στάθηκαν οι:

SS-N-2c Styx (ΤΠΚ Osa & Komar, BPK Kashin-Mod, επάκτιες συστοιχίες)

SS-N-3 “Shaddock” (RKR Kynda & Kresta I, υ/β Echo II, επάκτιες συστοιχίες)

SS-N-9 “Siren” (ΤΠΚ Nanuschka & Sarancha, υ/β Charlie II)
SS-N-12 “Sandbox” (PKR Kiev, RKR Slava)

SS-N-19 “Shipwreck” (RKR Kirov, PKR Kuznetsov, υ/β OSCAR II)
SS-N-22 „Sunburn“ (EM Sovremennyy, ΤΠΚ Tarantul, επάκτιες, τακτικά α/φ)

Οι SS-N-12 & SS-N-19, με πυρηνικές κεφαλές, ταχύτητες σχεδόν 3 Mach και εμβέλεια περί τα 600 χλμ. ήταν ασφαλώς τα εντυπωσιακότερα δείγματα της «σοβιετικής σχολής».

Tα βλήματα αυτά είναι το μέσο της ΕΣΣΔ για να αποτρέψει σε πρώτο ιστορικό στάδιο την προσέγγιση των αμερικανικών αεροπλανοφόρων στην ηπειρωτική της μάζα, ώστε τα αεροσκάφη τους να της καταφέρουν πλήγματα με πυρηνικά όπλα, και σε δεύτερο ιστορικό στάδιο την είσοδο αμερικανικών αεροπλανοφόρων και ανθυποβρυχιακών πλοίων στα «άβατα» (“bastions”) της θάλασσας Barents και της Οχοτσκικής, ώστε να μην τρωθεί η αξιοπιστία της στρατηγικής της αποτροπής (βιωσιμότητα των SSBN).

Πρόκειται για αμυντική στρατηγική, κατά βάση διαφύλαξης του θαλασσίου ελέγχου, απέναντι σε έναν αντίπαλο που μπορεί να προβάλλει ισχύ σε τεράστιες αποστάσεις από τις βάσεις του. Η ΕΣΣΔ δεν εμφορείται από την ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσε να αποσπάσει τη θαλασσοκρατορία από τις ΗΠΑ, με την κατά κλάσεις μεγέθους ανώτερη υποστήριξη εφοδιαστικής αλυσίδας ανά τον πλανήτη και τον πολλαπλάσιο αριθμό συμμάχων και φιλίων ναυτικών βάσεων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης.

‘Ετσι τα βλήματα πλεύσεως, αποκλειστικά σε αντιπλοϊκό ρόλο, επιλύουν έτσι ένα ιδιότυπο αμυντικό πρόβλημα της ΕΣΣΔ (αξιοπιστίας της στρατηγικής της αποτροπής), που δεν αντιμετωπίζουν κατ’ ανάγκη άλλες χώρες, και πάντως όχι η Ελλδα του 2022.

Για ποιο λόγο τα βλήματα φέρονται (και) από πλοία επιφανείας στη σοβιετική στρατηγική; Πρώτον, διότι οι επάκτιες συστοιχίες δεν εξασφαλίζουν ανάσχεση του εχθρού σε ικανή εμβέλεια (πάντα αναφορικά με το αμυντικό πρόβλημα της ΕΣΣΔ). Δεύτερον, διότι τα υποβρύχια φέρουν κατ’ ανάγκη αναλογικά μικρό φόρτο (δεν είναι όλα Oscar …) ενώ με την εκτόξευση αποκαλύπτονται, θυσιάζοντας το βασικό ατού του υποβρυχίου όπλου. Τρίτον, διότι και τα αεροσκάφη της ΕΣΣΔ δεν είχαν απεριόριστη εμβέλεια, λόγω εξαιρετικά περιορισμένων assets εναερίου ανεφοδιασμού διαχρονικώς.

Για ποιο λόγο η ΕΣΣΔ δεν ανέπτυξε βλήματα πλεύσεως εκτοξευόμενα από πλοία για να πλήττει χερσαίους στόχους στην εχθρική ενδοχώρα; Πρώτον, διότι τα βλήματα που μπορεί να φέρει ένα πλοίο έχουν εξ ορισμού πεπερασμένη μάζα πυρός. Βεβαίως, αυτό δεν είναι πρόβλημα για μια πυρηνική υπερδύναμη, η οποία θα μπορούσε να εξοπλίσει τα βλήματα αυτά με πυρηνικές κεφαλές για επίτευξη δυσανάλογου αποτελέσματος. Όμως η καθοδήγηση ακριβείας τέτοιων βλημάτων πάνω από ξηρά προέβαλλε μεγάλες προκλήσεις, που η σοβιετική τεχνολογία δεν ήταν κατ’ ανάγκη έτοιμη να αντιμετωπίσει. Ενδεκτικά αναφέρεται ότι τα αεροεκτοξευόμενα βλήματα πλεύσεως KSR.5 (AS-6 Kingfish) έχουν CEP 150 ποδών κατά πλοίων, αλλά 2 -3 ναυτικών μιλίων κατά στόχων ξηράς. Οι εκτιμήσεις αυτές φαίνεται να επιβεβαιώνονται και από τη χρήση των παρομοίων πυραύλων Kh-22 (AS-4 “Kitchen”) στον Ουκρανικό Πόλεμο του 2022. Εν πάση περιπτώσει, βλήματα πλεύσεως είναι πάντα δυνατόν να αναχαιτισθούν από μια τεχνολογικώς ανώτερη εχθρική αεροπορία με εξαιρετικό σύστημα επιτήρησης του εναερίου χώρου της (προεχόντως με τη χρήση ΑΣΕΠΕ), ενώ οι διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι είναι ακόμη μη ανασχέσιμοι.

(συνεχίζεται στο γ΄ και τελευταίο μέρος)