Του Δημήτριου Καβουλάκου, αντιναυάρχου ε.α. του Πολεμικού Ναυτικού
Η χρήση Μη Επανδρωμένων Οχημάτων Αέρος/Επιφανείας σε στρατιωτικές εφαρμογές είναι μια ιδέα η εφαρμογή της οποίας κλιμακώνεται και επεκτείνεται ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ το Πολεμικό Ναυτικό βρίσκεται προ των πυλών για να αποκτήσει τέτοια συστήματα.
Βασικό πλεονέκτημα της επιλογής των US (Unmanned Systems) αποτελεί η απουσία ανθρώπου-χειριστή στο όχημα με συνεπακόλουθο την αύξηση του ωφέλιμου φορτίου και τη μείωση του ρίσκου που φέρνει η έκθεση ανθρώπινης ζωής σε κίνδυνο. Η σμίκρυνση των διαστάσεων και του βάρους των συστημάτων και των όπλων που επέτρεψαν οι νέες τεχνολογίες είχαν ως αποτέλεσμα να κατασκευαστούν οχήματα αέρος/επιφανείας με εντυπωσιακές επιχειρησιακές δυνατότητες και -συγκριτικά- μικρό μέγεθος σε σχέση με τα αντίστοιχα επανδρωμένα.
Τουρκία: Πρώτες δοκιμές εν πλω για το εγχώριο οπλισμένο USV ‘ULAQ’
Οι επιθυμητές επιχειρησιακές δυνατότητες, που κατά βάση πηγάζουν από την ιδέα/τρόπο (concept) χρησιμοποίησης των US μαζί και σε συνεργασία με τα άλλα όπλα και συστήματα κρούσης και επιτήρησης του Στόλου, παραμένουν σημαντικός παράγοντας για τη σχεδίαση, παραγωγή και επιλογή των μέσων αυτών, όπως επίσης τέτοιος παράγοντας είναι και οι λύσεις που προσφέρουν διάφορες καινοτόμες τεχνολογίες.
Βίντεο: Dearsan SALVO, το τουρκικό μη επανδρωμένο σκάφος κάνει δοκιμαστικές βολές
Η ιδέα/τρόπος χρησιμοποίησής τους εξαρτάται και από τους διατιθέμενους πόρους για την κατασκευή, απόκτηση, χρήση και συντήρηση των εν λόγω συστημάτων σε ικανούς αριθμούς αλλά και τις προϋποθέσεις αποδοτικής αξιοποίησής τους.
Παραδείγματος χάριν, ένα «ακριβό», υψηλής τεχνολογίας US, που προορίζεται να είναι τα «μάτια και τα αυτιά» ενός πλοίου στο πεδίο των επιχειρήσεων, ενδεχομένως θα δημιουργεί δισταγμούς ή περιορισμούς στην επιχειρησιακή χρήση του κοντά στον εχθρό ή τον αντίπαλο, αφού –ειδικά σε περίοδο κρίσεων και ακόμη περισσότερο πολέμου- θα μπορούσε να εξουδετερωθεί ή να καταστραφεί με μία ριπή ή με έναν ηλεκτρονικό παλμό ή με ηλεκτρονική παρεμβολή.
Στον αντίποδα, ένα US που δεν επαυξάνει τις δυνατότητες του φορέα του -ειδικά σε ρόλο επιτήρησης, αναγνώρισης, παρακολούθησης- δεν υπάρχει λόγος να κατασκευαστεί ή να αγοραστεί.
Όσον αφορά στα μη επανδρωμένα συστήματα επιφανείας-USV (Unmanned Surface Vehicles), κατά τη φάση της αρχικής διαμόρφωσης χαρακτηριστικών απαιτείται επισταμένα να μελετηθούν θέματα όπως: ποιο θα είναι το πεδίο επιχειρήσεων (δηλαδή ανοιχτή θάλασσα, κλειστά ύδατα ή και τα δύο) και από που θα χρησιμοποιηθούν (ποιος θα είναι ο φορέας του, πλοίο και τύπος, ξηρά ή και τα δύο), όπως και ποια αποστολή θα υπηρετήσουν (για παράδειγμα σύνθεση εικόνας επιφανείας, υποστήριξη προσβολής στόχων κ.τλ.).
Μετά τα αρχικά χαρακτηριστικά αναδεικνύονται ερωτήματα, όπως της βασικής διαμόρφωσης και του αριθμού. Δηλαδή:
α) Εάν το USV προορίζεται να είναι ένα οργανικό σύστημα που θα φέρεται από πλοία του Στόλου, τα οποία αναλαμβάνουν αποστολές επιτήρησης και διεξαγωγής επιχειρήσεων εν γένει, πρόκειται για επιλογή που αυξάνει τις επιχειρησιακές δυνατότητες του Στόλου εν τω συνόλω, μειώνει το κόστος των επιχειρήσεων (άρα αυξάνει την αποδοτικότητα), συρρικνώνει τη δαπάνη ανά σύστημα και δημιουργεί προϋποθέσεις για τη σταδιακή βελτίωση, εκσυγχρονισμό και εξέλιξή του.
Ναυτικός πόλεμος χωρίς φρεγάτες και αντιτορπιλικά, αλλά με πλοία «οπλοστάσια» και σε Ελλάδα;
β) Αναφορικά με τον αριθμό, όπως και με τα ελικόπτερα για τα οποία είναι επωφελέστερο να υπάρχουν περισσότερα από τα πλοία-φορείς τους, έτσι και με τα US, το ΠΝ μπορεί να ξεκινήσει με ένα μικρό αριθμό και να τον αυξήσει σταδιακά, ώστε η χρήση τους να μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα του συνόλου του Στόλου. Σε αυτήν την περίπτωση θα υπάρχει πλέγμα/δίκτυο μη επανδρωμένων συστημάτων (επιφανείας και αέρος) που θα παρέχει στο Στόλο τις πληροφορίες που χρειάζεται μέσω ασφαλών και -εφόσον είναι δυνατόν- αφανών επικοινωνιών, ενώ, εφόσον απαιτηθεί, θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την προσβολή εχθρικών μονάδων ή θέσεων.
Ανθυποβρυχιακές δυνατότητες: Γ’ μέρος, οι εξελίξεις στο κυνήγι κάτω από τη θάλασσα
Η δυνατότητα για εναλλαγή του ωφέλιμου φορτίου ανάλογα με το είδος της αποστολής είναι πάντοτε πολύτιμη και σε αυτήν την περίπτωση η καλύτερη λύση οικονομοτεχνικά αφορά στην επιλογή μιας βασικής πλατφόρμας και διαμόρφωσης, η οποία θα μπορεί με προσθαφαιρέσεις συστημάτων να προσαρμόζεται για πιο απαιτητικές και λιγότερο συχνές αποστολές.
Πιο συγκεκριμένα, για τα μη επανδρωμένα οχήματα επιφανείας-USV, τα οποία ενδεχομένως ενδιαφέρεται να αποκτήσει το ΠΝ επιπρόσθετα των μη επανδρωμένων συστημάτων αέρος-UAS, πρέπει να ακολουθηθούν και τα παρακάτω βήματα, για να σκιαγραφηθεί ο τρόπος χρήσης.
ThinkOutOfTheBox: Εκσυγχρονισμός των πυραυλακάτων Super Vita με το SETIS της Naval Group
Θα πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να ξεκαθαριστεί ότι δεν είναι δυνατόν να περιμένει κάποιος από ένα USV (τουλάχιστον των κατηγοριών που είναι σήμερα διαθέσιμα) να κάνει ό,τι μια φρεγάτα, κορβέτα, πυραυλάκατος ή ακόμη και κανονιοφόρος. Ένα τέτοιο σύστημα, οργανικό στον φορέα του, είτε φέρει οπλισμό είτε όχι (κάτι που επίσης πρέπει να μελετηθεί, δηλαδή ως προς το αν και με τι είδος όπλων), είναι μια προέκταση της πλατφόρμας που το αξιοποιεί για διάφορους ρόλους, κυρίως όμως για το ζωτικό καθήκον της συνεισφοράς στη σύνθεση εικόνας επιφανείας ή της επίγνωσης κατάστασης στον θαλάσσιο χώρο ενδιαφέροντος. Η «Επίγνωση Θαλασσίου Χώρου», από τη μεταφορά στα ελληνικά του όρου Maritime Domain Awareness (MDA), είναι κατά γενική άποψη η απαραίτητη προϋπόθεση για αποδοτική χρησιμοποίηση των ναυτικών δυνάμεων και εξίσου απαραίτητη προϋπόθεση για αποτροπή, επικράτηση ή νίκη στις επιχειρήσεις στη θάλασσα.
Ναυτικό χωρίς πληρώματα; Εκτόξευση πυραύλου Standard από μη επανδρωμένο πλοίο
Συχνές -ρητορικές- ερωτήσεις είναι: «Τι χρειάζονται τα πλοία, αφού υπάρχουν τα νησιά, ή τι χρειάζονται τα πλοία, αφού πετούν αεροπλάνα και ελικόπτερα, ή τι χρειάζονται τα επανδρωμένα μέσα, αφού υπάρχουν μη επανδρωμένα, και ίσως τι χρειάζονται τα μη επανδρωμένα συστήματα επιφανείας, αφού πετούν τα μη επανδρωμένα αεροχήματα». Η απάντηση είναι απλή και αναλλοίωτη στον χρόνο: το ένα δεν αντικαθιστά το άλλο, ενώ ο συνδυασμός όλων κάνει τις ναυτικές δυνάμεις αποδοτικότερες, αφού το ισχυρό σημείο ενός Στόλου είναι ότι αυτός συνιστά «κινούμενη ισχύ» και αν υστερεί σε έναν τομέα, εκεί ακριβώς θα εστιάσει ο αντίπαλος ή ο εχθρός.
Είναι γνωστό ότι το ιπτάμενο μέσο μπορεί μεν να καλύψει μια μεγάλη περιοχή γρήγορα, αλλά δεν μπορεί να παραμένει σε αυτήν στη συνέχεια, ή ότι η διαρκής κάλυψη μιας περιοχής με αεροσκάφη απαιτεί συχνή εναλλαγή τους, γεγονός που αυξάνει σημαντικά το λειτουργικό κόστος ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων. Άρα, ένα λογικό σενάριο (concept) θα είναι το πλοίο-φορέας να στείλει πρώτα το ιπτάμενο μέσο για να αποκτήσει εικόνα ή επίγνωση της κατάστασης στην περιοχή που θα επιχειρήσει, ακολούθως να στείλει μη επανδρωμένο σκάφος επιφανείας για να διατηρήσει την εικόνα ή να παρακολουθεί ένα πλοίο ενδιαφέροντος (με σαφώς μικρότερο κόστος) και στη συνέχεια το ίδιο να κινηθεί με μεγαλύτερη ασφάλεια εκμεταλλευόμενο τη μορφολογία της περιοχής, όπως για παράδειγμα ακτές, εάν κάτι τέτοιο είναι δυνατόν.
Ναυτική επιτήρηση μέσω Μη Επανδρωμένων Σκαφών – η Σιγκαπούρη επενδύει στο μέλλον
Ένα πλέγμα ή μίγμα οργανικών μέσων και αισθητήρων όπως το παραπάνω δίνει τη δυνατότητα στο πλοίο-φορέα να έχει την ετοιμότητα που χρειάζεται για να χρησιμοποιήσει τα όπλα του με τον αποτελεσματικότερο τρόπο. Από την άλλη, όταν ο καιρός ή άλλοι παράγοντες δεν επιτρέπουν τη χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων ή οργανικών ελικοπτέρων, τότε το πλοίο έρχεται να καλύψει το κενό με τις δικές του δυνατότητες.
Υποβρύχια drone και υποστήριξη για τα νέα Ολλανδικά ναρκοθηρικά
Ο οπλισμός είναι σίγουρα επιθυμητή δυνατότητα των UAS/USV και ανάλογα με το μέγεθος του μη επανδρωμένου συστήματος πιθανώς να υπάρχουν δελεαστικά πακέτα για αυτόν, αν και δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι όπλα και πυρομαχικά μειώνουν το ωφέλιμο φορτίο άλλων αισθητήρων ή των καυσίμων.
Συνεργασία εταιρειών Ελλάδος-ΗΑΕ αποδίδει καρπούς με τη μορφή ρομποτικών σκαφών
Τελικά, ο συνδυασμός οπλισμένων και μη οπλισμένων UAS/USV δίνει τις καλύτερες λύσεις. Ένα πλοίο μεγέθους φρεγάτας μπορεί να φέρει αριθμό US (επιφανείας και αέρος) επιπρόσθετα από το οργανικό του Ε/Π. Μικρότερα πλοία ή ομάδες πλοίων μπορούν να φέρουν συστήματα, εκ των οποίων κάποια θα είναι οπλισμένα και κάποια όχι. Ο συνδυασμός όλων αυτών των δυνατοτήτων εξασφαλίζει σε Διοικητές «εν πλω» και Κυβερνήτες εύρος επιλογών, για να δώσουν λύσεις όταν χρειαστεί.
Συνοψίζοντας, από ένα τέτοιο «concept» επιχειρησιακής χρήσης μη επανδρωμένων συστημάτων προκύπτει η απαίτηση για συστήματα αέρος και επιφανείας που θα μπορούν να φέρονται από όλα τα πλοία Κρούσης και Επιτήρησης του ΠΝ, ολοκληρωμένα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο σύστημα μάχης των μονάδων, με αισθητήρες που επιτρέπουν στο πλοίο να έχει επίγνωση του θαλάσσιου πεδίου και δυνατότητα αλλαγής της διαμόρφωσης με πιο εξειδικευμένους αισθητήρες όταν χρειάζεται ή δεν χρειάζεται οπλισμό. Η ύπαρξη βασικής έκδοσης που χρησιμοποιείται από μεγάλο αριθμό πλοίων προσδίδει ευελιξία στις επιχειρήσεις και στο σύστημα διοικητικής υποστήριξης.
Στην εποχή των Drones – Η Elbit εκτοξεύει Μη-Επανδρωμένο Αεροσκάφος από Μη-Επανδρωμένη Άκατο
Με βάση το παραπάνω, αλλά και οποιοδήποτε άλλο «concept», καθώς φθάνει η ώρα της επιλογής του συστήματος, υπάρχει μια σειρά ερωτήσεων που απαιτούν απάντηση:
- Καλύπτουν οι επιχειρησιακές δυνατότητες (συστήματος, αισθητήρων, data link, συσκευών κ.ο.κ.) τις απαιτήσεις;
- Ολοκληρώνεται το σύστημα μάχης του πλοίου και με τι κόστος;
- H κατασκευή και οι φερόμενοι αισθητήρες είναι στιβαροί και εύκολα επισκευάσιμοι (robust and resilient);
Η συνέχεια στο Naval Defence
