Tα A-20G είχαν σθεναρή παρουσία σε όλες τις καθοριστικές σοβιετικές επιδρομές κατά τα τελευταία δύο χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, συμμετέχοντας στην επιχείρηση Bagration, στην επίθεση Jassy-Kishinev και στην προέλαση προς την Ανατολική Πρωσία. Ομοίως, μεγάλη δράση ανέπτυξαν και στους ουρανούς της Πολωνίας, Ρουμανίας, Τσεχοσλοβακίας και Γερμανίας το 1944 και το 1945. Τον τελευταίο μήνα του πολέμου, ανέλαβαν βομβαρδιστικές αποστολές υποστηρίξεως της εισόδου του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο.
Τα Havocs ήταν το ίδιο αποτελεσματικά με το Σοβιετικό Ναυτικό στη Μαύρη, τη Βόρεια και τη Βαλτική Θάλασσα, αναλαμβάνοντας αποστολές την ίδια περίοδο που ξεκίνησαν δράση και με τη Σοβιετική Αεροπορία. Τα περισσότερα από αυτά ήταν της σειράς «Β». Λόγω της σχετικά περιορισμένης εμβελείας τους και των δυσκολιών μετατροπής τους σε τορπιλοφόρα κατευθείαν στο Μέτωπο, τα Navy Havocs χρησιμοποιήθηκαν το 1942 κυρίως ως αναγνωριστικά. Τον Ιανουάριο όμως του 1943, η 36η Μοίρα του Στόλου της Μαύρης Θαλάσσης άρχισε να τους αναθέτει βομβαρδισμούς εχθρικών πλοίων, αλλά τα αποτελέσματα δεν υπήρξαν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά. Περισσότερο αποτελεσματικά αποδείχθηκαν σε βομβαρδισμούς λιμένων υπό γερμανική κατοχή. Τον Ιούνιο του 1944 κατέστρεψαν ένδεκα γερμανικά πλοία στη Feodosiya.
Τα σοβιετικά τορπιλοφόρα Α-20G
Αιχμή του δόρατος του Σοβιετικού Ναυτικού αποτέλεσαν όσα Havocs μετατράπηκαν σε τορπιλοφόρα. Ορισμένα πρωτοπαραληφθέντα Α-20 είχαν τροποποιηθεί στις μονάδες τους ώστε να μεταφέρουν σοβιετικής κατασκευής τορπίλες 45-36 AN. Στις αρχές του 1943, τέθηκε σε εφαρμογή ένα συστηματικό πρόγραμμα αλλαγών που θα τα καθιστούσαν ναυτικά βομβαρδιστικά. Έως εκείνη τη στιγμή, τα A-20G είχαν ήδη αντικαταστήσει τους τύπους «B» και «C». Οι αυτοσφραγιζόμενες δεξαμενές τους και η βαρύτερη θωράκιση τα καθιστούσαν κατάλληλα για τις απαιτούμενες μετατροπές μεταφοράς δύο σοβιετικών τορπιλών και μιας επιπλέον δεξαμενής καυσίμου στο χώρο της καταπακτής βομβών. Η συμπαγής μύτη αντικαταστάθηκε στα περισσότερα με γυάλινη ως χώρος φιλοξενίας του πλοηγού. Σε άλλα πάλι, η ίδια θέση εγκαταστάθηκε πίσω από τον πιλότο.
Το πρώτο τορπιλοφόρο A-20G στάλθηκε στο στόλο της Βαλτικής το Μάρτιο του 1943. Λίγο αργότερα παρελήφθησαν τα πρώτα από μονάδες της Μαύρης και της Βόρειου Θαλάσσης. Οι σοβιετικές Μοίρες χρησιμοποιούσαν συνήθως σε αποστολές μια μικτή ομάδα από Ilyushin Il-2 και Il-4, Petlyakov Pe-2 και A-20G. Τα τελευταία δρούσαν ως χαμηλού επιπέδου βομβαρδιστικά, ρίχνοντας τις τορπίλες τους 600-800 μέτρα (2.000-2.600 πόδια) μακριά από τον στόχο και από ύψος 25-30 μέτρων (80-100 ποδιών) με ταχύτητα 300 χλμ/ώρα (186 μιλίων). Η τακτική αποδείχθηκε αρκετά αποτελεσματική εναντίον γερμανικών πλοίων.
Στις 5 Οκτωβρίου του 1944, αεροσκάφη του Βόρειου Στόλου επιχείρησαν εναντίον γερμανικής συνοδείας 26 εχθρικών σκαφών. Το πρώτο κύμα της επιθέσεως ανέλαβαν δώδεκα Ilyushin Il-2 και λίγο αργότερα ακολούθησε το δεύτερο με Sturmovik. Δέκα A-20G ήταν στο τρίτο κύμα, συνοδευόμενα από δεκαπέντε μαχητικά, ενώ ένα τέταρτο δέκα ακόμη Havocs ολοκλήρωσε την επίθεση. Ο ακριβής αριθμός των γερμανικών πλοίων που βυθίστηκαν είναι άγνωστος, αλλά οι Σοβιετικοί θεώρησαν την αποστολή ως μεγίστη επιτυχία. Κατά τη διάρκεια της ιδίας επιθέσεως, το Α-20 του σμηνάρχου V.P. Syromyatnikov, χτυπήθηκε από γερμανικά μαχητικά, αλλά ο ίδιος έριξε το αεροσκάφος του σε ένα γερμανικό μεταγωγικό και το βύθισε. Για το κατόρθωμά του, τιμήθηκε μετά θάνατον με το Χρυσό Αστέρι, του ήρωος της ΕΣΣΔ.
Επιθέσεις με ρίψη τορπιλών από χαμηλά ήταν λίαν επικίνδυνες για τα A-20 που ήταν γενικώς ευάλωτα στα αντιαεροπορικά πυρά. Οι επιτυχίες τέτοιων επιχειρήσεων υπερτερούσαν βεβαίως των όποιων κινδύνων. Έτσι, η ασφαλής πλεύση γερμανικών σκαφών στη Μαύρη, τη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα κατέστη σχεδόν αδύνατη. Από τον Μάρτιο του 1944 έως το τέλος του πολέμου, 229 εχθρικά πλοία βυθίστηκαν. Τον Αύγουστο του 1944, εξήντα δύο Pe-2 και δεκατέσσερα A-20G της 2ης Μοίρας επιτέθηκαν σε γερμανική ναυτική βάση στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας, βυθίζοντας ένα αντιτορπιλικό, ένα τάνκερ, τρία υποβρύχια και πέντε τορπιλάκατους. Κατέστρεψαν επίσης ένα αντιτορπιλικό, ένα καταδρομικό και τρία ακόμη υποβρύχια.
Σε άλλη αποστολή που έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 1944, τα A-20 του Βόρειου Στόλου ενεπλάκησαν στη βύθιση του γερμανικού πλοίου AA Niobe το οποίο βρισκόταν στο λιμάνι Kotka της Φινλανδίας. Τα Ilyushin Il-2 πραγματοποίησαν την πρώτη επίθεση, ενώ τρεις ακόμη ακολούθησαν από καταδυτικά βομβαρδιστικά Pe-2. Η τελευταία δε επίθεση είχε σκοπό αντιπερισπασμού, αποσπώντας την προσοχή των Γερμανών από τέσσερα Havocs που πετούσαν χαμηλά. Τα Pe-2 πέτυχαν δύο χτυπήματα στο πλοίο και τα Havocs άλλα δύο με τορπίλες κάτω από την ίσαλο γραμμή, στέλνοντας το Niobe στον πυθμένα του λιμένος. Την ίδια τύχη είχαν και αρκετά ακόμη αντιτορπιλικά και μεταγωγικά. Η επιτυχία τέτοιων μικτών ομάδων κρούσης συνεχίστηκαν έως ότου η παρουσία του Γερμανικού Ναυτικού εξαλήφθηκε.
Τα Α-20 σε επιπρόσθετα καθήκοντα
Τόσο η Αεροπορία όσο και το Ναυτικό προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τα Havocs και για άλλους σκοπούς. Το τελευταίο πειραματίστηκε με τη χρήση τους σε ανθυποβρυχιακές αποστολές με βόμβες PLAB-100 στη Βόρεια και τη Μαύρη Θάλασσα. Ήταν όμως αρκετά γρήγορα για την επιτυχή εκτέλεση τετοιων καθηκόντων. Σε αυτό επιρρέασε και η περιορισμένη ορατότητα προς τα κάτω. Κατά συνέπεια, η ανθυποβρυχιακή δράση τους υπήρξε περιορισμένη.
Η Αεροπορία με τη σειρά της χρησιμοποίησε τα Havocs και ως νυχτερινά μαχητικά και αναχαιτιστικά. Αν και η έκδοση «G» δεν ήταν η πλέον κατάλληλη να αντέξει αντιαεροπορικά πυρά, τα Α-20 φάνηκαν αποτελεσματικά εναντίον εγκαταστάσεων αεροδρομίων, παρά τη χρήση γερμανικών προβολέων. Τον Σεπτέμβριο του 1943, δημιουργήθηκε μια ειδική ομάδα αναχαιτιστικών A-20G υπό τον αντισμήναρχο Burlutskiy με σκοπό την εξουδετέρωση γερμανικών μονάδων νυχτερινών μαχητικών που είχαν καταστεί εφιάλτης των σοβιετικών βομβαρδιστικών μακράς εμβελείας. Τρεις ομάδες σχηματίστηκαν, όπου όλες αποτελούνταν από A-20G. Αργότερα βέβαια, μετατράπηκαν σε ομάδες αμιγώς βομβαρδιστικών, αν και ορισμένα αεροσκάφη συνέχισαν νυχτερινές αποστολές μέχρι το πέρας του πολέμου. Η χρήση τους ως νυχτερινά μαχητικά δεν ήταν ευρέως διαδεδομένη. Ναι μεν η ευελιξία τους τα καθιστούσε ικανά να επιτελέσουν και τέτοια καθήκοντα, όπως απέδειξε η USAAF στη Δυτική Ευρώπη και τον Ειρηνικό, αλλά αυτό δε σήμαινε ότι διέπρεψαν σε αυτόν το ρόλο.
Η Σοβιετική Ένωση συνέχισε να λαμβάνει και άλλους τύπους του A-20 μετά τη σειρά «G», αλλά σε μικρότερους αριθμούς. Τα A-20J κατασκευάστηκαν για καθοδήγηση σχηματισμών αποτελουμένων από A-20G. Στα συγκεκριμένα αφαιρέθηκε το συμπαγές ρύγχος τους και αντικαταστάθηκε με διαφανές άνευ πλαισίου. Ομοίως, τα τέσσερα ριναία πολυβόλα του «G» αφαιρέθηκαν και αντικαταστάθηκαν από χώρο βομβαρδιστού και σκοπευτικό σύστημα βομβών. Τα κατώτερα δύο πολυβόλα όμως διατηρήθηκαν. Το επόμενο ήταν το A-20H. Έφερε πολλές ομοιότητες με με το A-20G, αλλά διέθετε αναβαθμισμένους δεκατετρακύλινδρους αστεροειδείς Write R-2600-29 των 1.700 ίππων. Το τελευταίο της σειράς παραγωγής ήταν A-20K, που αποτελούσε την εξέλιξη του «Η» και ήταν συμβατικό βομβαρδιστικό. Αν και η Σοβιετική Ένωση έλαβε κάποιες εκδόσεις «H», «J» και «K», η συντριπτική πλειοψηφία των μονάδων Αεροπορίας και Ναυτικού ήταν εφοδιασμένες με τους τύπους «B», «C» και «G».
Κατάληξη
Μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, οι μονάδες στην Ανατολική ΕΣΣΔ εξοπλίστηκαν με Α-20, προετοιμαζόμενες για τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. Ωστόσο, μόνο η 36η Μοίρα του Ναυτικού διέθεσε Havocs σε επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του συντόμου σοβιετοϊαπωνικού πολέμου (9 Αυγούστου – 2 Σεπτεμβρίου 1945), βομβαρδίζοντας μία γέφυρα στην Κορέα τη 18ην Αυγούστου του 1945. Μετά την παράδοση της Ιαπωνίας, πολλά από τα Α-20 της Σοβιετικής Ένωσης παροπλίστηκαν και αποσυναρμολογήθηκαν, αν και όχι όλα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, αρκετά Havocs μετατράπηκαν σε μεταφορείς σημαντικών προσώπων του ανωτάτου Σοβιέτ. Όμως, ο Βόρειος Στόλος εξακολουθούσε να τα χρησιμοποιεί ως τορπιλοφόρα μέχρι το 1954.
Παρά το ότι το Douglas Α-20 Havoc χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από τις σοβιετικές δυνάμεις στον πόλεμο επί της Γερμανίας, η δράση του έχει σχεδόν λησμονηθεί. Μολαταύτα, υπήρξε ένα αξιόπιστο όπλο με διακρίσεις και επιτυχίες οπουδήποτε συμμετείχε. Η ταχύτητα, ευλεξία και ο εύκολος χειρισμός του το ανέδειξαν σε ένα από τα σημαντικότερα αεροσκάφη που σίγουρα έπαιξε βαρυσήμαντο ρόλο τόσο στην εναέρια επικράτηση των Συμμάχων όσο και στην τελική τους νίκη εις βάρος των δυνάμεων του Άξονος.
