Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Σε προηγούμενο άρθρο αναφέραμε πως η εξωτερική πολιτική της ΕΕ χαρακτηρίζεται από αγκυλώσεις, δυσκαμψίες και καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων. Ο κύριος λόγος είναι η αρχή της ομοφωνίας. Το βέτο ή έστω η απειλή βέτο από μία μόνο από τις 27 χώρες είναι αρκετό ώστε να κάνει σχεδόν αδύνατη τη λήψη δύσκολων αποφάσεων. Μία χώρα που ενδέχεται να είναι προβληματική προς τα Ελληνικά συμφέροντα είναι η Μάλτα. Ένα κράτος, που έχει πολλά κοινά με τον Ελληνικό κόσμο και την Ελληνική νοοτροπία, αλλά εν πολλοίς άγνωστο σε εμάς.
Ο πληθυσμός της το 2011 ήταν 408.000, το 93,9% των οποίων είναι καθολικοί χριστιανοί και η μεγαλύτερη μειονότητα είναι Βρετανοί, κυρίως συνταξιούχοι.
Το κράτος της Μάλτας είναι ένα αρχιπέλαγος στην κεντρική Μεσόγειο. Βρίσκεται 80 χιλιόμετρα νοτίως της Σικελίας, 284 χμ ανατολικά της Τυνησίας και 333 χμ βόρεια της Λιβύης. Μόνο τα τρία μεγαλύτερα νησιά είναι κατοικημένα, η Μάλτα, το Γκόζο και Κομίνο. Βρίσκεται πάνω στην αφρικανική τεκτονική πλάκα και θεωρούταν ένα νησί της Αφρικής για αιώνες.
Η Μάλτα κατοικούταν από τους προϊστορικούς χρόνους. Έμποροι από την Φοινίκη την αποίκησαν κάποια στιγμή μετά το 1000 πχ, φέρνοντας τη Σημιτική γλώσσα και πολιτισμό. Οι Έλληνες έφτασαν στο νησί λίγο αργότερα, και από αυτούς πήρε την ονομασία του. Τότε την ονόμασαν Μελίτη, προφανώς λόγω της παραγωγής μελιού και τα νομίσματα μέχρι και την εποχή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων γράφουν “ΜΕΛΙΤΑΙΩ”. Ο απόστολος Παύλος έμεινε τρεις μήνες εκεί και στις Πράξεις των Αποστόλων αναφέρεται ως Μελιτήνη. Ακόμα και στην Αγγλική Βίβλο, μέχρι την αναθεώρηση του 1946, αναφέρεται με αυτό το όνομα.
Η Μάλτα ήταν υπό την κυριαρχία της Καρχηδόνας και κατόπιν της Ρώμης. Αλλά ακόμα και τότε η ελληνική παρουσία ήταν ισχυρή καθώς τα νομίσματα εξακολουθούσαν να αποτυπώνουν κάτι από την θρησκεία της Καρχηδόνας αλλά με ελληνικό αλφάβητο. Ακόμα και αργότερα όταν τα νομίσματα άρχιζαν να εμφανίζονται με το λατινικό αλφάβητο, το όνομα παρέμεινε “MELITAS”.
Όταν ο Θεοδόσιος χώρισε την αυτοκρατορία, η Μάλτα βρέθηκε στο δυτικό τμήμα της και με την κατάρρευση του καταλήφθηκε από τους Βανδάλους και τους Οστρογότθους. Ο Βελισσάριος το 533 την επέστρεψε πίσω στην αυτοκρατορία και ανήκε έκτοτε όχι στην Αφρική, αλλά στο Θέμα της Σικελίας, έχοντας ελληνική φρουρά και Έλληνα κυβερνήτη. Έλληνες αποίκισαν ξανά το νησί και θρησκευτικά άλλοι υποστήριζαν τον Πάπα της Ρώμης και άλλοι τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης.
Το 827 ο στασιαστής τουρμάχης Εὐφήμιος βρήκε καταφύγιο στους Άραβες της Β. Αφρικής τους οποίους προσκάλεσε να τον βοηθήσουν στην κατάκτηση της Σικελίας. Μετά από πολλές αραβικές επιδρομές, το 870 και μετά από πολύμηνη πολιορκία οι Άραβες κατάφεραν να καταλάβουν τη Μελίτη και να σφαγιάσουν όλο τον πληθυσμό. Σύμφωνα με τον al-Himyarī η Μάλτα απέμεινε ένα ακατοίκητο ερείπιο. Αποικίστηκε ξανά από βορειο-αφρικανούς το 1048.
Κατά την εποχή της αραβοκρατίας, η σικελο-αραβική διάλεκτος επικράτησε στο νησί, η οποία εξελίχθηκε στη Μαλτέζικη γλώσσα.
Οι Νορμανδοί κατέκτησαν τη Σικελία και κατόπιν το 1091 τη Μάλτα. Ο Ρογήρος ο Α΄ απελευθέρωσε τους χριστιανούς σκλάβους και σύμφωνα με την παράδοση έσκισε ένα κομμάτι από την ερυθρόλευκη σημαία του και την έδωσε στους Μαλτέζους που πολέμησαν μαζί του. Αυτή αποτέλεσε τη βάση της μοντέρνας σημαίας της Μάλτας.
Αργότερα πέρασε στην κυριαρχία των Hohenstaufen οι οποίοι απέλασαν μαζικά τους άραβες που αρνήθηκαν να γίνουν χριστιανοί και επιπλέον μετέφεραν στη Μάλτα όλο τον αρσενικό πληθυσμό του Celano (από το Αμπρούτσο της Ιταλίας).
Κατόπιν πέρασε στην κυριαρχία του στέμματος της Αραγωνίας και έλαβε μέρος στους Σικελικούς Εσπερινούς εναντίων των Γάλλων.
Το 1530 ενοικιάστηκε στο διηνεκές, με το αντίτιμο ενός γερακιού το έτος, στους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη , οι οποίοι είχαν εκδιωχθεί από τη Ρόδο. Η στρατηγική θέση της Μάλτας και ο μικρός μεν αλλά αποτελεσματικός στόλος των ιπποτών, τους επέτρεπε να κάνουν επιδρομές εναντίων οθωμανικών στόχων σε όλη τη Μεσόγειο. Το 1551 όλος ο πληθυσμός του Γκόζο υποδουλώθηκε και μεταφέρθηκε στη βόρεια Αφρική. Το 1565 οι Οθωμανοί απέτυχαν να καταλάβουν το νησί μετά από μια πολιορκία επικών διαστάσεων, για την οποία ο Βολταίρος είπε ότι τίποτα δεν είναι πιο ευρέως γνωστό από την πολιορκία της Μάλτας.
Ο Ναπολέον κατέλαβε τη Μάλτα από τους ιππότες του Αγίου Ιωάννη όταν ήταν καθ΄οδόν προς την Αίγυπτο. Κατάργησε την σκλαβιά, και τους φεουδαρχικούς θεσμούς, εισάγοντας τη μοντέρνα διοίκηση και νομοθεσία της Γαλλικής δημοκρατίας. Η προοδευτική επαναστατική Γαλλία της εποχής όμως ερχόταν σε αντίθεση με την αριστοκρατία και την καθολική θρησκεία των Μαλτέζων, οι οποίοι εξεγέρθηκαν και με τη βοήθεια των Βρετανών εξεδίωξαν τις Γαλλικές φρουρές. Τότε συμφώνησαν να γίνουν υποτελείς του Βρετανικού στέμματος, με την προϋπόθεση αν κάποια στιγμή το στέμμα αποφασίσει να αποσύρει την προστασία του, τότε οι Μαλτέζοι να είναι αυτοί που θα επιλέξουν ποιος θα είναι ο επόμενος προστάτης τους.
Από το 1814 η Μάλτα ήταν επίσημα μέρος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Το 1869 άνοιξε η διώρυγα του Σουέζ και η Μάλτα βρέθηκε ανάμεσα στο Γιβραλτάρ και το Σουέζ στο δρόμο για την Ινδία, συνεπώς αναβαθμίστηκε κατά πολύ η γεωπολιτική της αξία. Φιλοξενούσε μάλιστα το αρχηγείο του Βασιλικού Ναυτικού στη Μεσόγειο, μέχρι το 1937 που μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια για λόγους ασφαλείας, λόγω της εγγύτητας με την Ιταλία.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ΠΠ η Μάλτα έπαιξε σημαντικό ρόλο. Δέχτηκε πολλές αεροπορικές επιθέσεις από τις δυνάμεις του Άξονα αλλά και η θέση της ήταν ιδανική για την εκδήλωση επιθετικών ενεργειών. Πέρα από αεροναυτική βάση και βάση υποβρυχίων, είχε και εγκαταστάσεις ηλεκτρονικού πολέμου και υποκλοπών. Ο βασιλιάς Γεώργιος ο 6ος απένειμε στο λαό της Μάλτας το σταυρό του Αγίου Γεωργίου για να τιμήσει την ανδρεία τους κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Μάλτας από τις Δυνάμεις του Άξονα, ο οποίος στολίζει τη σημαία της.
Η Μάλτα απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1964 με αρχηγό του κράτους τη Βασίλισσα Ελισάβετ ως Βασίλισσα της Μάλτας και το 1974 έγινε προεδρευόμενη δημοκρατία μέσα στην Κοινοπολιτεία. Το 1979 με τη λήξη της αμυντικής συμφωνίας, έκλεισαν οι Βρετανικές βάσεις στο νησί. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου διατήρησε μια ουδέτερη θέση. Το 2004 έγινε μέλος στην ΕΕ (μαζί με την Κύπρο, με την υπογραφή της συνθήκης στην Αθήνα. Η Ελλάδα που είχε συνδέσει την τύχη της Κύπρου με την Μάλτα ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ένταξης της στην ΕΕ) και το 2008 εισήλθε στην Ευρωζώνη.
Το πολιτικό της σύστημα κυριαρχείται από δύο πολιτικά κόμματα. Το Εργατικό (Partit Laburista) που είναι κεντροαριστερό σοσιαλδημοκρατικό και το Εθνικιστικό (Partit Nazzjonalista) που είναι χριστιανοδημοκρατικό. Στην εξουσία από το 2013 είναι οι Εργατικοί.
Μέχρι τον Β΄ΠΠ το κύριο πολιτικό θέμα ήταν το γλωσσικό, με εκπροσώπους τους Αγγλόφωνους και τους Ιταλόφωνους. Κατόπιν ήταν το θέμα της ενσωμάτωσης στη Μ. Βρετανία ή της ανεξαρτησίας και τελικά οι σχέσεις με την ΕΕ.
Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις για πολιτική στη Μάλτα, καθώς πολιτικά είναι έντονα διχασμένοι. Οικογένειες παραδοσιακά υποστηρίζουν το ένα ή το άλλο κόμμα εδώ και γενεές. Οι πολιτικοί που υποστηρίζουν έχουν πάντα δίκιο και οφείλουν να τους υποστηρίζουν απέναντι σε κάθε επίθεση. Όταν μέλη του Εργατικού κόμματος συνελήφθησαν (βλπ. παρακάτω), υποστηρικτές τους συγκεντρώθηκαν για να δείξουν την αλληλεγγύη τους.
Φυσικά το σύστημα έχει και τα πλεονεκτήματα του. Αν κάποιος έχει οποιοδήποτε πρόβλημα, με την πολεοδομία για παράδειγμα, ή αν ο ανιψιός ψάχνει για δουλειά, το μόνο που χρειάζεται να γίνει είναι ένα τηλέφωνο στον πολιτικό της περιοχής. Το νησί είναι μικρό και οι κατάλληλες διασυνδέσεις μπορούν να λύσουν σχεδόν κάθε πρόβλημα. Γενικά, αυτοί που αποφεύγουν να πληρώνουν τους φόρους τους δεν θεωρούνται εγκληματίες αλλά έξυπνοι.
Η οικονομία της Μάλτας παραδοσιακά βασιζόταν στην εμπορία βάμβακος, καπνού, στα ναυπηγεία της, που υποστήριζαν το Βρετανικό ναυτικό, και τη ναυτιλία. Επίσης εξάγει ασβεστόλιθο για οικοδομική χρήση.
Τα τελευταία χρόνια η κινηματογραφική βιομηχανία συνεισφέρει στην οικονομία, όπως επίσης ο χρηματοοικονομικός τομέας και τα διαδικτυακά στοιχήματα.
Όμως εισάγει το 80% των τροφίμων της, πλήττεται από ξηρασίες και δεν έχει ενεργειακές πηγές, πέρα από τον ήλιο.
Η Μάλτα και η Τυνησία διαπραγματεύονται την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Διαπραγματεύσεις γίνονται και με τη Λιβύη για παρόμοιες διευθετήσεις, οι οποίες δεν έχουν διακοπεί λόγω του εμφυλίου πολέμου.
Οι δύο χώρες είχαν προσφύγει σε διεθνή διαιτησία για την οριοθέτηση των υφαλοκρηπίδας τους, μια απόφαση που δεν χαροποίησε ιδιαίτερα την Μάλτα. Η Μάλτα θα ήθελε να επαναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία με τη Λιβύη σε διμερές επίπεδο και φήμες υπάρχουν ότι η Τουρκία προτίθεται να μεσολαβήσει, λόγω της ειδικής σχέσης που έχει με την κυβέρνηση της Λιβύης. Μπορούμε να υποθέσουμε δηλαδή ότι η Μάλτα για κάποιο λόγο δικαιούται, για την Τουρκία, μεγαλύτερη ΑΟΖ από ότι της έχει επιδικαστεί, αλλά η Κρήτη δικαιούται μόνο 6 νμ και καθόλου ΑΟΖ…
Επίσης, οι ροές μεταναστών από τη Λιβύη προς την Μάλτα είναι κάτι που απασχολεί πολύ τους Μαλτέζους και η Τουρκία έχει την τεχνογνωσία να τις αυξομειώνει ή να τις διοχετεύει προς άλλες κατευθύνσεις.
Η Λιβύη και η Μάλτα απέκτησαν διπλωματικές σχέσεις αμέσως μετά την ανεξαρτησία της Μάλτας, και οι σχέσεις τους ήταν εξαιρετικές. Μάλιστα όταν έφυγαν οι Βρετανικές βάσεις και η Μάλτα έχασε τα έσοδα από αυτές (ενοίκιο και δευτερογενείς πηγές), τότε η Λιβύη προσέτρεξε σε βοήθεια δανείζοντας τη με μερικά εκατομμύρια δολάρια. Δυτικά ΜΜΕ μάλιστα έγραψαν ότι αυτές οι σχέσεις επηρέασαν την εξωτερική της πολιτική με αποτέλεσμα η Μάλτα να γυρίζει την πλάτη της στο ΝΑΤΟ, το ΗΒ και την Ευρώπη γενικά.
Μάλιστα τα σχολικά βιβλία ήταν αναθεωρητικά και προσπάθησαν να κόψουν τους δεσμούς με την Ευρώπη, την Ιταλία και την καθολική εκκλησία, προωθώντας την θεωρία της εγγύτερης συγγένειας εθνικά και πολιτισμικά με τη Βόρειο Αφρική. Ο Boissevain το 1991 είχε δηλώσει: “η κυβέρνηση των Εργατικών διέκοψε τις σχέσεις με το ΝΑΤΟ και επεδίωξε δεσμούς με τον Αραβικό κόσμο. Μετά από 900 χρόνια που ήμασταν συνδεδεμένοι με την Ευρώπη, η Μάλτα άρχισε να κοιτά προς το Νότο. Οι μουσουλμάνοι που η παράδοση μας τους θυμάται ως άγριους πειρατές, τώρα γίνονται ομόαιμοι αδελφοί”. Ο Καντάφι είχε δηλώσει ότι οι Μαλτέζοι είναι αραβικής καταγωγής. Μάλιστα το 1975 η Λιβύη παραχώρησε στη Μάλτα τέσσερα περιπολικά σκάφη.
Το 1980 όμως οι σχέσεις τους διαταράχθηκαν. Η κυβέρνηση της Μάλτας σε συνεργασία με την Texaco, η οποία χρησιμοποίησε την ιταλική εταιρεία Saipem ως εργολάβο, επιχείρησαν να εξορύξουν πετρέλαιο 68 νμ νοτιοανατολικά της Μάλτας. Λιβυκές κανονιοφόροι σταμάτησαν την προσπάθεια, καθώς η Λιβύη θεωρούσε ότι ήταν δική της υφαλοκρηπίδα. Η υπόθεση πήγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά η απόφαση αφορούσε μόνο ένα μέρος της διαφιλονικούμενης περιοχής, και η Μάλτα, η οποία χρησιμοποιούσε τη μεθοδολογία της μέσης γραμμής στις αξιώσεις της, δεν ικανοποιήθηκε, καθώς το δικαστήριο χρησιμοποίησε την αρχή της αναλογικότητας.
Οι σχέσεις τους όμως σύντομα αναθερμάνθηκαν, κυρίως λόγω των προσπαθειών του Καντάφι, και μάλιστα για μια μικρή χρονική περίοδο τα αραβικά έγιναν υποχρεωτική γλώσσα διδασκαλίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Μάλτας. Μάλιστα το 1984 ο Καντάφι εγκαινίασε το τέμενος Mariam Al-Batool στη Μάλτα.
Οι σχέσεις με τον Καντάφι διαταράχθηκαν οριστικά το 2011, όταν άρχισε η εξέγερση εναντίων του και η Μάλτα αρνήθηκε τόσο να εκδώσει δυο Λίβυους πιλότους που προσγειώθηκαν στη Μάλτα και ζήτησαν άσυλο, όσο και να του προμηθεύσει αεροπορικό καύσιμο. Τώρα που ακόμα μαίνεται ο εμφύλιος στη Λιβύη, στη Μάλτα βρίσκονται πρεσβείες και των δύο παρατάξεων. Η επίσημη πρεσβεία χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης και η κυβέρνηση της Τρίπολης άνοιξε μια νέα. Και οι δύο εκδίδουν βίζες για την Λιβύη, αλλά φυσικά καμία από τις δύο δεν αναγνωρίζεται από την αντίπαλη παράταξη.
Η Μάλτα (λίγο πριν την επιδημία) θεωρείται, και όχι άδικα, ένα από τα επόμενα προβλήματα της ΕΕ. Έχει την φήμη πως είναι η πιο διεφθαρμένη χώρα της ΕΕ. Το σκορ από την Transparency International για την διαφθορά, για το 2019, είναι 54/100, που την φέρνει στην 50η θέση από 180 χώρες. Δυστυχώς για εμάς μάλλον αυτή η φήμη την αδικεί, καθώς η Ελλάδα είναι 60η (48/100). Η Κύπρος όμως είναι στη 41η θέση (58/100). Ενδεικτικά, για λόγους σύγκρισης η Αλβανία είναι 106η, η Τουρκία 91η, η Βουλγαρία 74η, η Ιταλία 51η, η Γαλλία 23η, η Ιρλανδία είναι 18η, η Γερμανία 9η, και η Ελβετία 4η.
Η διαφορά όμως είναι πως η Μάλτα είναι μια πολύ μικρή χώρα που όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους και έχουν διασυνδέσεις. “Υπάρχουν απατεώνες παντού όπου και να κοιτάξεις. Η κατάσταση είναι απελπιστική.” Ήταν η τελευταία δημοσιοποίηση στο blog της Daphne Caruana Galizia, 24 λεπτά πριν τη δολοφονία της, όταν ανατινάχτηκε το αυτοκίνητο της. Σε μια υπόθεση που πολλοί έχουν την πεποίθηση πως ούτε η αστυνομία, ούτε η δικαιοσύνη, αλλά ούτε και η κυβέρνηση έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να ερευνήσουν.
Όλοι γνώριζαν την Daphne Caruana Galizia, κάποια άρθρα της είχαν πάνω από 400.000 επισκέψεις (στην χώρα των 408.000 κατοίκων), πολλοί την φοβόντουσαν και όχι λίγοι την μισούσαν. “Η μάγισσα πήρε αυτό που της άξιζε” έγραψαν πολλοί στα social media.
Περισσότερο από δύο χρόνια μετά τη δολοφονία συνελήφθη με την κατηγορία της συνέργειας σε φόνο ο Yorgen Fenech, επιχειρηματίας και μέλος μιας από τις πιο πλούσιες οικογένειες της Μάλτας. Παρά την εναντίων του μαρτυρία, δήλωσε αθώος, αλλά κατηγόρησε ένα μέλος της κυβέρνησης, τον Keith Schembri πως είναι μπλεγμένος στο φόνο, ο οποίος παραιτήθηκε, αλλά δήλωσε αθώος.
Το 2017 Γερμανικά μέσα δημοσίευσαν τα Malta Files, αποκαλύπτωντας στοιχεία για το πως Γερμανικές εταιρείες απέφευγαν την πληρωμή φόρων μέσω της παρουσίας τους στο νησί. “Πλέον οι δεσμοί μεταξύ του επιχειρηματικού κόσμου, των πολιτικών και του οργανωμένου εγκλήματος έχουν γίνει ορατοί και φαίνεται όλο και πιο έντονα ότι η Μάλτα λειτουργεί διαφορετικά από ότι η υπόλοιπη Ευρώπη” έγραψε σε άρθρο του το Spiegel. “Η διάκριση των εξουσιών φαίνεται να μην υπάρχει. Η αστυνομία κάνει ότι τους λένε οι πολιτικοί και ο οργανισμός κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και το δικαστικό σώμα κοιτάζουν αλλού αδιάφορα, αντί να ερευνούν, να διώκουν και να τιμωρούν εγκληματικές συμπεριφορές”.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έστειλε απεσταλμένους στη Μάλτα και η Commission έστειλε προειδοποιήσεις στην κυβέρνηση της Μάλτας ώστε να μην επεμβαίνει στις έρευνες. Για την ΕΕ είναι ένα σοβαρό θέμα, που απειλεί τις Ευρωπαϊκές αξίες, την έννομη τάξη, την ελευθερία του τύπου και τους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας. Τελικά το ερώτημα είναι πόσες Μπανανίες μπορεί να ανεχθεί η ΕΕ εντός της.
Η ένταξη στην ΕΕ έκανε τους Μαλτέζους πλούσιους. Κτήρια κατασκευάζονται συνέχεια και οι τιμές των ακινήτων έχουν εκτοξευθεί. Οι δρόμοι έχουν γεμίσει με ακριβά γερμανικά αυτοκίνητα και οι δρόμοι με κοσμηματοπωλεία. Μετά την οικονομική κρίση, η Μάλτα αναπτύσσεται με 6 και 7%, κάτι μοναδικό σε όλη την Ευρώπη. Τα διαδικτυακά καζίνο, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, και το real estate κατέκτησαν το νησί. Η απουσία ελέγχων από τους κρατικούς αξιωματούχους ήταν κάτι που επίσης βοήθησε. Παράλληλα πολλοί Μαλτέζοι είδαν τα οικονομικά τους να βελτιώνονται, οπότε η δημοφιλία του πρωθυπουργού ήταν μεγάλη.
Ακόμα και τα Panama Papers δεν είχαν καμία επίπτωση. Σε άλλες χώρες όσοι είχαν σχέσεις με την Mossack Fonseca οδηγήθηκαν σε παραιτήσεις. Όχι στην Μάλτα. Business as usual, σα να μη συνέβει τίποτα. Ούτε επίσημες έρευνες, ούτε ανακρίσεις. Μία γυναίκα διατάραξε την ησυχία και τινάχτηκε στον αέρα, λίγες εκατοντάδες μέτρα από το σπίτι της, μπροστά στα μάτια του γιού της, ο οποίος δεν μπορούσε να κάνει κάτι άλλο από το να δει τη μητέρα του να καίγεται.
Αναφορά της Commission γράφει ότι ένας μεγάλος αριθμός από τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρίες είναι καταχωρημένες στη Μάλτα, αλλά παρέχουν υπηρεσίες αποκλειστικά σε πελάτες εκτός Μάλτας. Το ίδιο ισχύει για τα on line καζίνο και στοιχηματικές εταιρίες που αντιστοιχούν στο 11% του ΑΕΠ. Επίσης η Μάλτα επενδύει και στα κρυπτονομίσματα. Ο συνδυασμός τραπεζικών λογαριασμών, τζόγου, και κρυπτονομισμάτων, μαζί με την απουσία ελέγχων σχετικών με το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, έχουν προσελκύσει πολλούς “επενδυτές”.
Η αναφορά της Commission γράφει ότι πριν από δυόμισι χρόνια είχαν ελεγχθεί 22 τράπεζες και είχαν επιβεβαιωθεί 21 παραβάσεις. Τελικά δύο πρόστιμα επιβλήθηκαν, και μια γραπτή προειδοποίηση. Γράφει ότι πρέπει να γίνουν βελτιώσεις στη μάχη εναντίων του ξεπλύματος χρήματος και ότι τα πραγματικά αποτελέσματα είναι λίγα.
Επίσημα το πρόβλημα είναι η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού με τις κατάλληλες δεξιότητες για να ερευνήσει τέτοιες υποθέσεις, αλλά υπάρχει η υποψία ότι η πολιτική ηγεσία επεμβαίνει συνεχώς στην αστυνομία και στο δικαστικό σώμα. Όπως για παράδειγμα όταν ο πρωθυπουργός αντικαθιστά αιφνιδιαστικά τον αρχηγό της αστυνομίας. Αυτό έγινε πέντε φορές στα πρώτα τρία χρόνια της πρωθυπουργίας του Muscat. Επίσης ο ίδιος αντικαθιστά κατά βούληση δικαστές, εισαγγελείς και μέλη της μόνιμης επιτροπής κατά της διαφθοράς, κάτι που δημιουργεί σκιές στο κατά ποσό είναι ανεξάρτητες αρχές.
Αλλά δεν παίζει και τόσο ρόλο το τι κάνει η επιτροπή κατά της διαφθοράς, γιατί το υπουργείο δικαιοσύνης σχεδόν ποτέ δεν στέλνει τις αναφορές της στην αστυνομία. Αυτό έγινε μόνο μια φορά τα τελευταία δέκα χρόνια!
Πως μπορεί μια χώρα να κάνει την κυριαρχία της χρήμα; Τι μπορεί να πουλήσει μια χώρα που δεν μπορεί μια εταιρία; Διαβατήρια. Ο Muscat επέτρεψε αυτή την πρακτική το 2013, όταν και εκλέχτηκε, και από τότε πάνω από €2,5 δις ήρθαν στη Μάλτα.
Κάθε αξιοπρεπής τούρκος μεγαλοεπιχειρηματίας, έχει αγοράσει διαβατήριο Μάλτας μέσα από το Individual Investor Programme (IIP), και ο αριθμός τους μεγαλώνει όσο αυξάνεται η αβεβαιότητα στην Τουρκία. Ενδεικτικά μέλη της οικογένειας Sabancı που είναι ιδιοκτήτες της Sabancı Holdings, με πάνω από 70 εταιρείες και 65.000 υπαλλήλους σε 15 χώρες, έχουν διαβατήριο Μάλτας από το 2018. Η Sevda Gülçelik, κόρη του Vildan Gülçelik, ενός από τους ιδρυτές της ENKA Holding και ανάμεσα στους πιο πλούσιους Τούρκους σύμφωνα με το Forbes index, είναι στη λίστα, όπως επίσης και μέλη των οικογενειών Berker και Gülsan. Σύμφωνα με το IIP, απαιτείται η επένδυση $650.000 στη Μάλτα για την απόκτηση διαβατηρίου. Μόνο μέσα στο 2019, 65 Τούρκοι εκατομμυριούχοι πολιτογραφήθηκαν Μαλτέζοι.
Οι Τούρκοι εφοπλιστές προτιμούν επίσης τη σημαία της Μάλτας, όπως και τον ναυπηγοεπισκευαστικό της κλάδο, ο οποίος συνεργάζεται στενά με τον αντίστοιχο της Τουρκίας.
Ένας επιπλέον κλάδος που έχει ενδιαφέρον είναι αυτός του διαδικτυακού στοιχήματος. Η Tουρκία είναι μια τεράστια αγορά και το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου της αφήνει υπόνοιες ότι δεν παίζεται υπό ίσους όρους, κάτι που ενδεχομένως να παρουσιάζει ευκαιρίες εύκολου πλουτισμού.
Για παράδειγμα, το πρωτάθλημα το κέρδισε η Μπασάκσεχηρ, μία ομάδα χωρίς ιστορία και οπαδική βάση, αλλά με στενές σχέσεις με το κυβερνών κόμμα. Πολλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για το προσωπικό πρότζεκτ του τούρκου προέδρου. Παραδοσιακά το πρωτάθλημα το κέρδιζαν οι τρεις μεγάλοι της Κωνσταντινούπολης, Μπεσίκτας, Φενέρμπαχτσε και Γαλατάσαράι. Πέρα από αυτές μόνο η Τραμπζονσπορ και η Μπούρσασπορ έχουν κατακτήσει πρωτάθλημα. Συνεπώς το φετινό είναι ένα ιστορικό πρωτάθλημα, επιπλέον όμως και γιατί καμία από τις τρεις μεγάλες δεν τερμάτισε σε κάποια από τις δύο πρώτες θέσεις…
Εκπρόσωποι της Μπασάκσεχήρ αποδίδουν την επιτυχία αυτή στην οργάνωση και τον επαγγελματισμό τους, άλλοι όμως πιστεύουν ότι είναι απλά το ποδοσφαιρικό τμήμα του AKP. “Αν ο Ερντογάν χάσει τις εκλογές, η Μπασάκσεχήρ θα υποφέρει” δήλωσε ο δημοσιογράφος Alp Ulagay.
Παρά την επιτυχία της, η Μπασάκσεχήρ δεν προσελκύει και πολλούς οπαδούς, καθώς έχει τον χαμηλότερο μέσο όρο εισιτηρίων στο πρωτάθλημα με μόνο 2.900.
Ο Dağhan Irak, κοινωνιολόγος στο πανεπιστήμιο του Huddersfield, δήλωσε πως ο Ερντογάν έφτιαξε την Μπασάκσεχήρ ως αντίβαρο των μεγάλων τριών, οι οπαδοί των οποίων έπαιξαν σημαντικό ρόλο το 2013 στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί. Είπε πως “στην χρονιά της πανδημίας η Μπασάκσεχήρ είναι πρωταθλήτρια σε άδεια γήπεδα και για αυτό είναι η καλύτερη εποχή για αυτήν. Τίποτα στην Τουρκία δεν είναι φυσιολογικό αυτή την εποχή και αυτό είναι ακόμα μια ανωμαλία”.
Οι τρεις μεγάλες ομάδες είχαν μια άσχημη σεζόν, η οποία αποδίδεται από πολλούς σε διαιτητικά λάθη, λόγο κρατικής παρέμβασης στους διορισμούς διαιτητών.
Οι δύο ομάδες που έφτασαν στην κορυφή ήταν η Μασάκσεχήρ και η Τραμπζόνσπορ, οι οποίες δέχονται την υποστήριξη η πρώτη του Ερντογάν και η δεύτερη του γαμπρού του και υπουργού οικονομικών Berat Albayrak.
Η Μπασάκσεχήρ κέρδισε το πρωτάθλημα, όταν η Τράμπζονσπορ που τερμάτησε δεύτερη έχασε απρόσμενα από την Κόνυασπορ. Όμως η Τράμπζονσπορ κέρδισε το κύπελλο ενάντια στην Αλάνζασπορ.
Ο πρόεδρος της Μπασάκσεχήρ είναι συγγενής της συζύγου του Ερντογάν, Εμινέ, και ο κύριος χορηγός είναι η Medipol μια αλυσίδα νοσοκομείων που ανήκει στον υπουργό υγείας Fahrettin Koca.
Και οι δύο ομάδες ενισχύονται από φιλοκυβερνητικούς εργολάβους και τράπεζες που τους προσφέρουν χορηγίες, χρηματοδότηση και διαφημίσεις. Υπάρχει επίσης η φήμη από πέρσι ότι η Μπασάκσεχήρ θα αγοραστεί από Καταριανούς, με την προϋπόθεση ότι η ομάδα θα παίξει στο champions league.
Το ποδοσφαιρικό τοπίο στην Τουρκία γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον αν προσθέσουμε και το γεγονός ότι ο τελικός του Super Cup θα γίνει στο Κατάρ (για πρώτη φορά). Επίσημα έγινε επίκληση στην πανδημία, αλλά οι αναλυτές πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι μπλεγμένο με την πολιτική και η πολιτικοί εξαρτούνται από το Κατάρ. Η DigiTurk που έχει τα δικαιώματα ανήκει σε Καταριανό όμιλο.
Είναι εμφανές ότι η εικόνα του Τουρκικού ποδοσφαίρου δεν είναι καλή και σε συνδυασμό με τους ελλιπείς ελέγχους στις στοιχηματικές εταιρίες της Μάλτας οι ευκαιρίες είναι πολλές.
Ο Sven Giegold του γερμανικού κόμματος των πρασίνων, που έχει επισκεφτεί πέντε φορές ως απεσταλμένος της ΕΕ την Μάλτα, δήλωσε ότι: “Πιστεύω πως υπάρχει διάθεση να διερευνηθεί ο φόνος, αλλά δεν βλέπω κάποια πρόοδο σχετικά με το ξέπλυμα χρήματος και τη διαφθορά… Όπως σε κάθε φορολογικό παράδεισο, χρειάζεται εξωτερική πίεση γιατί εσωτερικά δεν υπάρχει καμία διάθεση για αλλαγές. Τελικά η πρόεδρος της Commission Ursula von der Leyen θα πρέπει να επέμβει.“
Ο Γερμανός πολιτικός θα ήθελε να δει κυρώσεις εναντίων της Μάλτας, που θα οδηγήσουν σε αναστολή κάποιον δικαιωμάτων συμμετοχής σε ψηφοφορίες της ΕΕ. “Μιλάμε για την μικρότερη σε πληθυσμό χώρα της ΕΕ, με πληθυσμό μικρότερο του Αννόβερου. Αν η von der Leyen δεν έχει το κουράγιο να λάβει δράση ενάντια στη Μάλτα, τότε αναρωτιέμαι ενάντια σε ποιόν θα μπορεί να λάβει μέτρα.”
Στις 7 Σεπτεμβρίου ο υπουργός εξωτερικών κ. Δένδιας συναντήθηκε με τον ομόλογο του της Μάλτας.
Έδειξε την κατανόηση για τα προβλήματα που έχουν με τις μεταναστευτικές ροές που είναι κοινά με τα δικά μας, άρα προφανώς μια κοινή ευρωπαϊκή λύση θα ήταν αποτελεσματικότερη και ευνοϊκότερη για όλους.
Επίσης, μεταξύ άλλων, επισήμανε με τακτ ότι δεν υπάρχουν μόνο Τούρκοι εφοπλιστές… Στην μετέπειτα συνάντηση των Med7 στην Κορσική δεν αναφέρθηκαν παραφωνίες, οπότε η προετοιμασία που έγινε πρέπει να ήταν επιτυχής.
Θα ευχόμασταν να ήμασταν σε θέση να τους προτείνουμε και τεχνική βοήθεια, πέρα από το μεταναστευτικό, και στον περιορισμό της διαφθοράς, αλλά ίσως αυτό θα μπορούσε να το κάνει η Κύπρος, αν χρειαστεί, η οποία και εμπειρία έχει με τους Ρώσους ολιγάρχες, και έπαθε από την ΕΕ και έμαθε.
