Βρετανία: Το πρόβλημα του Βασιλικού Ναυτικού δεν κρύβεται πλέον

Στο Devonport και το Rosyth, πυρηνικά υποβρύχια παραμένουν δεμένα με τάξη το ένα δίπλα στο άλλο. Κι αυτό δεν είναι καλό. Το πρόβλημα με αυτά τα σκάφη δεν είναι όταν υπηρετούν αλλά όταν πάψουν να υπηρετούν. Η απενεργοποίησή τους, κυρίως του πυρηνικού αντιδραστήρα που αποτελεί το μέσον πρόωσής τους, μπορεί να αποβεί μεγάλος πονοκέφαλος και αυτό οι Ρώσοι το γνωρίζουν καλά. Όμως και οι Βρετανοί ανακαλύπτουν πως το να ξεφορτωθούν τα παλιά τους πυρηνικά υποβρύχια δεν είναι απλή υπόθεση.
Τα τελευταία 37 χρόνια έχουν παροπλιστεί 20 πυρηνικά υποβρύχια. Κανένα δεν έχει διαλυθεί μέχρι σήμερα ενώ εννέα εξακολουθούν να έχουν πυρηνικό καύσιμο στους αντιδραστήρες τους, αναφέρει έκθεση του Εθνικού Γραφείου Ελέγχου (National Audit Office) της Βρετανίας. Ο δε χρόνος «αποστρατείας» τους πλησιάζει τα χρόνια που βρίσκονταν εν ενεργεία: τα υποβρύχια αυτά υπηρέτησαν κατά μέσον όρο 26 χρόνια και είναι παροπλισμένα 19, κάτι που σημαίνει ότι τα εκτός ενεργείας σκάφη είναι διπλάσια από αυτά που επιχειρούν, με επτά να βρίσκονται σε απόθεση περισσότερο χρόνο απ’ ότι ήταν εν ενεργεία, επισημαίνει το ΝΑΟ.
Η υπόθεση εκτός από δύσκολη είναι και εξαιρετικά δαπανηρή. Η Βρετανία έχει ξοδέψει μισό δισεκατομμύριο λίρες το διάστημα 1980-2017 για την συντήρηση των παροπλισμένων πυρηνικών υποβρυχίων του Βασιλικού Ναυτικού. Το κόστος απενεργοποίησης ενός τέτοιου σκάφους φθάνει τα 96 εκατ. λίρες, δηλαδή η απενεργοποίηση των δέκα πυρηνοκίνητων υποβρυχίων εν ενεργεία και των 20 σε απόθεση θα φθάσει, σύμφωνα με εκτιμήσεις, συνολικά τα 7,5 δισ. λίρες…

Το κόστος είναι μεγάλο, το ίδιο και οι κίνδυνοι όταν έχεις να κάνεις με πυρηνικά. Πριν την διάλυση ενός πυρηνικού υποβρυχίου πρέπει πρώτα να αφαιρεθεί με ασφάλεια το πυρηνικό καύσιμο από τον αντιδραστήρα του, σε ειδικές εγκαταστάσεις και από εξειδικευμένο προσωπικό. Δέουσα προσοχή απαιτεί επίσης η αποσυναρμολόγηση και διαχείριση των ραδιενεργών τμημάτων του σκάφους.
Ο μόνος πιστοποιημένος ανάδοχος γι’ αυτή την δουλειά είναι ο όμιλος Babcock International Group PLC που διαθέτει και τις ανάλογες εγκαταστάσεις στο Devonport και το Rosyth. Όμως το 2004 οι βρετανικές αρχές πυρηνικής ασφαλείας απεφάνθησαν ότι οι εγκαταστάσεις δεν πληρούσαν τα θεσπισθέντα πρότυπα για την διαχείριση πυρηνικού καυσίμου με αποτέλεσμα η σχετική δραστηριότητα να διακοπεί. Έκτοτε, παροπλισμένα υποβρύχια έχουν ακόμη πυρηνικό καύσιμο μέσα τους.
Η έλλειψη επαρκών πιστώσεων από πλευράς υπουργείου Άμυνας για την χρηματοδότηση της «αποπυρηνικοποίησης» των παροπλισμένων σκαφών περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Το κόστος απομάκρυνσης του πυρηνικού καυσίμου πλήττει άλλα προγράμματα του Βασιλικού Ναυτικού και δη προγράμματα ναυπήγησης νέων σκαφών καθώς το υπουργείο Άμυνας δαπανά κατ’ εκτίμηση 12 εκατ. λίρες ετησίως για την συντήρηση/διατήρηση εννέα υποβρυχίων με πυρηνικό καύσιμο (Splendid, Sovereign, Spartan, Superb, Trafalgar, Sceptre, Turbulent, Tireless, Torbay) που βρίσκονται στο Devonport.

«Η συντήρηση υποβρυχίων με (πυρηνικό) καύσιμο ενέχει τεχνικές αβεβαιότητες και επηρεάζει την διαθεσιμότητα των προβλητών» σημειώνει η έκθεση του ΝΑΟ. «Οι πιέσεις για χώρο στο Devonport θέτουν σε κίνδυνο τις δεσμεύσεις του υπουργείου για επιθεώρηση, καθαρισμό και βαφή των υποβρυχίων σε απόθεση τουλάχιστον κάθε 15 χρόνια, μην αφήνοντας χώρο για την προετοιμασία του Torbay που απεσύρθη το 2017 για μακρά εναπόθεση. Μέχρι να ετοιμαστούν τα υποβρύχια, το υπουργείο οφείλει να τα έχει μερικώς επανδρωμένα, κάτι που επηρεάζει δυνητικώς τις μετακινήσεις προσωπικού».
Σύμφωνα με τα σχέδια, η αφαίρεση πυρηνικού καυσίμου θα αρχίσει το 2023, αρχικά από το HMS Swiftsure. Μέχρι τότε όμως το υπουργείο Άμυνας θα πρέπει να διαχειριστεί υποβρύχια με διαφορετικές απαιτήσεις ως προς την διαδικασία. «Προς το παρόν το υπουργείο δεν διαθέτει πλήρως ανεπτυγμένο σχέδιο για την διάλυση υποβρυχίων των κλάσεων Vanguard, Astute και Dreadnought τα οποία φέρουν αντιδραστήρες διαφορετικών τύπων. Για τις κλάσεις Vanguard και Astute έχει προσδιοριστεί κατάλληλος χώρος, ο οποίος αν χρησιμοποιηθεί θα χρειαστεί να συντηρείται» αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Αντίθετα με ό,τι ισχύει για τον ιδιωτικό τομέα, οι βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις εξαιρούνται από τις αυστηρές διατάξεις περί διάθεσης πυρηνικών αποβλήτων. Μια ιδιωτική εταιρία οφείλει να υποβάλλει μελέτη σχετικά με την διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενεργείας ήδη από την σχεδίασή του. Παραδόξως, το υπουργείο Άμυνας δεν έχει τέτοια υποχρέωση.
Σημειωτέον ότι η Βρετανία δεν είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει πρόβλημα με τα παροπλισμένα πυρηνικά της υποβρύχια. Η Σοβιετική Ένωση ξεφορτώθηκε 19 πυρηνικά υποβρύχια και 14 αντιδραστήρες πλοίων στην θάλασσα, πυροδοτώντας φόβους για κατακλυσμιαία περιβαλλοντική καταστροφή. Ακόμη και το αμερικανικό Ναυτικό δυσκολεύεται όταν έρχεται η ώρα να απαλλαγεί από εν δυνάμει «πλωτές πυρηνικές βόμβες» όπως είναι τα εκτός ενεργείας πυρηνοκίνητα υποβρύχια και αεροπλανοφόρα του.
Εν τω μεταξύ, ο «Στολίσκος-Φάντασμα» των υποβρυχίων που σκουριάζουν αργά στην δεξαμενή Νο 3 στο Devonport μεγαλώνει. Τρία ακόμη υποβρύχια κλάσης Trafalgar θα αποσυρθούν πριν το 2023 και τέσσερα κλάσης Vanguard προβλέπεται να ακολουθήσουν το διάστημα 2028-2034. Και τόσα άχρηστα –πυρηνικά– υποβρύχια αναμφίβολα είναι πρόβλημα.
Αλέξανδρος Θεολόγου