Επί δεκατρείς δραματικές ημέρες τον Οκτώβριο του ’62 η ανθρωπότητα βρέθηκε κοντά όσο ποτέ άλλοτε στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου. Η ανάπτυξη σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων απέναντι από τις ακτές της Φλόριντα έθεσε το ρολόι της Αποκάλυψης σε λειτουργία: 60 οκτακινητήρια Β-52, το 1/8 των βομβαρδιστικών της Strategic Air Command, βρισκόταν ήδη στον αέρα με θερμοπυρηνικά όπλα, 183 παλαιότερα Β-47 είχαν διασπαρεί σε 33 πολιτικά και στρατιωτικά αεροδρόμια παραμένοντας σε ετοιμότητα των 15΄ και 136 βαλλιστικοί πύραυλοι μεγάλης εμβέλειας είχαν τεθεί σε Ερυθρό Συναγερμό στα ενισχυμένα υπόγεια σιλό τους.
Συνολικά η SAC διέθετε 1.200 αεροσκάφη με 2.858 πυρηνικά όπλα και 162 πυραύλους με τα πληρώματά τους έτοιμα γι’ αυτό ακριβώς για το οποίο είχαν εκπαιδευτεί. Και δεν επρόκειτο για άσκηση. Ηνωμένες Πολιτείες και Σοβιετική Ένωση «αναμετρήθηκαν με το βλέμμα περιμένοντας να δουν ποιος θα παίξει τα βλέφαρα πρώτος» όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά τότε. Οι δεκατρείς ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο έμειναν στην Ιστορία ως η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας. Παραλίγο να ήταν οι τελευταίες ημέρες όλων.
Το χαρακτηριστικό «μπρρρρρρτ-μπρρρρρρτ» δεν άφηνε αμφιβολία. Οι Σοβιετικοί είχαν ενεργοποιήσει τα ραντάρ ιχνηλάτησης των αντιαεροπορικών πυραύλων S-75 που είχαν αναπτύξει στο Banes. Οι αναφορές των αναγνωριστικών RB-47 (SIGINT) της 55th Strategic Reconnaissance Wing που εκτελούσαν συνεχώς πτήσεις περιφερειακά της Κούβας και του πλοίου υποκλοπών USS Oxford, ενός παλιού Liberty του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τροποποιημένου σε κατασκοπευτικό, ήταν σαφείς. Οι Σοβιετικοί είχαν πάρει θέσεις μάχης.
Το άοπλο USS Oxford διετάχθη να απομακρυνθεί από τα ανοιχτά της Αβάνας και να λάβει θέση στο μέσον των Στενών της Φλόριντα για να μην γίνει στόχος αιφνιδιαστικής επίθεσης. Από την νέα του θέση σε απόσταση 80-90 μιλίων από την πρωτεύουσα του Φιντέλ Κάστρο αδυνατούσε πλέον να παρακολουθεί τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις αλλά μπορούσε να συγκεντρώνει πληροφορίες για τις εκπομπές των ραντάρ των σοβιετικών SAM. Η ενεργοποίηση των ραντάρ πρόσκτησης στόχων «Spoon Rest» τις πρώτες ώρες της 27ης Οκτωβρίου σήμανε ότι οι πυροβολαρχίες προετοιμάζονταν να καταρρίψουν αμερικανικά αεροπλάνα πάνω από την Κούβα.
Σύμφωνα με το αποκαλυπτικό βιβλίο ‘One Minute to Midnight’ του Michael Dobbs, ο Κάστρο είχε επισκεφθεί την προηγουμένη το σοβιετικό στρατηγείο στο El Chico πείθοντας τους Σοβιετικούς να θέσουν σε λειτουργία τα ραντάρ των SA-2 με το επιχείρημα «να μην μένουν τυφλοί» εν όψει μιας αναμενόμενης αμερικανικής επίθεσης. Αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της αμερικανικής Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας (NSA) δείχνουν ότι παρά τις νέες πληροφορίες για την απειλή που αντιμετώπιζαν τα U-2, η SAC αποφάσισε να συνεχίσει τις αποστολές. Τρείς πτήσεις προγραμματισμένες για την 27η Οκτωβρίου ματαιώθηκαν την τελευταία στιγμή. Η Αποστολή 3128 όμως θα εκτελείτο.
Στις 09:09 πμ, το Article 343, ένα βαθύ μπλε U-2F της CIA (s/n 56-6676) αλλά με διακριτικά της Αεροπορίας και χειριστή τον Επισμηναγό Ρούντολφ «Ρούντυ» Άντερσον της 4080th Strategic Reconnaissance Wing, άφηνε τον διάδρομο της αεροπορικής βάσης McCoy στο Ορλάντο της Φλόριντα για την Κούβα. Αποστολή του, να φωτογραφίσει την πρόοδο της ανάπτυξης των σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς SS-N-4 και των ενδιάμεσης ακτίνας SS-N-5 στο νησί ώστε να διαπιστωθεί αν έφεραν τις πυρηνικές κεφαλές τους.
Ο 35χρονος Άντερσον είχε βγει διαθέσιμος στον τύπο στις 3 Σεπτεμβρίου 1957. Αυτή θα ήταν η 6η υπέρπτηση της Κούβας που πραγματοποιούσε. Στις 09:15 πμ περνούσε στα 72.000 πόδια την κουβανέζικη ακτογραμμή στο Cayo Coco και σχεδόν αμέσως τον έπιασε το ραντάρ της σοβιετικής πυροβολαρχίας στο Banes, στα ανατολικά του νησιού. Ο Κάστρο απαιτούσε έξαλλος την κατάρριψη των U-2 όμως δεν είχε δικαιοδοσία στους πυραύλους των Σοβιετικών. Και η Μόσχα ήταν πολύ προσεκτική για να δώσει τέτοια άδεια.
Αδυνατώντας να βρει τον αρχηγό της σοβιετικής αποστολής Στρατηγό Ίσσα Πλίιεφ, ο Υποδιοικητής του, Στρατηγός Λεονίντ Γκάρμπουζ, έλαβε την απόφαση σε συνεννόηση με τον επικεφαλής της σοβιετικής αντιαεροπορικής άμυνας Στρατηγό Στεπάν Ν. Γκρέισκα να βληθεί το αμερικανικό αεροσκάφος, κατά παράβαση των σχετικών διαταγών. «Εξέφρασα την άποψη ότι όλες οι θέσεις των πυραύλων μας είχαν αποκαλυφθεί (αμερικανικά αναγνωριστικά είχαν πετάξει την προηγούμενη ημέρα πάνω από το Banes και είχαν φωτογραφίσει τους SA-2 στις θέσεις εκτόξευσής τους) και δεν έπρεπε να επιτρέψουμε απόρρητες πληροφορίες να πέσουν στα χέρια του Πενταγώνου» περιγράφει ο Στρατηγός Γκάρμπουζ την σκηνή που διαδραματίστηκε στο σοβιετικό αρχηγείο.
«Ο Στεπάν Ναούμαβιτς προσπάθησε αρκετές φορές να έλθει σε επαφή με τον Διοικητή μας αλλά δεν κατόρθωσε να τον βρει τις κρίσιμες εκείνες στιγμές. Επίσης ήταν αδύνατον να επικοινωνήσουμε με την Μόσχα σε τόσο περιορισμένο χρόνο. Γνωρίζαμε ότι ο Πλίιεφ είχε ζητήσει επανειλημμένως από τον (υπουργό Άμυνας) Μαλινόφσκι να του επιτραπεί να καταρρίψει τα αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροπλάνα αλλά δεν είχε πάρει απάντηση. Μετά από σκέψη, ο Σ. Ν. Γκρέισκα είπε «λοιπόν, ας πάρουμε την ευθύνη εμείς».
«Ο Στόχος 33 να καταρριφθεί»
Η εντολή διαβιβάσθηκε στο αρχηγείο της σοβιετικής αεράμυνας στο Camaguey, στην κεντρική Κούβα, και από εκεί στην πυροβολαρχία στο Banes. Αποχαρακτηρισμένο έγγραφο της CIA αποκαλύπτει ότι το U-2F του Επισμηναγού Άντερσον είχε πετάξει πάνω από το Camaguey και τις θέσεις των πυρηνικών πυραύλων cruise στο χωριό Filipinas, 15 χλμ δυτικά του Γκουαντάναμο, στρίβοντας ήδη βορειοδυτικά για την Φλόριντα όταν οι Ρώσοι πήραν την απόφαση να τον ρίξουν.
Aπό τους τρεις SA-2 που εκτοξεύθηκαν, δύο βρήκαν το U-2 στις 11:19 πμ (10:19 ώρα Αβάνας) γκρεμίζοντάς το από τον ουρανό. «Η απώλεια του U-2 πάνω από το Banes οφείλεται πιθανώς από την αναχαίτισή του από πύραυλο SA-2 ή λόγω υποξίας, με την πρώτη εκδοχή να δείχνει επικρατέστερη βάσει των μέχρι στιγμής πληροφοριών» αναφέρει έγγραφο της CIA με ημερομηνία 28 Οκτωβρίου 1962. Για την ακρίβεια ο θάνατος του Επισμηναγού Άντερσον οφειλόταν σε συνδυασμό των δύο.
Αν και το πλήγμα δεν ήταν άμεσο, μια βροχή από θραύσματα της πολεμικής κεφαλής των πυραύλων διέτρησαν την καλύπτρα, την στολή μερικής πίεσης MC-3 και την κάσκα του χειριστή προκαλώντας τον θάνατό του σε δευτερόλεπτα. Στο ύψος που πετούν τα U-2, οποιαδήποτε αστοχία στην ειδική στολή του πιλότου είναι μοιραία.
H τραγική ειρωνεία είναι ότι τουλάχιστον ένα αεροσκάφος ηλεκτρονικής αναγνώρισης RB-47 βρισκόταν εν πτήσει γύρω από την Κούβα κατά την υπέρπτηση του Άντερσον. Πρώην απόρρητα αρχεία της 55ης Πτέρυγας Στρατηγικής Αναγνώρισης μαρτυρούν ότι πληρώματά της είχαν πιάσει αρκετές εκπομπές από ραντάρ ελέγχου πυρός «Big Cigar» ή «Fruit Set» το πρωί της 27ης Οκτωβρίου. Η ενεργοποίηση ραντάρ «Fruit Set» σήμαινε ότι οι Σοβιετικοί ετοιμάζονταν στα σοβαρά να καταρρίψουν εχθρικό αεροσκάφος.
Η Ουάσιγκτον ενημερώθηκε για την αναχαίτιση των σοβιετικών εκπομπών ραντάρ από το RB-47 και ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα ενημέρωσε τον Πρόεδρο για την ενεργοποίηση ενός ραντάρ… «Fruit Cake» –εννοούσε «Fruit Set». Ωστόσο κανείς δεν μπορούσε να προειδοποιήσει τον χειριστή του κατασκοπευτικού για τον θανάσιμο κίνδυνο που αντιμετώπιζε καθώς τα U-2 επιχειρούσαν πάντοτε υπό αυστηρή σιγή ασυρμάτου.
Τα συντρίμμια του ‘6676’ εντοπίσθηκαν στο χωριό Veguitas, κοντά στο Banes, με τον Αμερικανό πιλότο ακόμη στο κόκπιτ. Ήταν η μόνη αμερικανική απώλεια από εχθρικό πυρ κατά την διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων. Την επομένη ημέρα, 28 Οκτωβρίου, ο Διοικητής της σοβιετικής αεράμυνας στο νησί, Συνταγματάρχης Γκεόρκιι Βαρανκόφ επιθεώρησε τα συντρίμμια του αμερικανικού αεροπλάνου συγχαίροντας προσωπικά τον Διοικητή της πυροβολαρχίας Ταγματάρχη Ιβάν Γκέρτσενοφ και τους άνδρες του για την μεγάλη επιτυχία τους. Κομμάτια του U-2 βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο της Επανάστασης στην Αβάνα.
Η κατάρριψη του Άντερσον απείλησε με κλιμάκωση της κατάστασης: η USAF ήθελε να στείλει μαχητικά F-100 για την προσβολή της βάσης στο Banes όμως ο Πρόεδρος Κέννεντυ αρνήθηκε να δώσει τέτοια εντολή. Ο πιλότος του U-2 τιμήθηκε μετά θάνατον με τον Σταυρό της Αεροπορίας, την δεύτερη μεγαλύτερη τιμητική διάκριση μετά το Μετάλλιο της Τιμής. Άλλωστε και η κατασκοπεία επιχειρήσεις είναι. Όμως αυτό που έφερε τις δύο υπερδυνάμεις στα πρόθυρα του πολέμου δεν ήταν η κατάρριψη του Επισμηναγού Άντερσον. Ήταν ένα άλλο U-2.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 27/10/2018
