Σκοπιανό: Ιστορική στιγμή ή ελλιποβαρής συμφωνία;

Με αφορμή την υπογραφή της συμφωνίας που θα θέσει τέλος στο “Σκοπιανό Ζήτημα” σε λίγη ώρα, αξίζει να εξετάσουμε το περιεχόμενό της και να τοποθετηθούμε ως προς αυτό με βάση όχι μόνο τα όσα είναι γνωστά για αυτή, αλλά και το τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον για τις σχέσεις Ελλάδας – ΠΓΔΜ.
“Βόρεια Μακεδονία” και ιστορική Μακεδονία
Η “χρυσή τομή” στη διένεξη μεταξύ Αθηνών και Σκοπίων, φαίνεται να βρέθηκε με τη κοινή* αποδοχή του ονόματος “Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας”. Αντικειμενικά, ως “Μακεδονία” θα μπορούσαμε να ορίσουμε τα όρια του αρχαίου “Βασιλείου της Μακεδονίας” που περιλάμβανε εδάφη της σημερινής Ελλάδας, των Σκοπίων, της Βουλγαρίας, της Αλβανίας και του Κοσόβου.
Δείτε αναλυτικά το κείμενο της συμφωνίας εδώ: ΣΥΜΦΩΝΙΑ

*Η “κοινή αποδοχή” της λύσης είναι βέβαια κάτι σχετικό, δεδομένου πως οι δικλείδες ασφαλείας της συμφωνίας (πχ αναθεώρηση Συντάγματος), δε σημαίνει πως μια μελλοντική κυβέρνηση των Σκοπίων (βλέπε κάτι αντίστοιχο του υπερεθνικιστή Γκρουέφσκι), δεν θα μπορούσε να το τροποποιήσει εκ νέου και να συμπεριλάβει αλυτρωτικές βλέψεις (παρά τη ρητή “δέσμευση” του Άρθρου 4).
Η γεωπολιτική αξία των Σκοπίων
Δεν είναι μυστικό πως το ΝΑΤΟ επιθυμεί να εντάξει στους κόλπους του το μικρό κρατίδιο της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ενώ το σενάριο της ένταξής του στην ΕΕ κάποια στιγμή στο μέλλον, δε φαντάζει ιδιαίτερα εξωπραγματικό. Η επίλυση του ζητήματος του ονόματος, ουσιαστικά ανοίγει τις θύρες στα Σκόπια για να ενταχθούν σε μεγάλους οργανισμούς, κάτι που αποτελεί διακαή τους πόθο για πολλούς και ευνόητους λόγους. Το ερώτημα είναι απλό σε αυτή τη φάση: τι έχει να κερδίσει η Ελλάδα από τους εταίρους της για αυτές τις παραχωρήσεις;

Η Ελλάδα, με βάση τη συμφωνία, αποποιείται του μοναδικού μοχλού πίεσης που διέθετε μέχρι σήμερα, δηλαδή του δικαιώματος βέτο.
Το πρόβλημα του αλυτρωτισμού
Στο Άρθρο 6, υπάρχει ρητή πρόβλεψη για τη αποθάρρυνση σοβινιστικών και αλυτρωτικών δραστηριοτήτων στα δυο κράτη. Δεν διευκρινίζονται ωστόσο ποια “μέτρα” θα λαμβάνονται σε περίπτωση που κάποια από τις δυο πλευρές δεν σεβαστεί αυτό το μέρος της συμφωνίας.

Το άρθρο 13
Τις τελευταίες ημέρες προκλήθηκε σύγχυση σχετικά με τη “πρόσβαση των Σκοπίων στην Ελληνική ΑΟΖ”. Το άρθρο 13 της νέας συμφωνίας Ελλάδας και πΓΔΜ δεν είναι κάτι καινούργιο. Υπάρχει από την Ενδιάμεση Συμφωνία που υπεγράφη στη Νέα Υόρκη στις 13 Σεπτεμβρίου 1995, μεταξύ των Υπουργών των Εξωτερικών Ελλάδας και Π.Γ.Δ.Μ, κυρίων Παπούλια και Crvenkovski αντίστοιχα, και ισχύει μέχρι σήμερα. Περισσότερα εδώ.

Ιστορική στιγμή ή ελλιποβαρής συμφωνία;
Είναι προφανές πως μια λύση στο “Σκοπιανό” είναι προς το συμφέρων και των δυο χωρών. Διαβάζοντας όμως προσεκτικά το κείμενο της Συμφωνίας, διαπιστώνουμε πως η πΓΔΜ και οι διεθνείς θεσμοί παίρνουν ουσιαστικά αυτό που ζητούσαν (όνομα “Μακεδονία” ασχέτως γεωγραφικού προσδιορισμού, ένταξη σε ΝΑΤΟ και ΕΕ), ενώ η Ελλάδα το μόνο που φαίνεται να κερδίζει, είναι ένα φιλικό “χτύπημα στη πλάτη”.
Είναι προφανές πως το θέμα της πΓΔΜ δεν αφορά μόνο την Ελλάδα (πχ η ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ θεωρείται σημαντική κίνηση για την Ευρωατλαντική Συμμαχία), ωστόσο οφείλουμε να επισημάνουμε πως την επαύριο της υπογραφής της Συμφωνίας, η χώρα μας θα βρεθεί “άοπλη” απέναντι σε μια (εθνικιστική) μελλοντική αλλαγή στάσης των γειτόνων.
Υποθετικό σενάριο
Κάποια στιγμή στο προσεχές μέλλον, μια υπερεθνικιστική κυβέρνηση εκλέγεται στα Σκόπια. Για λαϊκιστικούς λόγους, η νέα Κυβέρνηση αποφασίζει να στήσει εκ νέου τα αγάλματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, να χρησιμοποιήσει μακεδονικά σύμβολα και να υιοθετήσει αλυτρωτική ρητορική, παρά το γεγονός πως όλα αυτά απαγορεύονται από το Άρθρο 6, παράγραφοι 2 και 3. Πως μπορεί να αντιδράσει η Ελλάδα που πλέον έχει χάσει το μοναδικό διαπραγματευτικό της χαρτί, δηλαδή το δικαίωμα του βέτο; Η απάντηση, σύμφωνα πάντα με τη Συμφωνία είναι γενική και αόριστη: θα απευθυνθεί στα Ηνωμένα Έθνη…

Η θέση της Π&Δ
Εξυπακούεται πως είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να υπάρχει στα βόρεια σύνορά της ένα υγιές και κατά το δυνατόν φιλικό κράτος και το αντίστροφο. Ως Π&Δ, θεωρούμε πως είναι εξαιρετικά σημαντικό να λυθούν οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας – πΓΔΜ. Ωστόσο η Συμφωνία που θα υπογραφεί σε μερικές ώρες είναι “ελλιποβαρής” εις βάρος της χώρας μας, αφενός διότι παραχωρείται και αναγνωρίζεται το δικαίωμα χρήσης του ονόματος “Μακεδονία” και αφετέρου, διότι δεν υπάρχει καμία απολύτως (ουσιαστική) δικλείδα ασφαλείας που να προστατεύει τη χώρα μας από έναν μελλοντικό “Γκρουέφσκι”.
Αντί επιλόγου
Η Π&Δ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στο “σκοπιανό” από τη πρώτη στιγμή, αλλά προτιμήσαμε να μείνουμε μακριά από “ελλαδεμπορικούς” – clickbait – πηχυαίους τίτλους και δημοσιεύματα. Μένουμε στην ουσία, μακρυά από ακραίες εθνικιστικές απόψεις και “πύρινους λόγους” άνευ ουσίας. Το κατά πόσο η αρνητική θέση μας για τη Συμφωνία μας προσάψει επίθετα όπως “φασίστες” και “ακραίοι” δεν μας αφορά διότι πάντα λέμε τη γνώμη μας “χωρίς φόβο και χωρίς πάθος” με τη διαφορά πως εμείς στοιχειοθετούμε τα λεγόμενά μας και τα μοιραζόμαστε με τους αναγνώστες μας στο πλαίσιο μιας υγιούς συζήτησης και προβληματισμού, μακρυά από εθνικιστικές κορώνες. Ευελπιστούμε το μέλλον να μας διαψεύσει…