Τόσο οι παλαιότεροι αναγνώστες της έντυπης ΠΤΗΣΗΣ, όσο και οι γνωρίζοντες Ιστορία, θα θυμούνται την περίφημη «Κρίση των Ευρωπυραύλων», που ταλάνισε την Ευρώπη ως το τέλος του 1987. Αυτή ξεκίνησε την άνοιξη του 1976, όταν ο τότε γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, Λεονίντ Μπρέζνιεφ, αποφάσισε να αναπτύξει επιχειρησιακά εναντίον των ευρωπαϊκών χωρών του ΝΑΤΟ 509 συνολικά μονάδες από τους βαλλιστικούς πυραύλους ενδιάμεσου βεληνεκούς (IRBM) RSD-10 Pioneer (κωδικός ΝΑΤΟ: SS-20 Saber). Ο πύραυλος ήταν κινητός, τύπου MIRV (3 ανεξάρτητα οχήματα επανεισόδου με αντίστοιχες πυρηνικές κεφαλές) και με δραστικό βεληνεκές 5.500 χιλιομέτρων, οπότε κάλυπτε άνετα ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη.
Έτσι ανάγκασε τις ΗΠΑ να απαντήσουν, από το 1982/83 με την ανάπτυξη των βλημάτων Pershing II και GLCM Gryphon (γνωστών στον Τύπο της εποχής ως «Πέρσινγκ και Κρουζ») σε 108 και 464 μονάδες, αντίστοιχα. H σχετική απόφαση, γνωστή ως NATO Double-Track Decision, ελήφθη κατά την ιστορική Υπουργική Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες το Δεκέμβριο του 1979 και προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις-κινητοποιήσεις από τα λεγόμενα “κινήματα ειρήνης” στη Δυτική Ευρώπη. Αργότερα όμως, ολόκληρη αυτή η κατηγορία στρατηγικών όπλων, με βεληνεκές από 500 έως 5.500 χιλ., εξαλείφθηκε από το ευρωπαϊκό έδαφος, με την κομβική Συνθήκη INF (Intermediate-Range Nuclear Forces), την οποία υπέγραψαν οι Ρήγκαν και Γκορμπατσώφ στην Ουάσιγκτον το Δεκέμβριο του 1987.
Στον 21ο αιώνα, η Ρωσική Ομοσπονδία επί Προέδρου Πούτιν αποφάσισε, στην αρχή κρυφά, να καταστρατηγήσει την INF. Η αρχή, σύμφωνα με τις πλέον αξιόπιστες εκτιμήσεις, έγινε γύρω στο 2005 το αργότερο, όταν ξεκίνησε η πλήρους κλίμακας ανάπτυξη του βλήματος cruise, εδάφους-εδάφους, Novator 9M729 (κωδικός ΝΑΤΟ: SSC-8), εμβέλειας άνω των 2.500 χιλιομέτρων. Το όπλο αυτό εκτιμάται ότι δοκιμάστηκε για πρώτη φορά εντός του 2008, υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας, οι δε Ρώσοι το παρουσίαζαν επί πολλά χρόνια και εντελώς παραπλανητικά, ως εξέλιξη του τακτικού βαλλιστικού πυραύλου 9K720 Iskander με βεληνεκές «μόνο» 499 χιλ. (άρα εντός των επιτρεπτών ορίων της INF, στην οποία η Μόσχα ορκιζόταν προσήλωση). Στην πράξη, το Novator είναι τύπου κρουζ και παραπέμπει μάλλον στο ναυτικό βλήμα Kalibr, σε υπηρεσία από το 1994, και δη στην έκδοση 3M14T.
Έτσι, το αργότερο μέχρι το Δεκέμβριο του 2016, αναπτύχθηκαν επιχειρησιακά περί τα τέτοια 100 βλήματα σε 5 τοποθεσίες, με συμβατική, σε πρώτη φάση, κεφαλή, αλλά αργότερα και με πυρηνική. Από το καλοκαίρι του 2025, αυτό έχει χρησιμοποιηθεί τουλάχιστον 23 φορές σε μάχη εναντίον της Ουκρανίας, με συμβατική βεβαίως κεφαλή.
Οι διαθέσιμες μέχρι σήμερα πληροφορίες περί των τεχνικών χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων του συγκεκριμένου όπλου, υπάρχουν στο αγγλικό βιβλίο μας, Russia’s Deterrent in the 21st Century – The New Generation of Strategic and Sub–strategic Weapons, της Lambert Academic Publishing (2023).
Λόγω αυτής της παραβίασης, από τη Ρωσία, της συνθήκης INF, ο Πρόεδρος Τραμπ κατά την πρώτη του θητεία αποχώρησε επίσημα από αυτή τον Αύγουστο του 2019, ήτοι οι ΗΠΑ την κατήγγειλαν μονομερώς διά στόματος του τότε ΥΠΕΞ, Μάικ Πομπέο. Περιττό να ειπωθεί ότι τότε η Ρωσία…διαμαρτυρήθηκε!
Ακολούθησε, το Δεκέμβριο του 2025, η επιχειρησιακή ανάπτυξη στο έδαφος της Λευκορωσίας του νέου ρωσικού βαλλιστικού πυραύλου ενδιάμεσου βεληνεκούς (IRBM), με το περίεργο όνομα Oreshnik («Φουντουκιά» στα ελληνικά). Σε πρώτη φάση, αναπτύχθηκαν μόνο 10 μονάδες.
Υπενθυμίζουμε πως αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη μάχη στις 21/11/2024 εναντίον του Ντνίπρο της Ουκρανίας, χωρίς, βεβαίως, πυρηνική κεφαλή. Η επίθεση αυτή είχε ως αφετηρία το ρωσικό κέντρο πυραυλικών δοκιμών KapustinYar, μόλις 800 χιλιόμετρα ανατολικότερα και η ρωσική προπαγάνδα ομίλησε για «εντελώς νέο όπλο».
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, όμως, ο Oreshnik δεν είναι κάτι νέο: πρόκειται για αναβαπτισμένη εκδοχή του βαλλιστικού RS-26 Yars-M, επίσης γνωστού ως Rubesh (ΝΑΤΟ: SS-Χ-31). Αυτός δεν είναι καθόλου άγνωστος στη Δύση, καθώς η πρώτη, ανεπιτυχής, εκτόξευσή του έλαβε χώρα ήδη από το Σεπτέμβριο του 2011 και η πρώτη επιτυχής το Μάιο του 2012, όπου κάλυψε απόσταση 5.800 χιλιόμετρα, αλλά χωρίς να μεταφέρει καθόλου φορτίο. Τόσο η διανυθείσα απόσταση όσο και η έλλειψη κεφαλής σε εκείνη τη δοκιμή δεν είναι καθόλου τυχαία: παρουσιάστηκε τότε, ψευδώς, ως μίνι ICBM (διηπειρωτικός), άρα δεν υπήρχε πρόβλημα σχετικά με την τήρηση της INF!
Στην πραγματικότητα, ήδη από το 2008, το αργότερο, η Ρωσία εξέλισσε κρυφά ένα νέο IRBM, κατά παράβαση βεβαίως της INF. Την άνοιξη του 2018, είχε ανακοινωθεί επίσημα από το Κρεμλίνο πως ο RS-26 Yars-M, επίσης γνωστός με τον Κωδικό Project 4202, θα βρισκόταν εκτός του δεκαετούς εξοπλιστικού προγράμματος 2018-2027. Αυτό ενδεχομένως να αλήθευε τότε (σ.σ. θυμίζουμε ότι ακόμη οι ΗΠΑ δεν είχαν καταγγείλει την INF), αλλά στη συνέχεια προφανώς άλλαξε.
Έτσι ο νέος ρωσικός IRBM παραπέμπει, σε πάρα πολλά σημεία, στον αλήστου μνήμης RSD-10 Pioneer που προαναφέρθηκε και είναι επίσης κινητός. Σε σχέση με τον τριώροφο ICBM (με δραστικό βεληνεκές 10.500 χιλιόμετρα) RS-24 Yars των 49.500 κιλών, από τον οποίο έχει προέλθει, ο διώροφος και με ταχύτητα μεγαλύτερη των 10 Μαχ RS-26 έχει βάρος εκτόξευσης “μόνο” 36.000 κιλά. Η διάμετρος και των δύο βλημάτων είναι ολόιδια στο 1,8 μέτρο. Είναι άγνωστος ο αριθμός των πυρηνικών κεφαλών που μεταφέρει ο IRBM, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για 3, όπως και ο Pioneer, ή το πολύ-πολύ 4. Ο μεγάλος αδελφός του, ο διηπειρωτικός RS-24 που υπηρετεί από το 2010, φέρεται να μεταφέρει είτε 3 κεφαλές ισχύος 500 KT η καθεμία είτε 6 μικρότερες των 100-150 KT. Βεβαίως, στην επίθεση στο Ντνίπρο το 2024 οι 6 κεφαλές εκείνης της περίστασης ήταν χωρίς εκρηκτική γόμωση, ούτε καν συμβατική, απλά και μόνο για εντυπωσιασμό… Διέθεταν 6 υπο-πυρομαχικά η κάθε μία (σύνολο 36), που προξένησαν ζημίες μόνο με την κινητική ενέργεια. Το ότι χώρεσαν 6 κεφαλές και αντίστοιχα οχήματα επανεισόδου στον RS-26, του οποίου το ωφέλιμο φορτίο (throw weight, όπως λέμε στους βαλλιστικούς πυραύλους) δεν υπερβαίνει τα 800 κιλά έναντι 1.200 κιλών του RS-24, εξηγείται από την πάρα πολύ μικρή απόσταση την οποία κάλυψε το βλήμα. Στο μέγιστο βεληνεκές του, αποκλείεται, λόγω μεγέθους, να μπορεί να μεταφέρει τόσο μεγάλο οπλικό φορτίο.
Ομοίως ανακριβής ήταν ο ισχυρισμός του Πούτιν, το Δεκέμβριο του 2024, ότι οι πύραυλοι Oreshnik που θα τοποθετούνταν εντός του 2025 στη Λευκορωσία «δεν θα είναι όπλα μαζικής καταστροφής», καθώς, κατά δήλωσή του, δεν θα είχαν πυρηνικές κεφαλές. Στην πράξη, όμως, ένας μεγάλου μεγέθους και ακριβός στην παραγωγή IRBM χωρίς πυρηνική κεφαλή, δεν έχει κανένα απολύτως νόημα από επιχειρησιακής πλευράς. Ο αποσταθεροποιητικός ρόλος ειδικά των IRBM είναι προφανής: λόγω της μεγάλης τους ταχύτητας και, συνεπώς, του μικρού χρονικού διαστήματος μέχρι να πλήξουν το στόχο, τα περιθώρια αντίδρασης στην απέναντι πλευρά είναι πολύ περιορισμένα…
Κάπως έτσι, η Ρωσία συμπλήρωσε μια ολόκληρη εικοσαετία (2005-2025) κρυφής ανάπτυξης έως την επιχειρησιακή ετοιμότητα, δύο βλημάτων μεγάλης εμβελείας και δη με πυρηνική δυνατότητα, αρχικά ενός κρουζ (9M729) και κατόπιν ενός βαλλιστικού (RS-26). Αμφότερα αναπτύχθηκαν κατά πρόδηλη παράβαση της συνθήκης INF, την οποία, όμως, η Μόσχα παράλληλς υπερασπιζόταν διπλωματικά, δηλώνοντας πίστη στην “ειρηνική διευθέτηση των διεθνών διαφορών”! Υ.Γ. Τελικά, μόλις στις 8/8/2025, και η Ρωσία δήλωσε ότι δεν δεσμεύεται πλέον από την εν λόγω Συνθήκη, καίτοι ούτε τότε προέβη σε επίσημη καταγγελία σύμφωνα με το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο.
