Σε μια εποχή όπου οι αεροπορικές συγκρούσεις εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την ικανότητα ηλεκτρονικού πολέμου, τα συστήματα EW αποτελούν κρίσιμο στοιχείο για τα σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη όπως τα F-16V. Ειδικά για τα συγκεκριμένα, όπως και για τα Rafale, και τα δυο αεροσκάφη 4,5 γενιάς, δηλαδή “ορατά” στα ραντάρ, τα συστήματα EW (Electronic Warfare) είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Αυτά τα συστήματα επιτρέπουν την ανίχνευση, ταυτοποίηση και “αδρανοποίηση” ή “τύφλωση” των εχθρικών ραντάρ, πυραύλων και άλλων ηλεκτρονικών απειλών, αυξάνοντας την επιβίωση των αεροσκαφών σε εχθρικά περιβάλλοντα. Μιας και η ΠΑ τις επόμενες δεκαετίες θα βασιστεί στα F-16V, έχει κρίνει πως τα ικανά μεν, παλιότερης γενιάς δε ASPIS II δεν υπάρκούν για τις απειλές στην περιοχή.
Για τα F-16V Viper, την πιο σύγχρονη εκδοχή του F-16 Fighting Falcon, τρία κύρια συστήματα EW είναι διαθέσιμα στην παγκόσμια αγορά: το Viper Shield της L3Harris, το Storm EW της BAE Systems και το IVEWS της Northrop Grumman. Κάθε σύστημα προσφέρει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αλλά η επιλογή τους επηρεάζεται από τεχνικούς, οικονομικούς και γεωπολιτικούς παράγοντες. Ιδιαίτερα για την Πολεμική Αεροπορία, που λειτουργεί σε μια περιοχή με υψηλές εντάσεις, η επιλογή πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ενσωμάτωση με υπάρχοντα συστήματα, το κόστος και τις δυνατότητες υποστήριξης.
Η ιστορία των συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου στα ελληνικά F-16 ξεκινά από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν η Ελλάδα απέκτησε τα πρώτα αεροσκάφη στο πλαίσιο του προγράμματος Peace Xenia I. Τα αρχικά F-16 Block 30 δεν διέθεταν καν EW συστήματα, αλλά η Πολεμική Αεροπορία αναγνώρισε γρήγορα την ανάγκη για προστασία από εχθρικά ραντάρ και πυραύλους.
Έτσι, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, εισήχθη το ASPIS (Advanced Self-Protection Integrated Suite), ένα ολοκληρωμένο σύστημα EW που εγκαταστάθηκε αρχικά στα Block 30 και Block 50. Το ASPIS I συνδύαζε έναν δέκτη προειδοποίησης ραντάρ (RWR) της Raytheon, ο οποίος ανίχνευε εκπομπές ραντάρ σε συγκεκριμένες συχνότητες, με διανομείς chaff και flare για παθητικά countermeasures, και πομπούς παρεμβολών για ενεργή neutralisation απειλών. Αυτό το σύστημα βελτίωσε σημαντικά την ικανότητα των ελληνικών F-16 να λειτουργούν σε περιβάλλοντα με εχθρικά αεράμυνα, όπως αυτά που υπήρχαν στην περιοχή του Αιγαίου.
Ωστόσο, το ASPIS I είχε περιορισμούς, όπως περιορισμένο φάσμα κάλυψης συχνοτήτων και μη προηγμένους αλγορίθμους επεξεργασίας σήματος, που το καθιστούσαν λιγότερο αποτελεσματικό απέναντι σε πιο σύγχρονες απειλές. Οι πρώτες παραδόσεις του ASPIS I ολοκληρώθηκαν γύρω στο 1998, οπλίζοντας και τα F-16C/D Block 50 του προγράμματος Peace Xenia II, και το σύστημα χρησιμοποιήθηκε εντατικά σε αποστολές αναχαίτισης αλλά και ασκήσεις, αποδεικνύοντας την αξία του σε σενάρια με εχθρικά ραντάρ.
Συμβατό το σύστημα αυτοπροστασίας ASPIS II με τα νέα ραντάρ των F-16 Viper λέει το ΥΠΕΘΑ
Με την απόκτηση των F-16 Block 52+ και 52M στο πλαίσιο των προγραμμάτων Peace Xenia III και IV στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Πολεμική Αεροπορία προχώρησε στην αναβάθμιση του EW με το ASPIS II. Αυτή η εκδοχή, που ξεκίνησε παραγωγή το 2003, ήταν μια βελτιωμένη παραλλαγή του αρχικού ASPIS, με νέο προηγμένο ψηφιακό RWR για καλύτερη ανίχνευση και ταυτοποίηση απειλών, προχωρημένους αλγορίθμους επεξεργασίας σήματος και πλήρη ενσωμάτωση με το ραντάρ AN/APG-68(V)9.
Το ASPIS II προσέθεσε ικανότητες adaptive countermeasures, όπου το σύστημα προσαρμόζει αυτόματα τις παρεμβολές ανάλογα με την απειλή, και μειωμένη ηλεκτρομαγνητική υπογραφή για καλύτερη απόκρυψη των εκπομπών των F-16C/D από εχθρικά συστήματα ELINT. Επιπλέον, ενσωμάτωνε προχωρημένους πομπούς jamming που κάλυπταν ευρύτερο φάσμα RF συχνοτήτων, επιτρέποντας την αντιμετώπιση πολλαπλών απειλών ταυτόχρονα.
Το σύστημα αυτό εγκαταστάθηκε σε περίπου 60 αεροσκάφη Block 52+, και αργότερα επεκτάθηκε σε ορισμένα στα Block 52+ Advanced (αυτά μάλιστα ήταν τα πρώτα ελληνικά F-16 που ήρθαν με σύστημα ΗΠ από την αρχή). Σε επιχειρησιακό επίπεδο, το ASPIS II αποδείχθηκε αξιόπιστο σε διεθνείς ασκήσεις όπως το Red Flag, όπου τα ελληνικά F-16 αντιμετώπισαν προσομοιωμένες απειλές από προηγμένη αεράμυνα. Παρά τις βελτιώσεις, το ASPIS II παραμένει σύστημα 3ης ή 3,5ης γενιάς, και σε σύγχρονα σενάρια με συστήματα όπως οι S-400, που χρησιμοποιούν low-probability-of-intercept ραντάρ και millimeter wave τεχνολογίες, χρειάζεται συμπληρωματικές αναβαθμίσεις. Σήμερα, με την αναβάθμιση των ελληνικών F-16 σε F-16V, το ASPIS II είναι η μόνη λύση, αλλά η ΠΑ αποφάσισε να εξετάσει νέα συστήματα EW που προσφέρουν άλλου επιπέδου δυνατότητες. Ας δούμε αυτά τα συστήματα που είναι διαθέσιμα.
Το Viper Shield της L3Harris, γνωστό και ως AN/ALQ-254(V)1, είναι ένα πλήρως ψηφιακό σύστημα EW ειδικά σχεδιασμένο για τα F-16 Block 70/72. Βασίζεται σε προηγμένη ψηφιακή αρχιτεκτονική, που περιλαμβάνει έναν ψηφιακό δέκτη προειδοποίησης ραντάρ (digital RWR), επεξεργαστή σήματος υψηλής ταχύτητας και πομπούς παρεμβολών μεγάλης ισχύος. Το σύστημα καλύπτει ευρύ φάσμα RF συχνοτήτων, από χαμηλές έως υψηλές, επιτρέποντας την ανίχνευση και ταυτοποίηση απειλών όπως ραντάρ εδάφους-αέρος και πυραύλους με ενεργή καθοδήγηση.
Οι αλγόριθμοι επεξεργασίας σήματος χρησιμοποιούν machine learning στοιχεία για ταχεία ανάλυση, μειώνοντας τον χρόνο αντίδρασης σε δευτερόλεπτα. Επιπλέον, το Viper Shield σύμφωνα με την εταιρεία ενσωματώνεται απρόσκοπτα με το ραντάρ APG-83 AESA, χωρίς να προκαλεί παρεμβολές, και υποστηρίζει data fusion με άλλους αισθητήρες του αεροσκάφους για βελτιωμένη situational awareness. Σε τεχνικό επίπεδο, χρησιμοποιεί λιγότερα line-replaceable units (LRUs) από παλαιότερα συστήματα 3ης γενιάς, μειώνοντας το βάρος κατά περίπου 20% και το κόστος συντήρησης κατά 30%, σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις της L3Harris.
Η εγκατάσταση είναι εσωτερική, αντικαθιστώντας εξωτερικά pods και απελευθερώνοντας σταθμούς οπλισμού για επιπλέον φορτία. Το σύστημα έχει σχεδιαστεί με λιγότερα κρίσιμα εξαρτήματα σε σύγκριση με προηγούμενες γενιές EW, οδηγώντας σε χαμηλότερο κόστος κύκλου ζωής και υψηλότερη αξιοπιστία, ενώ η ευρεία στιγμιαία εύρος ζώνης του επιτρέπει την ανίχνευση οποιουδήποτε απειλής στο ραδιοσυχνότητας φάσμα. Είναι ένα software-defined σύστημα, που επιτρέπει αναβαθμίσεις μέσω λογισμικού χωρίς αλλαγές hardware.
Το Viper Shield έχει υιοθετηθεί από αρκετές χώρες. Η Ταϊβάν, για παράδειγμα, έχει επιλέξει το σύστημα για τα F-16V της, με συμφωνία ύψους 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την απόκτηση Viper Shield σε 66 νέα αεροσκάφη. Ωστόσο, η ενσωμάτωση έχει αντιμετωπίσει προβλήματα. Σύμφωνα με ξένα μέσα όπως το The War Zone και το Breaking Defense, οι παραδόσεις των F-16V στην Ταϊβάν καθυστέρησαν σημαντικά λόγω ζητημάτων software integration και εφοδιαστικής αλυσίδας. Αρχικά προγραμματισμένες για το 2023, οι πρώτες παραδόσεις μετατέθηκαν στο τρίτο τρίμηνο του 2024, και στη συνέχεια στο 2025, με πλήρη ολοκλήρωση μέχρι το 2026.
Τα προβλήματα αφορούσαν κυρίως την εναρμόνιση του Viper Shield με ταϊβανέζικα subsystems, όπως ειδικά όπλα και αισθητήρια, που απαιτούσαν εκτεταμένο testing. Επιπλέον, supply chain disruptions λόγω παγκόσμιων γεγονότων καθυστέρησαν την παραγωγή εξαρτημάτων, οδηγώντας σε καθυστερήσεις έως και δύο ετών. Αυτά τα ζητήματα προκάλεσαν ανησυχίες στην Ταϊβάν για την ετοιμότητα του στόλου, ιδιαίτερα απέναντι σε κινεζικές απειλές.
Παρόλα αυτά, το Viper Shield ολοκλήρωσε την πρώτη του πτήση τον Φεβρουάριο του 2025 σε F-16 Block 70, αποδεικνύοντας ικανότητες σε πραγματικά σενάρια. Παρόμοια, το Μαρόκο και η Πολωνία έχουν επιλέξει το σύστημα για τα F-16V τους, με την Πολωνία να ανακοινώνει τον Αύγουστο του 2025 την επιλογή για αναβάθμιση 48 αεροσκαφών από Block 52+ σε Block 72. Η Πολωνία επέλεξε το Viper Shield λόγω της συμβατότητας με διάφορες διαμορφώσεις F-16 και της δυνατότητας retrofitting σε παλαιότερα μοντέλα χωρίς μεγάλες τροποποιήσεις. Το σύστημα έχει δοκιμαστεί σε πάνω από 100 ώρες πτήσης, επιβεβαιώνοντας την αποτελεσματικότητα σε διάφορα σενάρια.
Μια σημαντική επιλογή για χώρες όπως η Ελλάδα είναι η δυνατότητα αγοράς του Viper Shield ως εξωτερικού pod. Αυτό μειώνει το κόστος εγκατάστασης, καθώς δεν απαιτείται εσωτερική ενσωμάτωση, και επιτρέπει στα F-16V να διατηρήσουν το υπάρχον ASPIS II ως εφεδρικό σύστημα. Το εκδοχή pod χρησιμοποιεί παρόμοια τεχνολογία, αλλά τοποθετείται σε σταθμό οπλισμού, προσφέροντας ευελιξία σε αποστολές όπου το EW είναι προτεραιότητα. Αυτή η προσέγγιση μειώνει το συνολικό κόστος κατά 40-50%, σύμφωνα με εκτιμήσεις, και επιτρέπει γρήγορη ανάπτυξη. Επιπλέον, το Viper Shield μπορεί να ενσωματωθεί σε παλαιότερα Block 40 και 50, κάνοντάς το κατάλληλο για μεικτούς στόλους.
Σε αντίθεση, το IVEWS της Northrop Grumman, ή AN/ALQ-257 Integrated Viper Electronic Warfare Suite, στοχεύει σε υψηλότερο επίπεδο προστασίας, φέρνοντας χαρακτηριστικά 5ης γενιάς στα F-16. Το σύστημα περιλαμβάνει ψηφιακό RWR, προχωρημένο επεξεργαστή και πομπούς υψηλής ισχύος, καλύπτοντας RF και millimeter wave απειλές. Οι αλγόριθμοι επιτρέπουν adaptive countermeasures, όπου το σύστημα προσαρμόζει παρεμβολές σε πραγματικό χρόνο, και data fusion με το ραντάρ APG-83 για ολοκληρωμένη εικόνα.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Η ΠΑ θα πληρώσει την Τουρκία για να βάλει σύστημα EW στα F-16V!
Η εγκατάσταση είναι εσωτερική, αντικαθιστώντας τα παλιά EW pods της USAF, όπως το AN/ALQ-131, και μειώνει το αεροδυναμικό φορτίο. Σε δοκιμές της USAF, το IVEWS πέρασε πάνω από 70 πτήσεις και 100 ώρες, αποδεικνύοντας ικανότητες σε πολύπλοκα σενάρια με πολλαπλές απειλές. Το σύστημα παρέχει digital radar warnings και active jamming, με πιο αποδοτικούς broadband power amplifiers και adaptive countermeasure modulations, επιτρέποντας στο αεροσκάφος να λειτουργεί σε περιβάλλοντα υψηλής απειλής. Ωστόσο, η USAF δεν το επέλεξε τελικά για τον στόλο της.
Η εξέλιξη του IVEWS σήμερα συνεχίζεται με χρηματοδότηση από την Τουρκία, η οποία έχει επιλέξει το σύστημα για 40 νέα F-16 Block 70 και αναβάθμιση 79 υπαρχόντων. Αυτό δημιουργεί γεωπολιτικά εμπόδια για την Ελλάδα, καθώς η εμπλοκή της Τουρκίας μπορεί να περιορίζει την πρόσβαση σε τεχνολογίες και υποστήριξη, λόγω εντάσεων στο Αιγαίο. Επιπλέον, η εξάρτηση από τουρκική χρηματοδότηση καθυστερεί την πιστοποίηση, και το υψηλό κόστος συντήρησης λόγω πολυπλοκότητας το καθιστά λιγότερο ελκυστικό. Η Τουρκία έχει ήδη ξεκινήσει την ενσωμάτωση του IVEWS, με στόχο να ενισχύσει τις EW ικανότητες των F-16 της, και αυτό μπορεί να δώσει πλεονεκτήματα σε κοινές ασκήσεις ή συγκρούσεις. Τέλος, ακόμη κι αν η Τουρκία δεν αποκτήσει τελικά τα F-16V, έχει ήδη πρόσβαση σε απόρρητες δυνατότητες και χαρακτηριστικά, κάνοντας το σύστημα ουσιαστικά “μη επιλογή” για την ΠΑ.
Σύστημα αυτοπροστασίας για τα F-16 Viper, η πρόταση STORM EW της BAE
Το Storm EW της BAE Systems ξεχωρίζει ως modular λύση, βασισμένη στο AN/ASQ-239 του F-35 και το EPAWSS του F-15EX. Περιλαμβάνει RWR με πλήρη κάλυψη, επεξεργαστή σήματος και πομπούς για offensive και defensive παρεμβολές. Καλύπτει ευρύ φάσμα συχνοτήτων, συμπεριλαμβανομένων millimeter wave, και προστατεύει από απειλές όπως S-400 με ταχεία ταυτοποίηση και υψηλής ισχύος jamming. Η modular σχεδίαση επιτρέπει προσαρμογή σε F-16, και η σύνδεση με το F-35, που η Ελλάδα έχει αγοράσει, εξασφαλίζει ομοιοτυπία σε ανταλλακτικά και εκπαίδευση, μειώνοντας κόστος κατά 25-30%. Το Storm EW μπορεί να αγοραστεί ως pod, μειώνοντας κόστος και διατηρώντας το ASPIS II. Η BAE Systems έχει δώσει υποκατασκευαστικό έργο σε ελληνικές εταιρείες και σχεδιάζει μεταφορά τεχνογνωσίας σε EW. Το AN/ASQ-239 παρέχει προχωρημένη situational awareness και countermeasures, και η Ελλάδα, ως αγοραστής F-35A, θα επωφεληθεί από την ίδια προηγμένη τεχνολογία.
Συγκρίνοντας τα τρία συστήματα, το Viper Shield προσφέρει θεωρητικά γρηγορότερη ενσωμάτωση και χαμηλό κόστος, αλλά θεωρείται σύστημα 4ης γενιάς, με λιγότερο προχωρημένες δυνατότητες σε σύγκριση με 5ης γενιάς τεχνολογίες, όπως αποδεικνύεται από τις δοκιμές και τις επιλογές άλλων χωρών. Τα προβλήματα στην Ταϊβάν, όπως καθυστερήσεις software και παραδόσεις, υποδηλώνουν πιθανές προκλήσεις σε παρόμοια περιβάλλοντα.
Το IVEWS, παρόλο που παρέχει 5ης γενιάς ικανότητες, όπως broadband amplifiers και adaptive modulations, έχει επιλεγεί από την Τουρκία, η οποία θα αποκτήσει λεπτομερή γνώση των δυνατοτήτων του σε κοινές ασκήσεις ή συγκρούσεις, δημιουργώντας στρατηγικό μειονέκτημα για την Ελλάδα. Η εμπλοκή της Τουρκίας στην εξέλιξη και χρήση του IVEWS μπορεί να οδηγήσει σε διαρροές πληροφοριών ή προσαρμογές εχθρικών τακτικών.
Αντίθετα, το Storm EW υπερτερεί ως η καλύτερη πρώτη επιλογή, καθώς βασίζεται στο AN/ASQ-239 που θα τοποθετηθεί στα ελληνικά F-35A, εξασφαλίζοντας ομοιοτυπία και μειωμένο κόστος υποστήριξης. Επιπλέον, συνεργάζεται άριστα με το ραντάρ APG-81 του F-35, το οποίο είναι η βάση του APG-83 AESA των F-16V, επιτρέποντας seamless data fusion και ενισχυμένη situational awareness σε κοινές αποστολές. Το APG-83 είναι scaled-down εκδοχή του APG-81, μοιραζόμενο τεχνολογίες όπως AESA arrays και advanced modes, κάνοντας το Storm EW ιδανικό για διαλειτουργικότητα μεταξύ F-16V και F-35A. Αυτή η συμβατότητα μειώνει τον χρόνο εκπαίδευσης και ενισχύει την αποτελεσματικότητα σε συνδυασμένες επιχειρήσεις, ενώ η modular φύση του Storm EW επιτρέπει μελλοντικές αναβαθμίσεις.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την προτίμηση στο Storm EW, αξίζει να εμβαθύνουμε στη σύνδεσή του με τα συστήματα των F-35A και F-15EX, τα οποία έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά επιτυχημένα σε πραγματικά και προσομοιωμένα περιβάλλοντα. Το AN/ASQ-239, που αποτελεί τον πυρήνα του Storm EW, είναι το EW σύστημα του F-35 Lightning II, ενός αεροσκάφους 5ης γενιάς γνωστού για τις stealth ικανότητές του και την ικανότητά του να λειτουργεί σε υψηλής απειλής περιβάλλοντα. Το AN/ASQ-239 παρέχει 360-μοίρες κάλυψη, ανιχνεύοντας και παρεμβάλλοντας απειλές σε ευρύ φάσμα συχνοτήτων, συμπεριλαμβανομένων προχωρημένων ραντάρ όπως οι S-400. Σε δοκιμές της USAF, το F-35 με αυτό το σύστημα έχει επιδείξει ικανότητα να neutralise πολλαπλές απειλές ταυτόχρονα, χρησιμοποιώντας προχωρημένους αλγορίθμους που προσαρμόζονται σε πραγματικό χρόνο. Η Ελλάδα, έχοντας παραγγείλει F-35A, θα αποκτήσει εμπειρία με αυτό το σύστημα, κάνοντας την μετάβαση στο Storm EW για τα F-16V πιο ομαλή και οικονομική, καθώς τα ανταλλακτικά, η εκπαίδευση πιλότων και η συντήρηση θα μοιραστούν κοινές πλατφόρμες.
Παρομοίως, το Storm EW αντλεί τεχνολογίες από το EPAWSS (Eagle Passive/Active Warning Survivability System) του F-15EX, ενός μαχητικού 4,5ης γενιάς που έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίζει τις πιο επικίνδυνες αεράμυνες. Το EPAWSS, που εισήχθη το 2020, είναι γνωστό ως ένα από τα καλύτερα EW συστήματα παγκοσμίως, παρέχοντας offensive jamming ικανότητες, όπου το αεροσκάφος όχι μόνο αμύνεται αλλά και επιτίθεται σε εχθρικά δίκτυα ραντάρ. Σε επιχειρήσεις όπως αυτές της USAF, το F-15EX με EPAWSS έχει αποδείξει την ικανότητά του να διαπερνά συστήματα όπως οι S-400, χρησιμοποιώντας υψηλής ισχύος πομπούς και αλγορίθμους που μπερδεύουν εχθρικά σήματα χωρίς να αποκαλύπτουν τη θέση του αεροσκάφους. Το Storm EW κληρονομεί αυτές τις ικανότητες, προσαρμοσμένες για τα F-16V, επιτρέποντας παρόμοια offensive EW σε μικρότερο πλαίσιο. Αυτή η σύνδεση με επιτυχημένα συστήματα όπως το AN/ASQ-239 και το EPAWSS δίνει στο Storm EW ένα αποδεδειγμένο ιστορικό, μειώνοντας κινδύνους υιοθέτησης και εξασφαλίζοντας ότι η Πολεμική Αεροπορία θα έχει πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής.
Τέλος, θα αναφέρουμε κι άλλο ένα πλεονέκτημα του Storm EW, σε σχέση με τα άλλα δυο ανταγωνιστικά του συστήματα (ουσιαστικά ένα, το Viper Shield καθώς το IVEWS δεν έχει λογική να αγοραστεί από την ΠΑ). Όταν σε κάποια χρόνια, το σύστημα θα αντιμετωπίσει προβλήματα obsolesence (δηλαδή οι απειλές θα το έχουν ξεπεράσει), τότε καθώς θα το φέρουν περίπου 2000 F-35A, και σχεδόν 500 F-16V, αλλά και αρκετά F-15EX, η “λύση” θα έρθει πολύ πιο εύκολα και με χαμηλότερο κόστος. Το μέλλον είναι κάτι που γενικά δεν σκεπτόμαστε εδώ στην Ελλάδα, και μετά την “πατάμε”.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, η επιλογή του Storm EW φαίνεται να προκύπτει ως η πιο ισορροπημένη για την Πολεμική Αεροπορία. Ενώ τα άλλα συστήματα έχουν τα δικά τους πλεονεκτήματα, το Storm EW προσφέρει μια ολοκληρωμένη λύση που ενισχύει τη διαλειτουργικότητα του στόλου, μειώνει μακροπρόθεσμα κόστη και παρέχει προστασία από σύγχρονες απειλές, χτίζοντας πάνω σε αποδεδειγμένες τεχνολογίες από τα F-35A και F-15EX. Τελικά, αυτή η επιλογή μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την αεροπορική υπεροχή της Ελλάδας σε μια ευαίσθητη περιοχή, επιτρέποντας πιο αποτελεσματικές επιχειρήσεις και καλύτερη προετοιμασία για μελλοντικές προκλήσεις.
