Πριν λίγες μέρες ανεβάσαμε ένα αναλυτικό αφιέρωμα για μία νέα μείζονα τεχνολογική εξέλιξη στην αεροπορική μάχη, τα όπλα λέιζερ. Διαβάστε το εδώ:
Όπλα λέιζερ σε μαχητικά αεροσκάφη, κάνοντας τον Meteor να μοιάζει… απολίθωμα του παρελθόντος
Πρόκειται για μία νέα τεχνολογία, που όπως αναπτύσσεται διεξοδικά στο παραπάνω αφιέρωμα, όταν πια θα έχει ωριμάσει ώστα να αποδώσει επιχειρησιακά συστήματα, θα καταστήσει όλα τα υπάρχοντα όπλα αέρος-αέρος απαρχαιωμένα και θα ανατρέψει όλα όσα ξέραμε.
Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα.
Πότε θα γίνει αυτό; Αυτό το ερώτημα είναι καθ’ όλα εύλογο αφού με βάση την απάντηση σε αυτό εξάγεται και το συμπέρασμα για το αν και κατά πόσο οι αντίστοιχες επενδύσεις σε αεροσκάφη και όπλα έχουν νόημα ή… είναι πεταμένα λεφτά.
Παρόλο που στο αφιέρωμα αναφέρεται αναλυτικά πως κάτι τέτοιο δεν πρέπει να αναμένεται πριν την επόμενη δεκαετία – που αυτόματα σημαίνει πως δεν είναι κάτι που μας απασχολεί αυτήν την στιγμή – ωστόσο ακόμα κι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να το λάβουμε υπ’ όψιν για τους μελλοντικούς μας σχεδιασμούς, πάντα παρακολουθώντας προσεκτικά τις αντίστοιχες εξελίξεις.
Σε συνέχεια του ανωτέρω αφιερώματος λοιπόν, παραθέτουμε και το παρακάτω άρθρο το οποίο περιλαμβάνει σημαντικές λεπτομέρειες τόσο για τα προσδοκώμενα χρονοδιαγράμματα, όσο και ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με την τεχνολογία και την επιχειρησιακή χρήση τέτοιων συστημάτων, που σίγουρα διελευκάνουν αρκετές από τις απορίες που διατυπώθηκαν από τους αναγνώστες μας.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Σύμφωνα με δηλώσεις του Mark Stephen, υψηλόβαθμου στελέχους του τμήματος όπλων κατευθυνόμενης ενέργειας της Lockheed Martin σε συνέντευξη τύπου παρουσία καλεσμένων δημοσιογράφων, «η εταιρεία εργάζεται για να ετοιμάσε ένα λέιζερ για τακτικά μαχητικά αεροσκάφη μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Αφιερώνουμε πολύ χρόνο για να κάνουμε το σύστημα κατεύθυνσης δέσμης να δουλέψει σωστά.»
Αυτό το σύστημα κατεύθυνσης δέσμης περί ου ο λόγος, είναι αυτό που διατηρεί τη δέσμη λέιζερ κατευθυνόμενη στο στόχο. Είναι ένα κρίσιμο υποσύστημα των μελλοντικών όπλων λέιζερ στο οποίο όμως συνήθως δεν αποδίδεται η πρέπουσα σημασία και δημοσιότητα.
Το πρόγραμμα SHiELD του Ερευνητικού Εργαστηρίου της αμερικανικής Αεροπορίας (Air Force Research Lab) αποσκοπεί στο να εγκαταστήσει αμυντικό πυροβόλο λέιζερ σε μαχητικά αεροσκάφη για να έχουν μία γραμμή άμυνας ενάντια σε επερχόμενους αντιαεροπορικούς πυραύλους. Ένα επιθετικό πυροβόλο λέιζερ για να καταρρίψει εχθρικά αεροσκάφη θα έπρεπε να ήταν αρκετά ισχυρό και να μπορεί να βάλλει σε μεγαλύτερες αποστάσεις, οπότε είναι ένας στόχος για το απώτερο μέλλον.
Τέτοια όπλα αποτελούν το όραμα για ένα μελλοντικό μαχητικό «έκτης γενιάς» – όπως το πρωτότυπο NGAD που τώρα βρίσκεται σε φάση δοκιμών δοκιμή πτήσης – για να ακολουθήσει έπειτα και το 5ης γενιάς μαχητικό αεροσκάφος F-35, ενώ το ατρακτίδιο του προγράμματος SHiELD θα μπορεί να εγκατασταθεί και σε μη stealth αεροσκάφη 4ης γενιάς όπως το F-16, όπως είδαμε και στο αντίστοιχο διαφημιστικό βίντεο της Lockheed Martin.
Ωστόσο, το εν λόγω σύστημα σύστημα κατεύθυνσης δέσμης της εταιρείας είναι ήδη έτοιμο για την πρώτη του επιχειρησιακή δοκιμή σε επίγεια όμως πλατφόρμα, συγκεκριμένα σε ένα σύστημα του αμερικανικού Στρατού, το IFPC Energy Laser, το οποίο φέρεται επί φορτηγού οχήματος και προβλέπεται να είναι σε θέση να παράσχει άμυνα ενάντια σε βλήματα πυροβολικού, αεροχήματα και, ενδεχομένως, υποηχητικούς πυραύλους πλεύσης.
Η πρώτη δε μονάδα των πρωτοτύπων IFPC-HEL, που είναι ήδη υπό κατασκευή, θα μπει σε υπηρεσία λειτουργία το 2024, δηλαδή ένα έτος νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα της εταιρεία από το αντίστοιχο σύστημα για μαχητικά αεροσκάφη.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την εταιρεία, το συγκεκριμένο ατρακτίδιο που ενσωματώνει το πυροβόλο λέιζερ δεν αποσκοπεί στο να αποδώσει ένα λειτουργικό πρωτότυπο για μαζική παραγωγή. Απλώς προσπαθεί να αποδείξει ότι η εν λόγω τεχνολογία μπορεί πραγματικά να δουλέψει, με αποτέλεσμα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας να ακολουθήσει κάποιο συμβόλαιο παραγωγής επιχειρησιακών συστημάτων, όταν ο Στρατός προβλέπεται να έχει ήδη τα δικά του συστήματα IFPC-HEL σε μαζική παραγωγή.
Σε τι οφείλεται αυτή η διαφορά στα χρονοδιαγράμματα; Διότι είναι πολύ πιο εύκολο να εγκαταστεί ένας σταθμός οπλισμού σε ένα φορτηγό παρά ένα αεροδυναμικό ατρακτίδιο σε ένα μαχητικό αεροσκάφος. Πρώτον, το φορτηγό δεν κινείται με εκατοντάδες μίλια την ώρα και δεύτερον το ότι πρόκειται για σταθερή πλατφόρμα πυροδότησης καθιστά την ιχνηλάτιση του στόχου πολύ πιο απλή.
Επιπλέον, ένα φορτηγό όχημα έχει πολύ περισσότερο ωφέλιμο χώρο για να τοποθετηθούν τα ογκώδη συστήματα παραγωγής ενέργειας και ψύξης σε σχέση με ένα ατρακτίδιο που θα εγκατασταθεί σε ένα μαχητικό. Το μοντέλο IFPC-HEL θα παράγει 300 κιλοβάτ ισχύος. Η αντίστοιχη παραγωγή του SHIELD είναι ακόμα αντικείμενο προσπάθειας κι έρευνας, αλλά πιθανότατα θα είναι κάτω από 100 κιλοβάτ, αρκετή ώστε να επιτρέψει στο μαχητικό να «φορτίσει» το λέιζερ χωρίς να απαιτείται η εγκατάσταση ενός εντελώς νέου συστήματος παραγωγής ενέργειας.
Γενικά, όσον αφορά τις θεωρητικές συζητήσεις για τα όπλα λέιζερ, είναι βολικό να υπολογίζονται όλα σε κιλοβάτ και ναι τελικά η ισχύς σε κιλοβάτ είναι σημαντική – αλλά εξίσου σημαντική είναι και η ακρίβεια στοχοποίησης. Προφανώς όσο περισσότερη η ισχύς τόσο μεγαλύτερη η ζημιά που μπορεί να προκληθεί, τόσο πιο γρήγορα και σε τόσο μεγαλύτερες αποστάσεις. Αλλά πάντα για να έχουν νόημα όλα αυτά, θα πρέπει ο στόχος να ιχνηλατηθεί και να πρσοβληθεί από το λέιζερ με ακρίβεια. Και αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο, διότι τα περισσότερα όπλα λέιζερ που βρίσκονται σε ανάπτυξη, όπως το SHIELD και το IFPC, προορίζονται να αντιμετωπίσουν απειλές που κινούνται γρήγορα, όπως ρουκέτες, πυραύλους και αεροχήματα.
Στη συνέχεια, ακόμα κι αν ο στόχος προσβληθεί με ακρίβεια, θα πρέπει να συνεχίσει να προσβάλλεται αρκετή ώρα ώστε η ακτίνα λέιζερ να το θερμάνει αρκετά για να του κάνει αρκετή ζημιά, ακόμα κι αν αυτό το «αρκετά» είναι μόνο ένα κλάσμα του δευτερολέπτου.
Κι εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι οι ακτίνες λέιζερ δεν μοιάζουν τόσο πολύ με εκρήξεις ή σφαίρες, που εφαρμόζουν όλη την κινητική τους ενέργεια κατά τη στιγμή της πρόσκρουσης. Αντίθετα θυμίζουν περισσότερο κάτι σαν καυστήρες, που εφαρμόζουν θερμική ενέργεια με την πάροδο του χρόνου.
Στην πραγματικότητα, η ακρίβεια στοχοποίησης μπορεί να έχει μεγαλύτερη αξία από την ίδια την ισχύ του λέιζερ, μέχρι ένα σημείο, γιατί όσο πιο ακριβής είναι η στοχοποίηση και η διατήρηση της δέσμης λέιζερ στο ίδιο ακριβώς σημείο, τόσο πιο γρήγορο θα είναι το αποτέλεσμα της θερμικής ενέργειας.
Η ακριβής στοχοποίηση της δέσμης λέιζερ και η διατήρησή της στοχο λοιπόν είναι δουλειά του συστήματος κατεύθυνσης δέσμης. Το εν λόγω σύστημα θα πρέπει να απορροφά δεδομένα κι ενημερώσεις από τον αισθητήρα έρευνας του μαχητικού (ραντάρ ή άλλους αισθητήρες) στις τρέχουσες θέσεις τόσο του στόχου όσο και της πλατφόρμας πυροδότησης του στόχου. Εξελιγμένο λογισμικό είναι σε θέση να προβλέπει ακριβώς το πού πρέπει να πάει η δέσμη και προσαρμόζει την κλίση σε ειδικά σχεδιασμένους καθρέφτες για να αναπηδήσει η δέσμη λέιζερ στη σωστή κατεύθυνση. Και αυτό το σύστημα κατεύθυνσης της δέσμης λέιζερ πρέπει να συνεχίσει να κάνει αυτούς τους υπολογισμούς και τις προσαρμογές πολλές φορές το δευτερόλεπτο.
Γεννάται λοιπόν τώρα ένα μείζον ζήτημα στο κατά πόσο πραγματικά μπορεί να επιτευχθεί αυτό το επίπεδο ακρίβειας σε μία πλατφόρμα όπως ένα αεροσκάφος εν πτήση, το οποίο όχι μόνο πετάει με ταχύτητα εκατοντάδες μίλια την ώρα, αλλά ταυτόχρονα… δεν είναι σταθερή πλατφόρμα αλλά χαρακτηρίζεται από συνεχίες δονήσεις και κραδασμούς;
Σύμφωνα με τον Stephen, η Lockheed το καταφέρνει αυτό εδώ και δεκαετίες. Χάρη σε σχετικές τεχνολογίες που έχει αναπτύξει, ατρακτίδια στοχοποίησης όπως το Sniper Advanced Targeting Pod χρησιμοποιείται ευρέως σε αεροσκάφη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους από το 2006. Το Sniper χρησιμοποιεί πολλούς αισθητήρες – μεταξύ των οποίων και δέσμες λέιζερ – για να εντοπίσει στόχους για αεροπορικές επιδρομές με ακρίβεια. Ο Stephen λέει για αυτό ότι «Έχει δέσμες λέιζερ μέσα του που πρέπει να διατηρηθούν πάνω στο στόχο κατά τη διάρκεια ελιγμών υψηλής ταχύτητας. Πρόκειται βέβαια για λέιζερ κατάδειξης κι όχι για λέιζερ ισχύος οπλικού συστήματος, αλλά αυτή είναι μια διαφορά που έχει να κάνει με το επίπεδο ισχύος, όχι την ακρίβεια. Επιπλέον, τα (ήδη υπάρχοντα) αυτά συστήματα πρέπει να διατηρήσουν τη θέση της δέσμης πάνω στον στόχο καθόλη τη διάρκεια της πτήσης του αεροσκάφους φορέα που έκανε άφεση του όπλου που καθοδηγούν. Έτσι, η τεχνολογία και οι αλγόριθμοι, που αναπτύχθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια για αυτούς τους τύπους ηλεκτρο-οπτικών συστημάτων με ενσωματωμένους καταδείκτες λέιζερ, μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα τουλάχιστον σε θέματα ελέγχου κατάδειξης και απόσβεσης δονήσεων».
Η ανάπτυξη εφαρμογών ελέγχου δέσμης λέιζερ από την Lockheed δεν σταμάτησε με το Sniper, όπως τόνισε ο Stephen. «Πραγματοποιήσαμε 62 δοκιμές πτήσης σε διάστημα οκτώ ετών για τη βελτιστοποίηση της εστίασης και της σταθερότητας του λέιζερ. Έχουμε δημιουργήσει ένα νέο εργαστήριο ολοκλήρωσης κατευθυνόμενου ενεργειακού συστήματος στο Ορλάντο της Φλόριντα, το οποίο θα μπορεί να κάνει δοκιμές λέιζερ έως 50 κιλοβάτ τον επόμενο χρόνο και έως 150 κιλοβάτ έως το 2024. Και για να φτιάξουμε συστήματα ακρίβειας στην κλίμακα και το κόστος που απαιτείται για ένα πρακτικό πρόγραμμα κρατικής προμήθειας, επενδύουμε πάνω από 20 εκατομμύρια δολάρια στο κέντρο οπτικών εξαρτημάτων με έδρα το Ορλάντο για να επεκτείνουμε το αποτύπωμα παραγωγής κατά 40%».
Φαίνεται πάντως ότι η εταιρεία δείχνει μάλλον αισιόδοξη και σίγουρη για την τεχνολογία laser που έχει αναπτύξει. Σύμφωνα με ένα άλλο στέλεχος του ίδιου τμήματος της εταιρείας, του Paul Shattuck: «Η τεχνολογία ελέγχου δέσμης μας επιτρέπει ακρίβεια ισοδύναμη με το να πετύχουμε από τη γέφυρα του Σαν Φρανσίσκο μία μπάλα παραλίας που πέφτει από την κορυφή του Empire State Building.» Πρόκειται για δυο σημεία σε δυτική κι ανατολική ακτή αντίστοιχα που προφανώς είναι κάτι αρκούντως εντυπωσιακό από μόνο του.
Ας σημειωθεί επιπλέον, ότι στο διαφημιστικό βίντεο της Lockheed Martin απεικονίζεται όχι κάποιο F-22A ή F-35 αλλά αντίθετα δυο «παλαιού τύπου» F-16C Block 40 της αμερικανικής Αεροπορίας, δηλαδή αεροσκάφη που παρόμοιας τεχνολογίας κι ηλικίας βρίσκονται σε υπηρεσία σε δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο.
Επιπλέον, αερομέσα υψηλής αξίας όπως αεροσκάφη ΑΣΕΠΕ κι εναέριου ανεφοδιασμού που απεικονίζονται στο βίντεο επίσης βρίσκονται σε υπηρεσία σε πολλές χώρες. Συνεπώς είναι φανερό ότι το σύστημα προορίζεται για εξαγωγές, εξού κι η προβολή του από την εταιρεία. Αν επρόκειτο για κάποιο απόρρητο ερευνητικό πρόγραμμα επ’ ωφελεία της αμερικανικής Αεροπορίας και μόνο, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα μαθαίναμε ποτέ για αυτό παρά μόνο όταν θα δημοσιεύονταν φωτογραφίες από τις πρώτες του μέρες σε υπηρεσία και σε επιχειρήσεις, όπως συνέβη εξάλλου και με άλλα συστήματα κατά καιρούς.
Από εκεί και πέρα, είναι φύσει αδύνατο να υπάρξουν πιο συγκεκριμένες απαντήσεις σε εξίσου εύλογα ερωτήματα.
1) Πόσο θα κοστίζει;
2) Θα μας το πουλήσουν;
3) Αν το πουλήσουν σε εμάς, θα το πουλήσουν και στην Τουρκία μετά;
Και το καλύτερο από όλα
4) Αν είναι να το αγοράσουμε, μήπως να μην αγοράσουμε Rafale και Meteor;
Καλώς ή κακώς, στην Πτήση δεν αγοράζουμε όπλα, ούτε υπογράφουμε συμβάσεις. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε τέτοιες απαντήσεις, παρά μόνο αν… τις βγάζαμε από την φαντασία μας, όπως κάνουν κάποιοι άλλοι «συνάδελφοι», ειδικά μάλιστα όταν μιλάμε για όπλα και συστήματα που δεν έχουν μπει ακόμα σε υπηρεσία και για τα οποία δεν υπάρχει καν ολοκληρωμένο πρωτότυπο για δοκιμές.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, και το κάνουμε κατά προτεραιότητα, είναι να ενημερώνουμε τους αναγνώστες μας για όλες τις νεότερες εξελίξεις τεχνολογικές και άλλες στον τομέα του αεροπορικού πολέμου όταν αυτές συμβαίνουν, κι αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που κάποιος θα μπει στην σελίδα της Πτήσης κι όχι στην σελίδα του Madame Figaro π.χ. ή στη σελίδα του Άκη Πετρετζίκη.
Επίσης θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι όπλα σαν αυτό στην εν θέματι παρουσίαση ανήκουν στον σκληρό πυρήνα της θεματολογίας της ιστοσελίδας μας και του περιοδικού κατ’ επέκταση και συνεπώς τα παρακολουθούμε στενά και είμαστε και ενθουσιασμένοι μάλιστα να βλέπουμε τόσο ριζοσπαστικές εξελίξεις να λαμβάνουν χώρα σε τόσο χειροπιαστό επίπεδο, που αν μιλάγαμε για αυτές πριν όχι 30 αλλά μόλις 5 χρόνια το δίχως άλλο θα μας περνούσαν για τρελούς.
Δεν είμαστε τρελοί, απλά αγαπάμε τα αεροπλάνα.
