Παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου του Α’ και του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου πραγματοποιείται στα Χανιά η πανηγυρική Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Η στιγμή αποτελεί την κορύφωση τουλάχιστον 50 χρόνων προσπαθειών για να σμίξει η Μεγαλόνησος με την μητέρα Ελλάδα.
Είχαν προηγηθεί συνεχείς επαναστάσεις των Κρητικών για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και την ένωση με την Ελλάδα (1821-1833-1858-1866-1878-1889-1897). Ακόμη και με το τέλος του Α΄Βαλκανικού, ο Βενιζέλος είχε αρνηθεί να κηρύξει την ένωση με την αυτόνομη και υπό διεθνή προστασία Κρήτη (είχε τεθεί έτσι από το 1899), όπως έκανε με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου, προτού εξασφαλίσει διεθνή αναγνώριση.
Η Κρήτη βρισκόταν ανέκαθεν σε ένα ιδιαίτερο καθεστώς κρίσης από τα μεσαιωνικά χρόνια. Ως μεγάλο νησί που κυριαρχούσε γεωγραφικά στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, ελέγχοντας τις προσβάσεις προς το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα, ήταν απαραίτητο στήριγμα κάθε ισχυρής ναυτικής δύναμης που φιλοδοξούσε να κυριαρχήσει στην περιοχή. Υπήρξε βυζαντινή επαρχία μέχρι τον 9ο αιώνα που την κατέλαβαν οι Άραβες, κατόπιν έγινε πάλι βυζαντινή, ενώ μετά το 1204 και τη Φραγκοκρατία, οι Σταυροφόροι την πούλησαν στους Βενετούς, υπό την κυριαρχία των οποίων παρέμεινε μέχρι τον 17ο αιώνα, που καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Παρά το γεγονός ότι τόσοι κατακτητές πέρασαν από το έδαφός της, η Κρήτη διατήρησε τον ελληνικό και χριστιανικό χαρακτήρα της. Και το τοπικό πνεύμα ανεξαρτησίας οδηγούσε σε συνεχείς στάσεις και αντιπαραθέσεις με τους κατακτητές, πληρώνοντας συχνά βαρύ τίμημα.
Η Επανάσταση του 1821 είδε μεγάλη συμμετοχή Κρητικών σε πολλά μέτωπα και κόντεψε σε μία περίπτωση να θέσει τις βάσεις για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού στο νησί αλλά απέτυχε οικτρά. Ο σουλτάνος απέδωσε την Κρήτη στον χεδίβη της Αιγύπτου ως αμοιβή για την εκστρατεία του Ιμπραήμ στον Μωριά, αλλά το νησί επέστρεψε στην οθωμανική κυριαρχία μετά τον Τουρκοαιγυπτιακό πόλεμο του 1839.
Το 1897, μετά από πολλές παλινωδίες, στάσεις και καταστροφές στο νησί με αφορμή την υφαρπαγή προνομίων που ο σουλτάνος είχε υποσχεθεί στους χριστιανούς υπηκόους του και δεν εφάρμοζε, η Κρήτη έγινε αφορμή για μια σύντομη αλλά δραματική ελληνοτουρκική σύγκρουση. Ο πόλεμος του 1897 άφησε μια Ελλάδα ηττημένη στο πεδίο των μαχών, κατεστραμμένη οικονομικά αλλά κατά παραδόξο τρόπο ενισχυμένη γεωπολιτικά με τις Μεγάλες Δυνάμεις να αναλαμβάνουν την κηδεμονία στην Κρήτη, ώστε να αποτρέψουν άλλη αναζωπύρωση στα ελληνοτουρκικά. Ο σουλτάνος δέχτηκε με ιδιαίτερα απρόθυμο τρόπο και η Κρήτη, μετατράπηκε σε αυτόνομη επαρχία υπό την επικυριαρχία του, αλλά διοικείτο από ένα “Συμβούλιο Ναυάρχων”, των επικεφαλής των ναυτικών δυνάμεων που ναυλοχούσαν στο νησί.
Η συνέχεια στο Military History
