Ρωσία και Τουρκία αποφασισμένες να κυριαρχήσουν στις αποφάσεις για τη Λιβύη

Οι συνομιλίες μεταξύ των δύο αντιμαχομένων πλευρών στη Λιβύη έληξαν τη Δευτέρα στη Μόσχα με τον Ρώσο υπουργό εξωτερικών να διακρίνει διστακτικά μια πρόοδο μια μέρα μετά την ευαίσθητη εκεχειρία που επετεύχθη με μεσιτεία Ρωσίας και Τουρκίας.
Οι δύο τελευταίες αναδεικνύονται και βασικοί παίχτες στην προσπάθεια διαμεσολάβησης στην εμπόλεμη χώρα, πιέζοντας τον διεθνώς αναγνωρισμένο πρωθυπουργό της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, Φαγιέζ αλ-Σαράι και τον επαναστατημένο στρατηγό, Χαλίφα Χαφτάρ, να έρθουν σε μια καταρχήν συμφωνία μακρόπνοου πολιτικού συμβιβασμού, μάλλον ενός που θα ευνοεί τις Άγκυρα και Μόσχα.

Τη Δευτέρα πριν την έναρξη της συνάντησης, ο αλ Σαράι κάλεσε τους Λιβύους να “γυρίσουν σελίδα” στις αντιθέσεις του παρελθόντος και να “συστρατευθούν για να προχωρήσουν εμπρός, για την σταθερότητα και την ειρήνη”. Πρόσθεσε πως η κυβέρνησή του ήταν εκείνη που έλαβε την απόφαση να εισέλθει σε εκεχειρία και συνομιλίες για να αποφευχθεί περαιτέρω αιματοχυσία και κίνδυνος για την κοινωνική συνοχή.
Από το 2011, που η πτώση του δικτάτορα Καντάφι έριξε τη χώρα σε πολιτική αστάθεια και αιματηρές αντιπαραθέσεις, τα πράγματα είχαν περιέλθει σε ένα αιματηρό αδιέξοδο. Οι αντιμαχόμενες πλευρές απέτυχαν να έρθουν σε συμφωνία τη Δευτέρα και διέκοψαν για νέα συνεδρίαση την Τρίτη. Ο Ρώσος υπουργός εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρώφ δήλωσε στους δημοσιογράφους αισιόδοξος πως τελικά η συμφωνία θα επιτευχθεί θεωρώντας πως και οι δύο πλευρές έβλεπαν τους όρους “θετικά”.

Περισσότεροι από 280 πολίτες και 2,000 στρατιώτες έχουν σκοτωθεί και 145,000 πολίτες έχουν εκτοπιστεί από έτους που ο στρατηγός Χαφτάρ εξαπέλυσε επίθεση κατά της Τρίπολης, σύμφωνα με ομάδες που παρακολουθούν την κρίση. Πρώην έμπιστος υφιστάμενος του Καντάφι, ο Χαφτάρ διεξάγει από το 2014 μια εκστρατεία κατά της λιβυκής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) την οποία αναγνωρίζουν ως νόμιμη οι ΗΠΑ και πολλά δυτικά κράτη. Την προηγούμενη εβδομάδα, οι δυνάμεις του κατέλαβαν τη γενέτειρα του Καντάφι, την παράκτια πόλη της Σύρτης.
Τόσο η Τουρκία όσο και η Ρωσία έχουν επενδύσει πολλά στην επιτυχία της Λιβυκής υπόθεσης. Η μεν Ρωσία θέτει την εικόνα της και πιθανές μελλοντικές πετρελαϊκές συμφωνίες ενώ η Τουρκία έχει ανοίξει ακόμα μεγαλύτερες εμπορικές συμφωνίες με την παρούσα κυβέρνηση. Ρωσία και Τουρκία έχουν υποστηρίξει διαφορετικές, αντιμαχόμενες ομάδες στον πόλεμο στη Λιβύη που θέτει εν αμφιβόλω τη συνεργασία τους στη βόρεια Συρία. Εκεί, η Ρωσία έχει αποδεχτεί -τουλάχιστον προσωρινά- μια τουρκική στρατιωτική συνεργασία ενάντια στους Κούρδους. Αυτή τη στιγμή οι δυο τους προσπαθούν να σφυρηλατήσουν μια συμφωνία για το μέλλον μιας μεταπολεμικής Συρίας στο οποίο θα βγουν κερδισμένες τόσο η Μόσχα όσο και η Άγκυρα.

Οι δύο χώρες είχαν κομβικό ρόλο στην οικοδόμηση της εκεχειρίας. Από τη μία, ο Ερντογάν που υποστηρίζει την κυβέρνηση του αλ Σαράι με όπλα, πολεμοφόδια και πρόσφατα δεσμεύτηκε να στείλει και στρατεύματα προς βοήθεια της ΚΕΕ κι από την άλλη ο Πούτιν που υποστηρίζει τον στρατηγό Χαφτάρ με Ρώσους μισθοφόρους της οργάνωσης Βάγκνερ. Η οργάνωση Βάγκνερ είναι μια ιδιωτική εταιρία μισθοφόρων με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο. Τα μέλη της έχουν εμφανιστεί στη Συρία και σε άλλα μέτωπα που η ρωσική ισχύς κρίθηκε απαραίτητη χωρίς την επίσημη εμπλοκή των Ρώσων. Τον Χαφτάρ υποστηρίζουν επίσης τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος. Ο αλ Σαράι έχει κατηγορήσει και τη Γαλλία για υποστήριξη των δυνάμεων του Χαφτάρ αλλά το Παρίσι αρνήθηκε την κατηγορία.
Tο ενδιαφέρον των δύο χωρών είναι πρωτίστως οικονομικό: Τον Δεκέμβριο ρωσικές εταιρίες ενέργειας υπέγραψαν συμβόλαια με τον Εθνικό Οργανισμό Πετρελαίου της Λιβύης για έρευνες. Η Τουρκία έχει επίσης μακρόπνοα σχέδια για τη Λιβύη. Τουρκικές εταιρίες κινήθηκαν ιδιαίτερα επιθετικά στη χώρα αμέσως μετά την ανατροπή του Καντάφι και έχουν χρέη εκατομμυρίων δολαρίων από απλήρωτες εργασίες που εκτέλεσαν πριν το 2014.
Τον Νοέμβριο η Τουρκία κινήθηκε επιθετικά, υπογράφοντας με την ΚΕΕ μνημόνια για παροχή υπηρεσιών ασφαλείας και οριοθέτηση ναυτικών συνόρων. Η κίνηση ήταν ουσιαστικά κατοχύρωση δικαιωμάτων στη Μεσόγειο για την Τουρκία και σήμανε συναργερμό στη Μόσχα, που πήρε αμέσως αποστάσεις και συνέστησε προσοχή αφού αυτές μπορεί να εκτροχίαζαν τις συνομιλίες στο Βερολίνο.

Στο Βερολίνο, η καγκελάριος Μέρκελ συνέστησε προσοχή λέγοντας πως η χώρα βρισκόταν σε κίνδυνο να περιπέσει σε εμφύλια διαμάχη τύπου Συρίας. Η ίδια υποστήριξε ενεργά την μεσολαβητική δράση Ρωσίας και Τουρκίας τις οποίες επαίνεσε για την προσφορά τους και τις κάλεσε στο συνέδριο για ειρήνευση στο Βερολίνο.
Στο μεταξύ, οι Ευρωπαίοι, από τους μεγαλύτερους δωρητές ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη όλα αυτά τα χρόνια, έχουν καταντήσει κομπάρσοι στο έργο που εξελίσσεται στην βορειοαφρικανική χώρα. Σε αυτή τη φάση θέλουν απλά να πάρει κάποιος την πρωτοβουλία επίλυσης της κρίσης και να δώσει τέλος στη ροή μεταναστών από τη Λιβύη.
Πράγματι, οι Ευρωπαίοι κάθε άλλο παρά ενωμένοι υπήρξαν έναντι της λιβυκής κρίσης, επισημαίνουν οι αναλυτές Karim Mezran και Emily Burchfield της ερευνητικής ομάδος “το Ατλαντικό Συμβούλιο” που εδρεύει στις ΗΠΑ. Βασικότερος λόγος είναι η αντίθεση Γαλλίας, που λέει ότι αναγνωρίζει την ΚΕΕ αλλά υποστηρίζει έμπρακτα κι εν κρυπτώ τον Χαφτάρ και της Ιταλίας που υποστηρίζει την ΚΕΕ. Η κόντρα Ιταλίας και Γαλλίας είναι εν πολλοίς υπεύθυνη για το κενό ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και πρωτοβουλίας στη Λιβύη, κενό που σήμερα σπεύδουν να γεμίσουν οι Τουρκία και Ρωσία.