XF-84H «Screech»: Το αεροπλάνο που “αρρώσταινε” όσους το άκουγαν (ηχητικό)

Ο θόρυβος που έκανε η έλικά του όταν περνούσε το φράγμα του ήχου ήταν το κάτι άλλο… Κανείς απ’ όσους βρέθηκαν κοντά του δεν θα τον ξεχάσουν. Για την ακρίβεια, κανείς δεν ήθελε να βρίσκεται κοντά του αν μπορούσε να το αποφύγει! Δεν είναι να απορεί κανείς γιατί το XH-84H Thunderscreech συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο αντιπαθητικών αεροπλάνων που πέρασαν ποτέ από την αεροπορική βάση Edwards –και έχουν περάσει πολλά.
Το «Screech» ήταν –και εξακολουθεί να είναι – το μοναδικό στροβιλοελικοφόρο αεροπλάνο με μετακαυστήρα στον κόσμο. Τα δύο πρωτότυπα (s/n 51-17059, 51-17060) κατασκευάσθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’50 σε μια εποχή που όλα έμοιαζαν πιθανά και έπρεπε να εξερευνηθούν. Και ο λόγος ύπαρξης των δύο XH-84H της Republic ήταν να διερευνηθούν οι δυνατότητες του συνδυασμού των κινητήρων τζετ με την δοκιμασμένη και άμεσα διαθέσιμη τεχνολογία των ελικοφόρων. Τότε έδειχνε καλή ιδέα.
Η ειδικά σχεδιασμένη έλικα θα κινείτο από έναν τερατώδη turbojet –δύο κινητήρες για την ακρίβεια, μέσω κοινού κιβωτίου μετάδοσης– τόσο γρήγορα που στα 901 μίλια την ώρα τα άκρα της έπιαναν το 1,18 Mach. Φανταστείτε, Mach busting από έλικα! Ακούγεται συναρπαστικό και ήταν, μέχρι που το δοκίμασαν στην πράξη.

Το XF-84H διέθετε επικλινείς πτέρυγες και ουραίο πτέρωμα διάταξης ‘Τ’ για την αποφυγή των αναταράξεων που θα δημιουργούσε η υπερηχητικώς περιστρεφόμενη έλικα, εφοδιασμένο με τον κινητήρα XT40-A-1 της Allison, ισχύος 5,332 hp. Πιλότος στην πρώτη του πτήση στις 22 Ιουλίου 1955 ήταν ο Henry Beaird.
Η διερεύνηση των πλεονεκτημάτων από τον συνδυασμό των ταχυτήτων που προσέφεραν οι κινητήρες τζετ και της άμεσης ανταπόκρισης που παρείχαν οι έλικες δεν σήμαινε ότι το αεροσκάφος θα ήταν υπερηχητικό, εξηγεί. «Ένας τόσο μεγάλος δίσκος έλικας μπροστά, είναι σαν ένα μεγάλο αερόφρενο… Στο -84Η μόνο οι απώτερες 12 με 18 ίντσες της έλικας ήταν υπερηχητικές» επισημαίνει.
Στην πράξη αυτό σήμαινε ένα πράγμα: απίστευτο, ανυπόφορο θόρυβο. Οι υποσυνείδητες δονήσεις από την έλικα κυριολεκτικά αρρώσταιναν όσους βρίσκονταν τριγύρω καθώς από την έναρξη λειτουργίας του κινητήρα μέχρι το σβήσιμο ο ΧΤ-40 δούλευε στο φουλ με την έλικα στις 2.100 σ.α.λ. Αυξάνοντας ισχύ, ο θόρυβος μπορούσε να γίνει ακόμη πιο έντονος, επισημαίνει ο Beaird. Το ξέρει επειδή τον άκουγε από το σπίτι του, 22 μίλια μακριά από την βάση.

Οι άνθρωποι πάθαιναν ναυτία –ναι, ο θόρυβος μπορεί να το κάνει αυτό– ενώ στον Πύργο Ελέγχου της Edwards ανησυχούσαν μήπως σπάσουν τα παράθυρα. «Ο διάδρομος απείχε περίπου ένα μίλι από τον Πύργο, ωστόσο έβαλαν κουβέρτες πάνω από το ράφι με τους ασυρμάτους και έμπαιναν κάτω από τα γραφεία τους, κάτω από τις κουβέρτες. Κανείς ποτέ δεν μέτρησε τα ντεσιμπέλ. Νομίζω ότι φοβόντουσαν πως θα έσπαζε το όργανο…» λέει χαρακτηριστικά ο βετεράνος πιλότος της Republic.
«Ο εμετικός θόρυβός του σε γονάτιζε…»
«Όσο στεκόσουν μπροστά ή πίσω από το αεροπλάνο δεν ήταν και τόσο άσχημα. Όμως αν έμπαινες στην περιοχή της έλικας μπορούσε να σε ρίξει κάτω, στ’ αλήθεια». Και οι δοκιμαστές πιλότοι μάλλον δεν είναι από τους ανθρώπους που υπερβάλλουν.
«Μια μέρα το πήγαν σε έναν απομονωμένο χώρο δοκιμών για να τρέξουν τον κινητήρα. Το έδεσαν δίπλα σε ένα άδειο, όπως υπέθεσαν, C-47, όμως ο crew chief ήταν μέσα και το καθάριζε. Το έβαλαν μπροστά, το δοκίμασαν για περίπου 30 λεπτά και το έσβησαν. Όπως ήταν έτοιμοι να το ρυμουλκήσουν πίσω στην πίστα, άκουσαν χτυπήματα στο πίσω μέρος του C-47. Ήταν ο crew chief που από τον υψηλόσυχνο θόρυβο έπεσε στο πάτωμα ανάσκελα και χτύπαγε τα πόδια του σαν να σπαρταρούσε. Με τα πολλά συνήλθε…»

Ακόμη και σήμερα φημολογείται ότι ο εμετικός ήχος του «Screech» ήταν υπεύθυνος για αρκετές αποβολές, κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα. Το μόνο βέβαιο είναι πως πολλοί δεν έβλεπαν την ώρα να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα.
Ο Lin Hendrix, δοκιμαστής πιλότος της Republic και ο μόνος που πέταξε και με τα δύο XF-84Η, έλεγε ότι ο Beaird, ο οποίος ποτέ δεν ορκιζόταν, μετά από μια αναγκαστική προσγείωση είχε δηλώσει «Μα το Θεό, αυτό το αεροπλάνο θα κάνει κακό σε κάποιον». Ο ίδιος ο Hendrix αρνήθηκε να πετάξει περαιτέρω το Thunderscreech, τονίζοντας στον αρχισχεδιαστή Jim Rust –έναν ψηλό, μυώδη άνδρα πάνω από 100 κιλά– ότι «δεν είσαι τόσο μεγαλόσωμος και δεν είστε τόσοι πολλοί για να με κάνετε να μπω ξανά μέσα σ’ αυτό το πράγμα…»
Ένας ακόμη λόγος για την αντιπάθεια των χειριστών προς το αεροπλάνο ήταν τα υψηλά επίπεδα δονήσεων κατά την πτήση, εξαιτίας των ευαίσθητων αξόνων μετάδοσης κίνησης του ζεύγους των Τ38 που αποτελούσαν ουσιαστικά τον Τ40. Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστορία της Allison «Power of Excellence», ο ισχυρότερος κινητήρας στον κόσμο στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ήταν «ένα τερατούργημα, ένας μηχανικός εφιάλτης… Η Allison βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης του στροβιλοκινητήρα, ξεκινώντας πιθανότατα από ένα σημείο 20 χρόνια πιο μπροστά από όπου θα έπρεπε κανονικά να ξεκινά».

Τα δύο XF-84H πραγματοποίησαν μόλις 12 πτήσεις, με την τελευταία στις 9 Οκτωβρίου 1956. Ένδεκα από αυτές κατέληξαν σε πρόωρη ή αναγκαστική προσγείωση λόγω δονήσεων ή προβλημάτων ελέγχου της έλικας. Παρά τις προβλέψεις της Republic για μεγίστη ταχύτητα 670 μιλίων/ώρα, κανένα από τα πρωτότυπα δεν ξεπέρασε τα 450 μίλια.
Από τα λίγα αεροσκάφη της USAF που πέταξαν χωρίς πιλότο της Αεροπορίας στα χειριστήρια, το ΧF-84H έχει περάσει στην ιστορία ως το ταχύτερο ελικοφόρο στον κόσμο, ισχυρισμός που είναι περισσότερο αστικός μύθος παρά γεγονός. Το σχετικό ρεκόρ ταχύτητας ανήκει στο επιβλητικό Tu-95 Bear με τους τέσσερεις κινητήρες και τις οκτώ αντιπεριστρεφόμενες έλικες: με ταχύτητα πλεύσης 545 μίλια την ώρα εξακολουθεί να είναι κάτοχος του τίτλου.
Όταν το XF-84H πραγματοποιούσε την πρώτη του πτήση το 1955, το σοβιετικό βομβαρδιστικό βρισκόταν ήδη σε υπηρεσία. Κρίνοντας από τις επιδόσεις του αεροσκάφους της Republic, οι Δυτικοί παρατηρητές συμπέραναν πως η ταχύτητά του πρέπει να ήταν 400 μίλια/ώρα, όμως η «Αρκούδα» ήταν ταχύτερη. Το «κλειδί» δεν ήταν μια μικρή τρίφυλλη έλικα που αρρώσταινε όσους βρίσκονταν κοντά της αλλά μεγάλες, πολύφυλλες αντιπεριστρεφόμενες έλικες, μικρότερης ταχύτητας. Για όσους βρέθηκαν κοντά στο «Screech» πάντως, ένα πράγμα είχε σημασία. Ότι επιτέλους το ξεφορτώθηκαν!
Αλέξανδρος Θεολόγου
 
Πρώτη δημοσίευση 20/12/2018