Ήταν η πολλοστή φορά τα τελευταία χρόνια, που η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφεύγει να δεσμευτεί για την ευρωπαϊκή ένταξη των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Με τη διαφορά ότι στη χθεσινή σύνοδο στη Σλοβενία η απογοήτευση ήταν διάχυτη και τα χαμόγελα “παγωμένα”…
Τα προηγούμενα χρόνια η Γερμανία είχε προωθήσει με όλες της τις δυνάμεις την ευρωπαϊκή προσέγγιση των Βαλκανίων. H σθεναρή υποστήριξή της σε αυτό το εγχείρημα συνοδεύτηκε αμε ένθερμες δηλώσεις, περιοδείες στην περιοχή, παρασκηνιακές – και μη – πιέσεις τρίτες χώρες. Το αποτέλεσμα πάντως στη “δύση” της καριέρας της καγκελαρίου Μέρκελ δεν είναι θετικό, αφού και η ίδια έμεινε σε δηλώσεις – “ευχολόγια” και συμφώνησε τελικά μαζί με άλλους ηγέτες της ΕΕ, ώστε να μη δοθεί συγκεκριμένη ημερομηνία για την πορεία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων των “έξι” (Αλβανία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Βοσνία/Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία).
«Αισθανόμαστε δεσμευμένοι να δώσουμε στις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων την προοπτική να ενταχθούν στην ΕΕ», δήλωσε η κ.Μέρκελ και πρόσθεσε ότι «παρόλες τις δυσκολίες, πιστεύουμε όλοι ότι αυτές οι χώρες ανήκουν στην Ευρώπη». Στη συνέχεια των δηλώσεών της έθεσε το μεγάλο “αλλά”: «Δεν πιστεύω πραγματικά στο να θέτεις μια ημερομηνία. Πιστεύω στο να τηρούμε τις υποσχέσεις μας. Όταν οι όροι θα έχουν εκπληρωθεί, τότε θα μπορεί να γίνει η ένταξη», συμπλήρωσε. Τα σημεία τα οποία η ίδια η καγκελάριος αλλά και η ΕΕ θεωρούν ότι χρήζουν σαφέστατης βελτίωσης στις υπό ένταξη χώρες είναι το κράτος δικαίου, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία του Τύπου.
Πέρα όμως από τη στάση του Βερολίνου (με ερωτηματικό τη στάση της νέας κυβέρνησης) το πρόβλημα παραδέχθηκε και η ηγεσία της ΕΕ.
“Με κάθε ειλικρίνεια, γίνεται συζήτηση μεταξύ των “27” για την ικανότητά μας να δεχτούμε νέα μέλη”, δήλωσε μάλλον αμήχανα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, σε συνέντευξη Τύπου μετά τη σύνοδο. Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παραδέχτηκε ότι οι πλέον μπλοκαρισμένες ενταξιακές συνομιλίες της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας, βλάπτουν την αξιοπιστία της ΕΕ στην περιοχή.”
Οι χώρες που διαφωνούν για το ενταξιακό “άνοιγμα” της ΕΕ – η στάση της Ελλάδας
Η Γαλλία, η Δανία και η Ολλανδία ήδη από το 2019 έχουν παγώσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και την Βόρεια Μακεδονία. Εμπόδιο στα Σκόπια προτάσσει και η Βουλγαρία, η οποία προβάλλει τις γλωσσικές και πολιτιστικές διαφορές της με τη Βόρεια Μακεδονία για να τεκμηριώσει το βέτο που έχει προβάλει. Από την άλλη, Σερβία και Κόσοβο το τελευταίο διάστημα έχουν ξεκινήσει να κάνουν κάποιες μικρές κινήσεις για να ξεπεράσουν τις διαφορές τους, με το συγκεκριμένο ζήτημα όμως να έχει μεγάλες προεκτάσεις και να θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο στην επίλυση του.
Η Αθήνα από την πλευρά θέλει ξεκάθαρα να μπουν τα Βαλκάνια σε ευρωπαϊκή τροχιά. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, σε δηλώσεις του επεσήμανε την ανάγκη επιτάχυνσης της συζήτησης για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και την ανάληψη ξεκάθαρων δεσμεύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια αναφορικά με την ενταξιακή τους προοπτική στην ΕΕ. Έσπευσε μάλιστα να προειδοποιήσει ότι “(…)ο χρόνος πιέζει και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι απούσα από αυτή την περιοχή δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι άλλοι θα σπεύσουν να καλύψουν το κενό.”
Οι δυνάμεις που “καραδοκούν” στο παιχνίδι επιρροής στα Βαλκάνια
Ποιους εννοεί άραγε ο έλληνας πρωθυπουργός; Προφανώς, πρώτη την Κίνα, η οποία με συμπεριφορά υπερδύναμης έχει δημιουργήσει σημαντικούς οικονομικούς δεσμούς στα Βαλκάνια και δη στη Σερβία, πραγματοποιώντας μεγάλες επενδύσεις, γεγονός το οποίο την έχει ήδη καταστήσει προνομιακό συνομιλητή της κυβέρνησης του Βελιγραδίου. Επιπλέον, οι Σέρβοι δεν ξεχνούν ότι έλαβαν κινεζικά εμβόλια κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κάτι το οποίο αύξησε αισθητά τη δημοφιλία του Πεκίνου.
Και μιλώντας για εμβόλια, θυμίζουμε ότι οι Σέρβοι έλαβαν βεβαίως και ρωσικά εμβόλια, κάτι που μας πάει στον επόμενο μεγάλο παίκτη, ο οποίος έχει και διαχρονικά ερείσματα στην περιοχή: τη Μόσχα. Ο Βλάντιμιρ Πούτιν δεν έχει κρύψει ποτέ ότι θεωρεί τα Βαλκάνια προνομιακό πεδίο για τη ρωσική εξωτερική πολιτική, γεγονός που αποδεικνύεται από την έντονη “κινητικότητα” της ρωσικής διπλωματίας στην περιοχή αλλά και τη δραστηριοποίηση παρασκηνιακά φιλικών της “κύκλων” στον άξονα Ποντγόριτσα, Βελιγραδίου και Σεράγεβο. Στόχος τους: η απομάκρυνση των κυβερνήσεων του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και της Βοσνία/Ερζεγοβίνης από το “άρμα” της ΕΕ.
Παράλληλα, το δικό της ρόλο προσπαθεί να παίξει και η Τουρκία – ειδικά σε Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία – , χτίζοντας εδώ και χρόνια μια σταθερή σχέση με παροχή οικονομικής βοήθειας. Εξάλλου, μόνο απαρατήρητη δεν πέρασε η υπογραφή πενταετούς αμυντικής συμφωνίας μεταξύ Σκοπίων και Άγκυρας τον περασμένο Αύγουστο, η οποία προβλέπει σταδιακή κατανομή κονδυλίων από τη μεριά της Τουρκίας σε ετήσιο επίπεδο, τα οποία εκ μέρους της Βόρειας Μακεδονίας θα χρησιμοποιηθούν για τον εκσυγχρονισμό των δυνατοτήτων των ενόπλων δυνάμεων της και την ενίσχυση της μαχητικής τους ετοιμότητας.
Κάπως έτσι λοιπόν, η κατάσταση φαίνεται να ακολουθεί το συνήθη, αργό τέμπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία δικαίως μπορεί να διστάζει για μία ακόμη διεύρυνση – τη στιγμή που οι προσθήκες της Κροατίας και κυρίως της Βουλγαρίας χαρακτηρίζονται από αρκετές χώρες ως “προβληματικές” – αλλά το γεωπολιτικό παιχνίδι στην περιοχή έχει άλλους ρυθμούς.
Και η απογοήτευση των υπό ένταξη χωρών, πολλές από τις οποίες έχουν βασίσει τη μελλοντική τους στρατηγική σε ένα καλύτερο μέλλον μέσα στην ΕΕ, συμπυκνώνεται στην αποστροφή του πρωθυπουργού της Αλβανίας, Έντι Ράμα, μετά τη σύνοδο στη Σλοβενία:
«Εχουμε προετοιμαστεί αρκετές φορές για τον … γάμο, αλλά οι καλεσμένοι δεν ήρθαν για άλλη μία φορά»
