Η επιλογή της Τσεχίας για αγορά 24 F-35A, που έγινε φέτος, με δυνητικό κόστος έως 5,6 δις δολάρια (μαζί με βασικό πακέτο όπλων), προκάλεσε και αρκετό καυστικό τοπικό σχολιασμό, οπότε το υπουργείο Άμυνας δημοσίευσε ένα μακροσκελές κείμενο για την αιτιολόγηση της, με τίτλο «F-35: Απάντηση σε ανακριβείς και παραπλανητικές πληροφορίες»!
Και οι Τσέχοι στο club των F-35, στο «πάγο» τα ελληνικά JSF;
Το δημόσιο ενδιαφέρον στη χώρα είχε εστιαστεί στην αντιπαράθεση με το κόστος του σουηδικού Gripen E, το οποίο φαινόταν ως πιο «αναμενόμενη» επιλογή, μιας και η Τσεχία διαθέτει 14 Gripen C, με καθεστώς leasing από τη Σουηδική Αεροπορία. Οπότε μιας και έχει την σχετική εμπειρία και υποδομές θα υπέθετε κανείς πως θα πήγαινε σε επιλογή του επόμενου μοντέλου Gripen, του -Ε. Κι όμως όχι, καθώς το υπουργείο Αμύνης είναι κατηγορηματικό:
Έτσι αρχικά δηλώνεται πως το F-35A είναι φθηνότερο του Gripen E. Αυτό αποδεικνύεται από τις τιμές που υποβλήθηκαν από ΗΠΑ και Σουηδία, ενώ αφήνεται και μια «μπηχτή», ότι η Saab, η κατασκευάστρια του Gripen, από τη δική της πλευρά πρότεινε τιμή αρκετά χαμηλότερη από την σουηδική «κυβερνητική»…
Η τσεχική οικονομική αξιολόγηση όμως δεν χρησιμοποίησε τον γνωστό δείκτη «κόστος πτήσης ανά ώρα», που χαρακτηρίζεται ως μη ακριβής και δύσκολος σε σύγκριση, αλλά στάθηκε στο συνολικό κόστος λειτουργίας 24 αεροσκαφών ανά έτος. Εκεί λοιπόν -πάντα κατά την τσέχικη απάντηση- φάνηκε πως αυτό για τα F-35 είναι μεν «σχεδόν 25% ακριβότερο από τα Gripen C/D», αλλά συνολικά το F-35 προσφέρει πολύ περισσότερες δυνατότητες και έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Η τσεχική απάντηση επισημαίνει πως η σύγκριση έγινε με το κόστος λειτουργίας των Gripen C/D και όχι των Ε που είναι ψηλότερο, άρα υπονοείται πως τελικά τα δύο αεροσκάφη (F-35A και Gripen E) θα ήταν κάπου ίδια σε λειτουργικό κόστος, οπότε το σουηδικό θα έχανε ξανά, ως υποδεέστερο τεχνολογικά.
Απαντώντας στην εγχώρια κριτική το υπουργείο μάλιστα δηλώνει πως «κρίναμε με βάση τα επίσημα δεδομένα που μας έδωσαν οι ξένες κυβερνήσεις, ενώ τα διάφορα στοιχεία που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο δεν είναι βάσιμη πηγή, όταν μια χώρα σχεδιάζει την αμυντική της ικανότητα για δεκαετίες στο μέλλον».
Για την αξιολόγηση των Τσέχων χρησιμοποιήθηκαν 7 βασικά κριτήρια, με την τιμή να είναι ένα από αυτά και μετά έγινε η εκτίμηση με αναγωγή στο τι προσέφερε από δυνατότητες κάθε αεροσκάφος. Και εκεί «…το F-35 ήρθε πρώτο και το Gripen ούτε καν δεύτερο» (πραγματικά παράδοξη εδώ η φρασεολογία που ανεβάζει τους τόνους, αποκαλύπτοντας ίσως πως οι Τσέχοι έχουν δυσαρεστηθεί με την σουηδική προσφορά και παροχή υπηρεσιών).
Σε ότι αφορά το χρόνο ζωής των 2 αεροσκαφών, η Τσεχία εκτιμά πως το F-35 -και γενικότερα τα αεροσκάφη 5ης γενιάς- έχει μέλλον πενηκονταετίας, καθώς θα αναβαθμίζεται συνεχώς και έχει την σχετική σχεδίαση να εξελίσσεται τόσο μηχανολογικά όσο και σε λογισμικό. Και πως το ίδιο, περί μακροζωίας της κατασκευής, αναφέρουν και πολλές άλλες χώρες του ΝΑΤΟ που έχουν προμηθευθεί το αεροσκάφος.
Ένα άλλο σημείο που η τσεχική επίσημη απάντηση «ανοίγει κόντρα» με τους Σουηδούς είναι στο εξής: Υπήρχε όπως λένε σουηδική πρόταση να τους δοθούν τα παλαιότερα Gripen που σήμερα νοικιάζουν, υπό τον όρο να αγοράσουν 12 καινούργια Gripen E. Κάτι όμως που δεν συμβαδίζει με την αμυντική απαίτηση της χώρας για 24 νέα μαχητικά. Λέγοντας το εξής: «Αν δεχόμαστε την σουηδική πρόταση θα κρατάγαμε τα 14 παλαιά Gripen και θα παίρναμε 12 ακόμη Ε, σε ένα συνολικά μη αποδοτικό συνδυασμό. Ειδικά αν εκτιμήσει κανείς πως μιλάμε για αεροσκάφη 4ης γενιάς και 4,5ης που θα αποδίδουν στις μελλοντικές αεροπορικές προκλήσεις μόνο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα και δεν προσφέρουν ότι παρέχει ένα αεροσκάφος 5ης γενιάς».
Σχολιάζοντας την κριτική ότι «τα F-35 είναι υπερβολικά ακριβά και δεν θα αξιοποιηθούν πλήρως λόγω τεχνικής ανωριμότητας», το τσεχικό υπουργείο Αμύνης απαντά απόλυτα: «Χωρίς 5ης γενιάς μαχητικά η Αεροπορία μας θα βρισκόταν εκτός ΝΑΤΟ…αν θέλουμε μια Αεροπορία με αεροσκάφη που δεν θα χρειάζεται να αλλάζουν κάθε λίγα χρόνια και θα είναι ικανά να ανταποκρίνονται στο ρόλο τους, τότε είναι απαραίτητο να αγοράσουμε F-35». Ενώ για την δυνατότητα αξιοποίησης των αμερικανικών μαχητικών, επισημαίνεται πως ήδη η τσεχική Αεροπορία είναι σε φάση εκσυγχρονισμού, οπότε όταν έρθουν οι πρώτες παραδόσεις θα είναι έτοιμη να τα λειτουργήσει στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους.
Εδώ μάλιστα το F-35 περιγράφεται ως κρίσιμος κρίκος, στον γενικό εκμοντερνισμό των ενόπλων δυνάμεων της χώρας: «Δεν είναι μόνο ένα αεροσκάφος, αλλά και ένα στοιχείο αεράμυνας και ένας πολύ ικανός αισθητήρας που χάρις στο stealth σχεδιασμό, μπορεί να εισχωρήσει πάνω από το εχθρικό έδαφος με ελάχιστο ρίσκο, και όχι μόνο να επιτεθεί εκεί αλλά κυρίως να συλλέξει δεδομένα για εχθρικές θέσεις, αριθμό μονάδων, τύπο μέσων κ.α. Και μπορεί να συνδεθεί με άλλες πηγές δεδομένων, να τα αξιολογήσει και να τα παρέχει στις Τσεχικές Ένοπλες Δυνάμεις και στο ΝΑΤΟ. Χωρίς το F-35 δεν θα έχουμε αυτές τις δυνατότητες. Και κανένα άλλο αεροσκάφος δεν μπορεί να πάει τόσο μακριά, να επιτεθεί τόσο μακριά και να συλλέξει τόσα δεδομένα».
Σε άλλα σημεία της απάντησης το υπουργείο Άμυνας διαβεβαιώνει πως έχει «ακριβές κόστος του F-35», πως μπορεί να κατασκευάσει τις απαραίτητες υποδομές για αυτό (θα αναβαθμίσει την βάση Caslav), ενώ εξηγεί πως προφανώς το συνολικό κόστος λειτουργίας των αμερικανικών μαχητικών θα είναι υψηλότερο από την αρχική τιμή αγοράς, αλλά έχει υπολογιστεί αυτό σε βάθος 30ετιας. Και πως για το λειτουργικό κόστος έχουν πάρει αναλυτικά στοιχεία από την αμερικανική κυβέρνηση, οπότε το αεροσκάφος με καύσιμα και πυρομαχικά, βγαίνει συγκριτικά καλύτερο από άλλες πλατφόρμες, καθώς έχει μεν αυξημένο κόστος («λιγότερο από 25%») αλλά όπως έχουν ήδη πει, υπάρχει σαφής αντιστάθμιση στο «τι παίρνουν» από δυνατότητες. Μάλιστα εξηγείται πως ακόμη και στα πρώτα χρόνια αγοράς του μαχητικού, όπου θα το αποπληρώνουν και θα χτίζουν τις υποδομές (δηλαδή το κονδύλι εξυπηρέτησης θα είναι μεγάλο), το τότε ετήσιο κόστος δεν θα “ξεπερνά το 10% των συνολικών αμυντικών δαπανών”.
Πόσο τελικά θα αγοράσει τα F-35 η Ελβετία; Αναλυτικά τα κόστη και μια ελληνική «πρόβλεψη»
Ένα άλλο σημείο της απάντησης που φανερώνει πολλά, είναι περί κριτικής για χαμηλή διαθεσιμότητα του F-35, με βάση τις αναφορές του GAO, δηλαδή της ελεγκτικής υπηρεσίας του αμερικανικού Κογκρέσου. Με στοιχεία που λένε πως το 2022 το 50% των συγκεκριμένων μαχητικών στις ΗΠΑ ήταν καθηλωμένα. Οι Τσέχοι λοιπόν απαντούν πως “οι εκτιμήσεις του GAO δεν κάνουν διάκριση μεταξύ των 3 τύπων του F-35 -του Α και των πιο σύνθετων τεχνολογικά B και C- οπότε η σχετική αναφορά μπορεί να παραπλανεί. Αλλά σε ότι αφορά το Gripen κι αυτό έχει διαθεσιμότητα 51%, οπότε δεν διαφέρει” σε ένα νέο “κάρφωμα” των Σουηδών.
Από τη δική μας πλευρά δεν μπορούμε να μην σχολιάσουμε 3 στοιχεία: Το πρώτο το είπαμε ήδη, το μάλλον οργισμένο ύφος ενός δημόσιου κειμένου, που αφήνει πολλά υπονοούμενα για τη σουηδική προσφορά (που και να αιτιολογούνται, δεν συνηθίζεται να διατυπώνονται έτσι για διπλωματικούς λόγους). Το δεύτερο είναι η κατηγορηματικότητα υπεράσπισης του F-35 από τσεχικής πλευράς, που γενικώς θέλει να «συντρίψει» κάθε επιχείρημα κατά των μαχητικών. Βέβαια εδώ μπαίνει το 3ο στοιχείο, ότι όλα τα παραπάνω δεν μπορεί να στοιχειοθετηθούν με νούμερα καθώς -όπως δέχεται η ίδια η ανακοίνωση- αυτά δεν είναι ανακοινώσιμα. Συνολικά όμως έχουμε μια αξιοσημείωτη δημόσια παρέμβαση υπέρ του F-35 από ένα «νέο πελάτη» του, που δείχνει πόσο έχει… διαταράξει η εισαγωγή του αμερικανικού μαχητικού τα ευρωπαϊκά «κεκτημένα», κερδίζοντας πολλά συμβόλαια στην ήπειρο μας, κόβοντας αντίστοιχα πωλήσεις από το Eurofighter και το Gripen.
Το… σώου θα συνεχιστεί μάλλον, καθώς και στην Ελλάδα έχει ήδη ανοίξει η ίδια συζήτηση. Με πολλά επιχειρήματα υπέρ του F-35 αλλά και επίσης πολλά αντεπιχειρήματα, όπου έχουν διεισδύσει και παραφιλολογίες και εξωφρενικές υποθέσεις. Υπομονή να έχουμε, και το θέμα θα δίνει τροφή για διάλογο, ειδικά όταν μιλάμε για τόσο μεγάλο κονδύλι εξοπλισμών. Ανάμεσα του οι περίφημες «επενδύσεις SSI», που περιγράφονται ως σχεδόν μαγική λύση για την αναγέννηση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, με αρκετά όμως κενά στο τι και ποιους αφορούν και πως θα υλοποιηθούν και αν είναι μονόδρομος, ή επιβοηθητική προσέγγιση.
