Τις τελευταίες μέρες είχαμε αναφέρει επανειλημμένα το αμφίσημο πρόβλημα που αντιμετώπιζε η κυβέρνηση Πούτιν. Από τη μια την έλλειψη νέων στρατευμάτων που να μπορούν να αναλάβουν δράση στην Ουκρανία, προσφέροντας κρίσιμο αριθμητικό πλεονέκτημα, ανακούφιση στις μαχόμενες δυνάμεις και τελικά πρωτοβουλία κινήσεων. Και από την άλλη την αντίδραση που θα προκαλούσε μια επιστράτευση στη ρωσική κοινωνία. Τελικά ο Πούτιν με το διάγγελμα του έκανε το βήμα -που έπρεπε να έχει γίνει εδώ και καιρό- και εξήγγειλε μια «μερική επιστράτευση» με οροφή τους 300.000 άνδρες.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Τι είχε καταλάβει η Ρωσία αρχικά στην Ουκρανία, τι έχει μείνει σήμερα και γιατί
Ας ξεκινήσουμε ανάποδα στην ανάλυση μας, όχι δηλαδή από το αμυντικό μέρος, αλλά από το κοινωνικό. Ήδη στη Ρωσία, μέσα σε λίγες ώρες παρατηρείται κύμα εξόδου από τη χώρα, από νέους που φοβούνται ότι θα κληθούν σε υπηρεσία. Το κύμα αυτό δεν είναι «μαζικό» με την έννοια των εκατοντάδων χιλιάδων, αλλά είναι σίγουρα ορατό και με ένταση, γεμίζοντας πτήσεις προς το εξωτερικό και με ουρές στα σύνορα σε γειτονικές χώρες.
Εφημερίδα Novaya Gazeta Πανικός στη Ρωσία με την ανακοίνωση επιστράτευσης του Πούτιν
Ποιοι μπορούν να μετέχουν σε μια τέτοια «έξοδο»; Οι πιο ευκατάστατοι της μεσαίας τάξης (οι ολιγάρχες έχουν ήδη διασφαλίσει την ασυλία τους από τέτοια μέτρα), των μεγάλων πόλεων κυρίως, μορφωμένοι νέοι, με δυνατότητα να βρουν εργασία σε άλλες χώρες. Ένα brain drain δηλαδή, που είχε ήδη εκδηλωθεί με την έναρξη του πολέμου -σε ήπιο αλλά και πάλι ορατό βαθμό- που βρίσκει νέο λόγο εξόδου.
Το πως αυτό θα το αντιμετωπίσει η υπόλοιπη κοινωνία που δεν έχει τέτοιες επιλογές θα το δούμε. Όπως και το πως θα αντιδράσει ο Ρώσος πολίτης όταν η ουκρανική «περιπέτεια» τον πλησιάσει ακόμη περισσότερο, με επιστράτευση συγγενών, γνωστών και φίλων του και με τις όποιες απώλειες. Και ήδη, όπως π.χ. γράφουν οι Moscow Times εμφανίστηκαν μικρές τοπικές κινητοποιήσεις στις πιο φτωχές περιοχές της χώρας, π.χ. σε αυτόνομες δημοκρατίες στη Σιβηρία, σε Μπουριατία και Σάκα, με αφισέτες ότι “οι άνδρες, πατέρες και αδελφοί μας, δεν θέλουν να σκοτώσουν άλλους πατέρες και συζύγους”.
Η δομή του ρωσικού στρατού που μεγιστοποιεί το πρόβλημα
Στο κύριο ερώτημα αν είναι οι 300.000 άνδρες ικανοί να ανατρέψουν την κατάσταση στην Ουκρανία που είτε έχει βαλτώσει είτε έχει χειροτερεύσει για τη Ρωσία, η απάντηση επικεντρώνεται στο «πότε» θα είναι διαθέσιμοι οι άνδρες αυτοί και «πως».
Αρχικά να εξηγήσουμε πως οι Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι σε μεγάλο βαθμό επαγγελματικές όπου κάπου το 30 % των μελών της είναι μόνιμοι, αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, χαμηλόβαθμοι (κυρίως ειδικών δυνάμεων, αεροπορίας, ναυτικού), ένα ακόμη 40-45% είναι προσωπικό που υπηρετεί με συμβόλαιο -συνήθως τριετίας- κάτι ανάλογο με τους δικούς μας ΟΒΑ και το υπόλοιπο είναι κληρωτοί. Έτσι δύο φορές το χρόνο υπάρχει κατάταξη κληρωτών, μεταξύ νέων από 18 έως 27 ετών, οι οποίοι κάνουν θητεία ένα χρόνο. Οι τελευταίοι όμως δεν είναι το σύνολο των διαθέσιμων για κατάταξη, καθώς γίνεται επιλογή ενώ υπάρχουν και αρκετές απαλλαγές, όπου περίπου ο ένας στους 4 τελικά καταλήγει να κάνει θητεία. Συνολικά η Ρωσία, προ Ουκρανίας συντηρούσε ένα στράτευμα γύρω στο 1 εκατομμύριο, όπου οι κληρωτοί ήταν κάπου 260.000, οι με συμβόλαιο γύρω στους 410.000 και οι υπόλοιποι οι μόνιμοι.
Με βάση αυτή τη δομή, υπάρχει στη χώρα ένας «όγκος» εφεδρείας, που είναι όσοι είχαν παλαιότερα υπηρετήσει με συμβόλαιο και ολοκλήρωσαν την υποχρέωση τους, αλλά και όσοι έχουν κάνει αυτή την θητεία ενός έτους. Αλλά και αυτοί δεν μπορεί να θεωρηθούν ότι είναι «ενήμεροι», καθώς ελάχιστοι καλούνται σε επανεκπαίδευση στο πέρασμα των χρόνων. Αυτοί όμως σήμερα είναι η δεξαμενή από την οποία θα αντληθεί κυρίως η επιστράτευση, όπως δήλωσε στο διάγγελμα του ο Πούτιν, προσπαθώντας -κατά την άποψη μας- να καθησυχάσει την κοινωνία ότι δεν θα γίνει μαζική κλήση.
Η δεξαμενή αυτή λοιπόν με ηλικιακό όριο που φθάνει έως τα 42 έτη για απλούς στρατιώτες και πάνω από τα 50 για τέως αξιωματικούς χρειάζεται σαφώς ένα ελάχιστο χρόνο εκπαίδευσης και εξοπλισμού πριν προωθηθεί στο μέτωπο. Πόσο είναι αυτό υπό πολεμικές συνθήκες που αντιμετωπίζει η Ρωσία; Δύο-τρείς εβδομάδες το ελάχιστο; Μάλλον περισσότερο με την όποια λογιστική καθυστέρηση προκληθεί, καθώς δεν υπάρχουν και κέντρα εκπαίδευσης και αντίστοιχες υποδομές να δεχθούν απευθείας 300.000 άνδρες. Υποθέσεις κάνουμε, αλλά η πρόβλεψη μας είναι πως δύσκολα θα φθάσουν στο ουκρανικό μέτωπο πριν το τέλος Οκτωβρίου, τουλάχιστον σε ορατούς αριθμούς. Οπότε θα φανεί και το επίπεδο προετοιμασίας τους όπως και το ηθικό τους…
Η περίοδος αυτή όμως είναι και σχετικά καλή για τέτοιες ενισχύσεις, καθώς από Οκτώβριο και μετά το μέτωπο στην Ουκρανία αναμένεται να βαλτώσει -στην κυριολεξία- με τις βροχές, οδηγώντας τις επιχειρήσεις σε «φρενάρισμα» εκατέρωθεν. Αυτό πάντα στη θεωρία, που θα δούμε αν επαληθευθεί, καθώς τουλάχιστον η Ουκρανική πλευρά έχει δείξει ικανότητα εκπλήξεων. Παραδοσιακά όμως το τέλος του έτους είναι δύσκολη εποχή για κινήσεις στρατευμάτων στο ρωσικό-ουκρανικό έδαφος -όχι πλήρως απαγορευτική όμως- με νέα περίοδο επιχειρήσεων να «ανοίγει» από Ιανουάριο και μετά. Με ισχυρό ψύχος βέβαια, αλλά με παγωμένο έδαφος και με εμπειρία (τόσο Ρωσική όσο και Ουκρανική) σε αντίστοιχο περιβάλλον. Άρα η Μόσχα μπορεί να ελπίζει ότι έχει ένα «παράθυρο» ανάπαυλας μπροστά της, κάπου 3 μηνών, για να οργανώσει την επιστράτευση.
Ρωσικές πηγές για το τι φταίει: Οι ξένοι μισθοφόροι, το ΝΑΤΟ, οι ελλείψεις σε άνδρες
Κάναμε μια προσέγγιση στο «πότε», ας δούμε και το «πως». Αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία οι Ρωσικές δυνάμεις δεν είναι ενιαίες σε οργάνωση, εξοπλισμό, στόχευση, ούτε καν φιλοσοφία και ιδεολογία δράσης. Συνοπτικά, στο ίδιο μέτωπο δρουν 4 διαφορετικές «δομές» στρατού.
Αρχικά τα τακτικά στρατεύματα, αυτοί οι περίπου 200.000 που είδαμε να συγκεντρώνονται στα σύνορα της Ουκρανίας πέρυσι, όσοι από αυτούς έχουν απομείνει μετά τις απώλειες (νεκροί και τραυματίες) και όσοι αντέχουν ακόμη να συνεχίσουν μετά από 7 μήνες επιχειρήσεων. Ο όγκος αυτός είναι ο μεγαλύτερος αλλά και ο πιο ταλαιπωρημένος, καθώς δεν έχει γίνει κατορθωτό να πετύχει το ρωσικό επιτελείο ένα καλό ρυθμό απόσυρσης και ξεκούρασης τους από την πρώτη γραμμή, ώστε να επιστρέφουν έχοντας αναπληρώσει δυνάμεις και υλικό. Οι μονάδες αυτές όμως “θίγονται” από την επιστράτευση καθώς πλέον απαγορεύεται να αποχωρήσουν οι στρατιώτες που λήγει το συμβόλαιο τους. Αντίθετα η θητεία τους παρατείνεται επ’ αόριστο εφόσον υπάρχει εθνική κινητοποίηση. Μένει λοιπόν να δούμε πως θα αντιδράσουν.
Η δεύτερη δομή είναι οι μισθοφόροι, τύπου ομάδας Wagner, συνήθως με ακραία αντίληψη. Άγνωστος ο ακριβής αριθμός τους -υπολογίζονται κάπου σε 10.000- αρκετοί με εμπειρία σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, καλά εξοπλισμένοι και με δική τους ηγεσία. Πλήρως αποδεκτοί από το Κρεμλίνο, κάνουν την δική τους στρατολόγηση εντός Ρωσίας, με διαφημίσεις αλλά ακόμη και εντός φυλακών, όπου αναζητούν προσωπικό. Οι μισθοφορικές αυτές ομάδες δεν θίγονται από την επιστράτευση καθώς η δική τους αμοιβή είναι σαφώς καλύτερη από εκείνη των με συμβόλαιο στρατιωτών, ενώ όπως φαίνεται διατηρούν μια συμφωνημένη αυτονομία κινήσεων.
Η τρίτη ομάδα είναι οι τοπικές δυνάμεις των αποσχισθέντων ρωσόφωνων σε Λουχάνσκ και Ντονέτσκ. Αυτές είναι οι χειρότερα εξοπλισμένες από ρωσικής πλευράς, έχουν ένα συνονθύλευμα υλικού, διαθέτουν όμως εμπειρία από την οκτάχρονη αντιπαράθεση τους με ουκρανικές δυνάμεις, από το 2014 και μετά. Αλλά όπως καταγράφεται δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να υπηρετήσουν μακριά από τις περιοχές τους, από τις οποίες κατάγονται και βρίσκονται εκεί οι οικογένειες τους. Αποτελούν δηλαδή ένα τοπικό στρατό περιορισμένων ικανοτήτων και κυρίως περιορισμένων στοχεύσεων, ενώ διεκδικούν και την αυτονομία κινήσεων τους, καθώς ανήκουν στις μη αναγνωρισμένες «τοπικές δημοκρατίες» τους. Οι μονάδες αυτές όμως, εφόσον γίνουν τα δημοψηφίσματα ένωσης με την Ρωσία που ανήγγειλε ο Πούτιν και οργανώνονται αυτές τις μέρες, μπορεί να βρεθούν σε ελάχιστο χρόνο να ανήκουν -θέλοντας και μη- στον τακτικό ρωσικό στρατό. Ο οποίος θα πρέπει να βρει τρόπο, αν αυτό είναι προτεραιότητα, να τους εντάξει και οργανώσει στη δική του διοικητική και κυρίως λογιστική δομή. Δύσκολο με ότι γίνεται αυτή τη στιγμή στο μέτωπο.
Τέλος, η τέταρτη δομή που πολεμά είναι οι μονάδες της Ρωσικής Εθνοφρουράς (Rosgvardiya), οι οποίες έχουν κληθεί ως ενισχύσεις στην διάρκεια του πολέμου. Αυτές δεν είναι καλά εξοπλισμένες, καθώς ο κύριος ρόλος τους ήταν της εσωτερικής ασφαλείας στη Ρωσία, η φύλαξη συνόρων κ.λπ. Στην Ουκρανία έχουν αναλάβει δράση σε πολλές περιπτώσεις στις κατεχόμενες περιοχές σε ρόλους φύλαξης και καταστολής, ή υπερασπίζοντας κρίσιμες εγκαταστάσεις.
Σε αυτό το χαοτικό -μάλλον- τοπίο οι ρωσικές ενισχύσεις των επίστρατων θα αξιοποιηθούν ώστε να ξεκαθαρίσει και η κατάσταση του ποιος κάνει τι και ποιες δομές έχουν ευθύνη για ποιες επιχειρήσεις.
Οι αναμενόμενες νέες μονάδες θα πρέπει έτσι να αντικαταστήσουν -στην πρώτη γραμμή τουλάχιστον- τις διάφορες άλλες δομές παραστρατιωτικών, τοπικών στρατών, εθνοφρουρών, αποκαθιστώντας μια ενιαία οργανωτικά γραμμή αμύνης, με κοινό εξοπλισμό, κοινή διοίκηση, κοινές εντολές και πλήρη συντονισμό. Και να φέρουν μαζί τους βέβαια τον ανάλογο βαρύ οπλισμό που απαιτεί η σύγκρουση, καθώς οι περιφερειακές μονάδες, όπως π.χ. των αυτονομιστών, είτε δεν διαθέτουν είτε δεν μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά.
Στο «πως» βέβαια είναι σημαντικό να δούμε και το ειδικότερο, δηλαδή το πως θα εξοπλιστούν. Υλικό σίγουρα υπάρχει στο ρωσικό απόθεμα, αλλά αν φθάσουν στο μέτωπο 100 ή και 200 ή και το μέγιστο 300 χιλιάδες άνδρες (δύσκολο το τελευταίο καθώς θα πρέπει να συγκροτηθεί και εφεδρεία και βοηθητικές μονάδες) θα φανεί στην πράξη σε τι κατάσταση βρίσκεται αυτό. Αν είναι ακόμη λειτουργικό, αν οι επίστρατοι ξέρουν να το χρησιμοποιήσουν κ.λπ., αν είναι αρκετό απέναντι σε ότι θα παρατάξουν οι Ουκρανοί, που είναι σε πανστρατιά (έως 60 ετών!).
Πούτιν: Μιλώντας ανοιχτά για πόλεμο και ίσως παγκόσμιο
Το διάγγελμα Πούτιν όμως δεν είχε μόνο το νέο της επιστράτευσης. Το οποίο σαφώς είναι μια αποδοχή ήττας, αναγνωρίζοντας ότι πλέον στην Ουκρανία διεξάγεται κανονικός πόλεμος και όχι «ειδική στρατιωτική επιχείρηση».
Ο Πούτιν το είπε αυτό στα ίσια, αιτιολογώντας τη μερική κινητοποίηση ότι γίνεται «για να προστατευθεί η μητέρα-πατρίδα μας, η ανεξαρτησία και η εδαφική της ακεραιότητα, όπως και άνθρωποι μας στις απελευθερωμένες περιοχές (σ.σ. Ντονμπάς-Κριμαία)». Για να συνεχίσει ότι «σήμερα οι ένοπλες δυνάμεις μας δρουν σε ένα μέτωπο που ξεπερνά τα 1.000 χιλιόμετρα και αντιμετωπίζουν όχι μόνο νεοναζιστικές δυνάμεις (σ.σ. Ουκρανικές) αλλά ολόκληρη την πολεμική μηχανή, συλλογικά της Δύσης. Το ΝΑΤΟ διεξάγει αναγνωριστικές επιχειρήσεις κατά μήκος του νότου στη Ρωσία. Ουάσιγκτον, Λονδίνο και Βρυξέλες πιέζουν απευθείας το Κίεβο να μεταφέρει τον πόλεμο στην χώρα μας. Και ανοιχτά λένε ότι η Ρωσία πρέπει να ηττηθεί στο πεδίο της μάχης με κάθε μέσο».
Η διατύπωση αυτή -υπό μια έννοια- είναι μια ανοιχτή πρόκληση και προειδοποίηση πως για τη Ρωσία πλέον ο πόλεμος έχει ήδη γίνει «παγκόσμιος». Μπορεί το πεδίο της μάχης να περιορίζεται ακόμη εντός Ουκρανίας, αλλά ο Πούτιν μας λέει πως αυτό δεν πρέπει να είναι δεδομένο.
Και προξενεί μεγάλη εντύπωση η αναφορά στο ότι απειλείται η εδαφική ακεραιότητα της χώρας του, όπως και το ότι «οι Δυτικοί πιέζουν τους Ουκρανούς να επιτεθούν εντός Ρωσίας». Εικόνες δηλαδή από τη μια καταστροφικές, από την άλλη απαραίτητες για να δημιουργηθεί το πολιτικό υπόβαθρο ακόμη μεγαλύτερης κινητοποίησης στο μέλλον, με επίκληση πλέον την επιβίωση του «ρωσικού κόσμου». Οπού βέβαια στην κατακλείδα, έχουμε ακόμη μια αναφορά στην πυρηνική ισχύ της χώρας: «Θέλω να θυμίσω….πως η χώρα μας επίσης διαθέτει διάφορα μέσα (μαζικής) καταστροφής και σε κάποιες περιπτώσεις πιο σύγχρονα από εκείνα των χωρών του ΝΑΤΟ. Και όταν η εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας απειληθεί, φυσικά θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα στη διάθεση μας για να προστατέψουμε τη Ρωσία και το λαό της. Αυτό δεν είναι μπλόφα. Και εκείνοι που επιχειρούν να μας εκβιάσουν με πυρηνικά όπλα, ας γνωρίζουν ότι αυτά μπορεί να στραφούν εναντίον τους».
Ο Πούτιν καλεί 300.000 εφέδρους υπό το όπλα και απειλεί με ολοκληρωτικό πόλεμο!
Τι είναι τελικά η ρωσική, μερική, επιστράτευση; Σίγουρα απαραίτητη από ρωσικής σκοπιάς, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν εξελίσσεται όπως νόμιζε το Κρεμλίνο. Αλλά και μονόδρομος, καθώς άλλη επιλογή ισχύος (π.χ. χρήση τακτικών πυρηνικών, μαζικός συμβατικός βομβαρδισμός του Κιέβου) είναι -ευτυχώς ακόμη- αποτρόπαιες επιλογές. Η Ρωσία δεν είναι στη φάση του «παραλογισμού», αλλά βλέπει πως οφείλει να κάνει τον ολοκληρωτικό πόλεμο, για να καταφέρει κάτι μόνιμο, που να μπορεί να το προτάξει ως «κέρδος» στο εσωτερικό της αλλά και διεθνώς (με την κατάληψη όλου του Ντονμπάς να παραμένει ο κύριος στόχος).
Όπως είδαμε όμως η επιστράτευση ενώ παραδέχεται την κρίση, θα προκαλέσει και κρίση. Κρίση κοινωνική, πολιτική, οργανωτική στο στράτευμα, κρίση δικαιοδοσίας, διοίκησης στο μέτωπο, κρίση λογιστική, κρίση εφοδιασμού, εκπαίδευσης, μετακίνησης, κρίση σχέσεων με τους αυτονομιστές. Κρίση ίσως και αποδοχής από τους νέους της χώρας, που τις επόμενες μέρες θα λαμβάνουν το χαρτί κατάταξης, όπου θα δούμε αν θα υπάρξουν αντιδράσεις. Οπότε η κυβέρνηση Πούτιν παίρνει ένα σημαντικό αλλά αναπόφευκτο ρίσκο επιχειρώντας να καθοδηγήσει μια τεράστια χώρα σε ένα πόλεμο φθοράς. Είναι αυτό “ζαριά” από τον Πούτιν που αναλαμβάνει προσωπικά την ευθύνη εντολής και αναγγελίας των κακών νέων; Ναι αλλά όχι και η τελευταία του. Καθώς ο ίδιος αφήνει να εννοηθεί μιλώντας για πυρηνικά, δηλαδή την πραγματικά τελευταία κίνηση την οποία έχει ξανά και ξανά αναφέρει, σε βαθμό ευτελισμού της.
Το συνολικό συμπέρασμα όμως, είναι πως ξανά αποδεικνύεται πως η Ρωσία έκανε σημαντικό λάθος στην εισβολή της στην Ουκρανία. Σε ένα χώρο όπου είχε κάνει μια τολμηρή κίνηση το 2014, αποσπώντας περιοχές της γειτονικής χώρας (έστω και αν δεν τις είχε ενσωματώσει τυπικά, που προσπαθεί να το κάνει τώρα), χωρίς να βρει σοβαρές διεθνείς αντιδράσεις. Σε μια περιοχή που ένας συνδυασμός διπλωματικών πιέσεων, μικρών παραχωρήσεων, διαχείρισης του Ζελένσκι -που είχε εκλεγεί υποσχόμενος ότι θα έληγε ειρηνικά τις συγκρούσεις στα σύνορα με τους αποσχισθέντες- ίσως μικρών στρατιωτικών επιχειρήσεων «προειδοποίησης», θα ήταν αρκετός για να κρατήσει την Ουκρανία «στον πάγο» στο διηνεκές. Αντίθετα επελέγη η άδικη ολοκληρωτική εισβολή, χωρίς την απαραίτητη ανάλυση που θα έδειχνε και όλες τις σκοτεινές προοπτικές της. Τότε δηλαδή που χρειαζόταν η «επιστράτευση» γεωστρατηγικής διαύγειας και όχι φαντάρων.
