Ασκήσεις Ρωσίας στην Αρκτική: σκύλος που γαβγίζει δεν δαγκώνει… (;)

Είναι πολλοί οι ειδικοί ασφαλείας που μιλούν για έναν πιθανό νέο “Ψυχρό Πόλεμο” στην Αρκτική, αυτό το καλοκαίρι. Κάθε χρόνο, η Ρωσία κάνει στρατιωτικές ασκήσεις εκεί και κάθε χρόνο, σπάζουν τα ρεκόρ (μετά τον Ψυχρό Πόλεμο) για το μέγεθος και την πολυπλοκότητα. Στην άσκηση Vostok 2018 του περασμένου έτους συμμετείχαν επίσημα περίπου 300.000 μέλη υπηρεσιών, σύμφωνα με το Κρεμλίνο και η φετινή άσκηση Tsentr 2019 είναι βέβαιο ότι δεν θα απογοητεύσει.
Ως επί το πλείστον, οι μαζικές στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας είναι προγραμματισμένες και προβλέψιμες, αν και μικρο-συμβάντα “τυχαίνουν” συνήθως στις ημέρες προ του κύριου γεγονότος. Η Ρωσία προγραμματίζει παραδοσιακά τέσσερις μεγάλες ασκήσεις σε “περιστρεφόμενη” σειρά: Vostok (Ανατολή), Zapad (Δύση), Tsentr (Κέντρο), και Kavkaz (Νότια), οι οποίες συσχετίζεται με τις στρατιωτικές περιοχές της Ρωσίας. Η τελευταία άσκηση στο Tsentr ήταν το 2015 και αφορούσε περίπου 100.000 στρατιώτες και επικεντρώθηκε στις ικανότητες διοίκησης και ελέγχου της Ρωσίας στη νοτιοανατολική γωνία της Κεντρικής Στρατιωτικής Περιφέρειας, η οποία καλύπτει τις κεντρικές περιοχές των Βόλγα, Ουραλίων και Σιβηρίας.
Φέτος, η άσκηση Tsentr θα διεξαχθεί στο βόρειο άκρο της περιοχής, στη διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας (Northern Sea Route – NSR), έναν αναδυόμενο θαλάσσιο διάδρομο που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία. Σύμφωνα με τη ρωσική κυβέρνηση, η άσκηση θα επικεντρωθεί στη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου ετοιμότητας για μάχη στο περιβάλλον της Αρκτικής.
Πέρα από αυτό, η άσκηση Tsentr 2019 θα έχει πιθανώς τρεις κύριους στόχους. Πρώτον, η Ρωσία θέλει να αποδείξει τις δυνατότητες “αποκλεισμού” στην Αρκτική, καθώς και τη δυνατότητα ελιγμών της στην NSR. Δεύτερον, η Tsentr 2019 θα δείξει τις προθέσεις της Ρωσίας να διατηρήσει μια ισχυρή παρουσία στην Αρκτική – κάτι παλιό αφού λόγω γεωγραφίας, πρόκειται για τον μεγαλύτερο παίκτη της Αρκτικής και το Κρεμλίνο ποτέ δεν έκρυψε την επιθυμία του να διατηρήσει το προβάδισμα. Τέλος, η άσκηση επιδιώκει να αποδείξει ότι η Ρωσία μπορεί να προστατεύσει τις ενεργειακές της επενδύσεις στην Αρκτική.
Σε συνεχή παρουσία (κατά τη διάρκεια του Tsentr 2019) θα είναι το νέο “υλικό” της Ρωσίας προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις της Αρκτικής, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων αεροπορικής άμυνας Tor-M2DT και των κύριων αρμάτων μάχης T-80BVM. Τα νέα συστήματα ραντάρ και οι ανανεωμένες στρατιωτικές βάσεις της σοβιετικής εποχής θα τεθούν επίσης σε πλήρη λειτουργία. Ως επί το πλείστον, οι δυνατότητες αυτές φαίνονται αμυντικές και δεν είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές, ειδικά δεδομένου ότι τα ρωσικά στρατεύματα έχουν ελάχιστη πραγματική ετοιμότητα για χρήση στο περιβάλλον της Αρκτικής.
Φέτος, η Μόσχα εισήγαγε ένα νέο πρωτόκολλο διέλευσης για την περιοχή. Το πρωτόκολλο υποχρεώνει τα ξένα πλοία να φιλοξενήσουν Ρώσο πλοηγό (κατά την πλοήγηση στην NSR) και ορίζει ότι τη διέλευση μπορεί να απαγορευτεί για ξένους, ανά πάσα στιγμή. Μετά τις ασκήσεις του καλοκαιριού, το διάταγμα θα έχει και στρατιωτική χροιά.
Αν και η άσκηση Tsentr 2019 θα είναι ως επί το πλείστον αμυντική, η Δύση θα πρέπει να είναι ακόμα προσεκτική. Παρά τη σταθερή δέσμευση για συνεργασία στην Αρκτική, η Ρωσία σηματοδοτεί προφανώς μια λιγότερο δεκτική στάση, καθόσον – αν και δεν είναι έτοιμη να ασκήσει τον έλεγχό της – θα μπορούσε να εκτελέσει μια σκληρή ατζέντα αν το θελήσει. Αυτή η νέα πραγματικότητα έχει στρατιωτικές συνέπειες και για τις άλλες αρκτικές δυνάμεις, οι οποίες ενισχύουν την παρουσία τους εκεί, μεταξύ άλλων ενεργοποιώντας πρόσφατα το ΒορειοΑτλανικό διοικητήριο του ΝΑΤΟ του αλλά και την πρόσφατη επανεστίαση του Αμερικάνικου Πολεμικού Ναυτικού στο Βορρά.
Ανησυχητική είναι και η τεράστια κλίμακα της άσκησης. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Βόρειος Στόλος της Ρωσίας θα συμμετάσχει στην άσκηση, μαζί με το προσωπικό της Κεντρικής Στρατιωτικής Περιφέρειας, τις νέες αρκτικές ταξιαρχίες της Ρωσίας και στρατεύματα από τον Οργανισμό Συλλογικής Συνθήκης για την Ασφάλεια (Collective Security Treaty Organization), που περιλαμβάνει την Αρμενία, το Καζακστάν, την Κιργιζία, τη Ρωσία, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Εντούτοις, υπάρχουν φήμες ότι θα λάβει επίσης μέρος και ο στόλος του Ειρηνικού της Ρωσίας. Η απόδειξη της ικανότητας σύγκλισης ναυτικών δυνάμεων στον Βόρειο Ατλαντικό είναι εντυπωσιακή, αν και σε μεγάλο βαθμό συμβολική. Η Δύση θα πρέπει επίσης να παρακολουθήσει για να δει εάν η Κίνα θα συμμετάσχει στην Tsentr 2019. Οι κινεζικές δυνάμεις εντάχθηκαν στην άσκηση Vostok 2018 του περασμένου έτους, κάτι που αφήνει πιθανότητες να συμβεί κάτι αντίστοιχο και φέτος.
Εάν τελικά δεν προσκληθεί η Κίνα, θα είναι ένα ηχηρό μήνυμα ότι πρόκειται για μια ανεπιθύμητη παρουσία στην Αρκτική. Φυσικά, δεδομένων των μεγεθών των κινεζικών επενδύσεων στις υποδομές της Ρωσικής Αρκτικής και του στρατηγικού ενδιαφέροντός της για την πρόσβαση στην NSR, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα δυσκολευτεί να αποφύγει τον Κινέζο ηγέτη Xi Jinping. Αν οι δυο βαδίσουν με ένα ενιαίο μέτωπο στην Tsentr 2019, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στη Δύση πρέπει να το λάβουν υπόψη τους.
Ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί, η κάλυψη της άσκησης Tsentr 2019 θα είναι τεράστια. Η Ρώσικη παρουσία στην Αρκτική είναι νόμιμη, και η Tsentr 2019 θα παρουσιάσει τελικά τις αμυντικές ικανότητες της χώρας εκεί. Η “στρατιωτικοποίηση” της Αρκτικής ήταν μια ανησυχία της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο υπάρχουν πολύ περισσότερα κίνητρα για συνεργασία παρά για συγκρούσεις. Οι Αρκτικές δυνάμεις το αναγνωρίζουν αυτό και εδώ και αρκετό καιρό έχουν κρατήσει την περιοχή απαλλαγμένη από τις εντάσεις Ρωσίας-Δύσης.
Πηγή: Foreign Policy