Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Στις 13 Νοεμβρίου δημοσιεύτηκε ένα άρθρο στη Frankfurter Allgemeine Zeitung το οποίο επισκιάστηκε όπως ήταν αναμενόμενο από την επικαιρότητα του κορωνοϊού, αλλά δεν ήταν καθόλου τυχαίο.
Ο γνωστός αρθρογράφος Peter Carstens, που καλύπτει για σχεδόν είκοσι χρόνια το κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ, ενημερώνει το κοινό ότι η Γερμανία είναι μία ποντοπόρος υπερδύναμη, αλλά ανυπεράσπιστη. Οι Γερμανοί εφοπλιστές έχουν τον μεγαλύτερο στόλο πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων με περίπου 1.400 πλοία και τον τέταρτο μεγαλύτερο στόλο με 3.200 πλοία. Παρ΄ όλη αυτή την ισχυρή παρουσία στην ποντοπόρο ναυτιλία, οι δυνατότητες προστασίας αυτών των πλοίων είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Επιπλέον το 95% του διηπειρωτικού εμπορίου της Γερμανίας βασίζεται στη ναυτιλία, όπως επίσης και οι εισαγωγές πρώτων υλών.
https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/warum-die-marine-die-deutsche-handelsflotte-kaum-schuetzt-17047555.html
Η Ελλάδα είναι επίσης ένα από τα ισχυρότερα και πιο σημαντικά ναυτικά κράτη του κόσμου και η εμπορική της ναυτιλία, μαζί με τον τουρισμό, αποτελούν τους στυλοβάτες της εθνικής οικονομίας.
Επί σειρά ετών, ο ελληνόκτητος στόλος κατέχει κορυφαία θέση παγκοσμίως. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύει η Ελληνική Επιτροπή Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου, ο ελληνόκτητος στόλος με 4.161 πλοία άνω των 1.000 κοχ, τον Φεβρουάριο του 2009, αντιπροσώπευε το 8,2% του παγκοσμίου στόλου σε αριθμό πλοίων, το 15,2% σε DWT και το 13,2% σε κόρους ολικής χωρητικότητας.
Η συνεισφορά της Ναυτιλίας στην ελληνική πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης και της προσπάθειας εξυγίανσης πολλών κλάδων της ελληνικής οικονομίας, είναι καταλυτική, αποτελώντας τον πιο εύρωστο κλάδο µε τις μεγαλύτερες προοπτικές ανάπτυξης. Παρά τα capital controls κατάφερε να αναπτυχθεί και να αυξήσει τα έσοδα της κατά 20% από το 2015 μέχρι το 2019.
Ένας από τους κατεξοχήν εξωστρεφείς τομείς της ελληνικής οικονομίας αποτελεί η ναυτιλία. Περίπου το 6,5% του ελληνικού ΑΕΠ αντιπροσωπεύουν οι εισροές από τις ναυτιλιακές δραστηριότητες, ενώ έχουν και σημαντική έµµεση πολλαπλασιαστική επίδραση στην ελληνική οικονομία. Για κάθε ευρώ που προσφέρει η Ναυτιλία στο ΑΕΠ, ένα επιπλέον €1,8 προστίθεται στην οικονομία.
Ο κλάδος της εμπορικής ναυτιλίας έχει άμεση και έµµεση σχέση µε την απασχόληση. Για κάθε θέση εργασίας στη ναυτιλία (δεν είναι μόνο οι θέσεις εργασίας στα πλοία όπου οι Έλληνες είναι λίγοι, αλλά και οι διοικητικές θέσεις), επιπλέον 1,9 υποστηρικτικές θέσεις δημιουργούνται στην Ευρώπη.
Μία κρίση στον ναυτιλιακό τομέα θα έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλη την οικονομία, ειδικά αν αναλογιστούμε και την έκθεση των ελληνικών τραπεζών στη ναυτιλία (ξεπερνά τα 8 δις). Είναι προφανές ότι η κότα με τα χρυσά αυγά πρέπει να προστατευτεί.
Ο ρόλος της Ελλάδας ως παγκόσµιου ναυτιλιακού κέντρου απειλείται από τον εντεινόµενο διεθνή ανταγωνισµό και τη µετατόπιση του παγκόσµιου εµπορίου και της οικονοµικής ισχύος προς τις ταχέως αναπτυσσόµενες αγορές, ιδιαίτερα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Πέρα από αυτό όμως υπάρχει ο κίνδυνος των γεωπολιτικών κρίσεων, της τρομοκρατίας και της πειρατείας.
Μέσα σε μία μόλις μέρα, τουρκικές εφημερίδες γράψανε ότι σχεδιάζονται αντίποινα απέναντι σε ελληνικά πλοία με αφορμή την (αποτυχημένη) νηοψία της Γερμανικής φρεγάτας στο τουρκικό Rosaline A , και ένα ελληνικών συμφερόντων δεξαμενόπλοιο δέχθηκε επίθεση από πλοίο αυτοκτονίας στην Ερυθρά θάλασσα, μάλλον από φιλικούς προς το Ιράν αντάρτες Χούτι που έχουν βάσεις στην Υεμένη και πολεμάνε στον εμφύλιο και εναντίων της Σαουδικής Αραβίας. Επιθέσεις αυτού του τύπου σημειώθηκαν αρκετές από το 2019 και μετά, τόσο εναντίον δεξαμενοπλοίων, όσο και πολεμικών σκαφών στα Στενά του Χορμούζ, στην έξοδο του Περσικού Κόλπου. Στις μέρες μας, η δράση φαίνεται πως επεκτείνεται και στην άλλη πλευρά της Αραβικής Χερσονήσου, στην Ερυθρά θάλασσα. Ο υπό τη Σαουδική Αραβία συνασπισμός είχε ανακοινώσει την εξουδετέρωση πέντε θαλασσίων ναρκών (ιρανικής, όπως υποστηρίζει, κατασκευής) στη νότια Ερυθρά Θάλασσα, καταγγέλλοντας τους Χούτι ότι απειλούν την ασφάλεια της ναυσιπλοϊας στα στενά του Μπαμπ ελ Μαντέμπ. Τη Δευτέρα, δεξαμενή πετρελαίου της σαουδαραβικής Aramco στη Τζέντα επλήγη από πύραυλο τον οποίο κατά δήλωσή τους εκτόξευσαν οι Χούθι. Το κέντρο δραστηριοτήτων της Aramco που βρίσκεται κυρίως στο ανατολικό τμήμα της Σαουδικής Αραβίας, είχε δεχθεί ήδη από πέρσι πολύ μεγαλύτερης ουσιαστικής και συμβολικής σημασίας πλήγμα από τους Χούτι με τη βοήθεια του Ιράν.
Τουρκικά αντίποινα στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου από ορμητήρια της Λιβύης ή από ακτές ελεγχόμενες από τη Χεζμπολάχ, δεν θα είναι και πολύ εύκολα στην υλοποίηση τους, δεδομένης της έντονης παρουσίας τόσο Ελληνικών όσο και συμμαχικών δυνάμεων, αλλά όχι αδιανόητα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε την αγάπη των γειτόνων μας στις υβριδικές επιχειρήσεις και την ανάθεση αποστολών σε περίεργα άτομα που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία έχει ισχυρή παρουσία στη Σομαλία, μία χώρα στην οποία δεν θα είναι δύσκολο να στρατολογηθούν πειρατές οι οποίοι θα καθοδηγούνται σε συγκεκριμένους στόχους από τους εργοδότες τους, οι οποίοι έχουν στρατιωτική παρουσία και προηγμένα μέσα στην περιοχή. Η Τουρκία στηρίζει μαζί με το Κατάρ την κυβέρνηση της Σομαλίας και τα ΗΑΕ την ανταγωνιστική της Somaliland. Η Τουρκία υποστηρίζει μαζί με τους Ιρανούς τους αντάρτες Χούτι ενάντια στους Σαουδάραβες, συνεπώς αν η διενέργεια επιθέσεων σε Ελληνικούς στόχους από τρομοκράτες/πειρατές με έδρα τη Λιβυη είναι δύσκολο να υλοποιηθεί και να έχει επιτυχία, κάτι αντίστοιχο με ορμητήριο τη Σομαλία και την Υεμένη, σε όλη την περιοχή από τον Περσικό Κόλπο μέχρι την Ερυθρά θάλασσα είναι κάτι πραγματοποιήσιμο και δεν πρέπει να έχει κανείς αναγνώστης αυταπάτες ότι οι Τούρκοι θα είχαν οποιουσδήποτε ηθικούς ενδοιασμούς.
Οι επιχειρησιακές και τεχνικές δυνατότητες των σιιτών ανταρτών της Υεμένης και της Χεζμπολλάχ (με τη βοήθεια συμμάχων, όπως οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης) αναβαθμίζονται διαρκώς με θαλάσσιες νάρκες, πλοιάρια αυτοκτονίας, drones, βαλλιστικούς πυραύλους και κρουζ. Αυτή είναι δυστυχώς μια εικόνα από το μέλλον και δείχνουν ποιό δρόμο θα ακολουθήσουν και άλλες οργανώσεις.
Είναι προφανές, ότι το κόστος και το βάρος της αστυνόμευσης των θαλασσών το έχουν αναλάβει οι ΗΠΑ. Με την κατάσταση στη Σινική θάλασσα να αρχίζει να ξεφεύγει από τον έλεγχο τους, καθώς το κινεζικό ναυτικό είναι πλέον μεγαλύτερο από αυτό των ΗΠΑ που είναι επιπλέον διασκορπισμένο σε όλη την υδρόγειο, οι πιθανότητες όλο και πιο αραιής παρουσίας των Αμερικανών σε άλλες περιοχές πέρα του Ειρηνικού αυξάνονται πολύ. Όπως επίσης κάποια στιγμή δεν είναι απίθανο να δηλώσουν ότι πλέον δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώνουν αυτοί για την αστυνόμευση των θαλασσών ώστε να πλουτίζουν οι Έλληνες και οι Γερμανοί μεταφέροντας Κινέζικα εμπορεύματα.
Αυτή τη στιγμή οι Γερμανοί έχουν στην επιχείρηση Irini μία φρεγάτα (Hamburg) με το ελικόπτερο της, μία φρεγάτα στο Αιγαίο ως μέρος της SNMG2 (Brandenburg), μία φρεγάτα στην Κύπρο (Magdeburg) ως μέρος της UNIFIL και ένα ναρκαλιευτικό (Sulzbach Rosenberg) στη Βόρεια Θάλασσα ως μέρος της SNMCMG1. Επίσης διατηρούν ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας P-3 Orion στο κέρας της Αφρικής.
Για αντιπαραβολή, η Ελλάδα στην επιχείρηση Irini έχει τον Αδρία και ένα αεροσκάφος EMB 145, στην SNMCMG2 το Αλιάκμων και στην SNMG2 τα Μαχητής, Σιμιτζόπουλος, Μαριδάκης, και Αρματολός. Όλα αυτά τα πλοία είναι μεν σε συμμαχικές αποστολές, αλλά όμως γύρω από την Ελλάδα και δεν έχουν καμία σχέση με την προστασία της ποντοπόρου ναυτιλίας. Αντίστοιχα και τα Γερμανικά είναι όλα στην Ευρώπη με την εξαίρεση του αεροσκάφους.
Η ΕΕ, κατόπιν απόφασης του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ έχει σε ενέργεια την επιχείρηση Atalanta από το 2008, με αποστολή την καταπολέμηση της πειρατείας στη Σομαλία και βρίσκεται υπό Ισπανική διοίκηση. Στην επιχείρηση συμμετέχουν η Ιταλική φρεγάτα FREMM Alpino, η Ισπανική OH Perry Reina Sofía, ένα ισπανικό και ένα γερμανικό P-3 Orion και ένα Κροατικό απόσπασμα 12 ανδρών. Στο παρελθόν είχαν συμμετάσχει οι φρεγάτες Έλλη, Αδρίας, Ψαρά και Σαλαμίς.
Από την αρχή του 2020 η ΕΕ έχει υπό της αιγίδα της, επίσης, την επιχείρηση Agénor (EMASOH – European Maritime Awareness in the Strait of Hormuz), με έδρα τη Γαλλική βάση στο Abu Dhabi, η οποία έχει για αποστολή την ασφάλεια και τη διασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στην περιοχή των στενών του Ορμούζ, με τη συμμετοχή οκτώ κρατών, της Γαλλίας που ηγείται, της Γερμανίας, του Βελγίου, της Δανίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας. Τον Οκτώβριο περιπολούσαν στην περιοχή η Γαλλική φρεγάτα Languedoc (FREMM) η οποία αντικαταστάθηκε πριν από μερικές μέρες από την Jean Bart (Cassard) και η φρεγάτα του Βασιλικού ναυτικού της Δανίας Iver Huitfeldt μαζί με ένα γαλλικό αεροσκάφος Atlantique 2. Είναι προφανές ότι αυτές οι δυνάμεις είναι οριακές και όσο οι δυνατότητες των πειρατών και τρομοκρατών αναβαθμίζονται, τόσο πιο δύσκολο θα γίνεται το έργο τους.
Νέες εστίες εντάσεων εμφανίζονται συνεχώς, οι συγκρούσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων έχουν αυξητικές τάσεις και δημιουργούνται σοβαρές ανησυχίες καθώς οι ισορροπίες δυνάμεων αλλάζουν και συμμαχίες δεκαετιών δοκιμάζονται. Η κατάσταση ασφαλείας τόσο στον Περσικό κόλπο, όσο και στην ανατολική Αφρική είναι επιδεινούμενη. Στον Περσικό Κόλπο υπάρχει η αποσταθεροποιητική παρουσία του Κατάρ και της Τουρκίας (με στρατιωτική βάση στο Κατάρ) και του Ιράν (με τη συνδρομή του Πακιστάν), που έχουν εξελιχθεί στη μεγαλύτερη απειλή εναντίων των Αράβων, μεγαλύτερη πια και από ότι το Ισραήλ με το οποίο πλέον έχουν βρει μια φόρμουλα όχι μόνο συνύπαρξης αλλά και συνεργασίας. Η Ελλάδα συνεργάζεται στενά τόσο με το Ισραήλ όσο και με τους Άραβες, αποτελώντας έναν συνδετικό κρίκο. Στο νότο της Αραβικής χερσονήσου η Υεμένη είναι βυθισμένη στο χάος του εμφυλίου πολέμου εδώ και χρόνια.
Στην ανατολική Αφρική η Σομαλία είναι σε αναταραχή, όπως πάντα, Η Αιθιοπία σε εμφύλιο πόλεμο και η Ερυθραία σε ψυχροπολεμική κατάσταση με την Αιθιοπία και το Τζιμπουτί. Στην Κένυα οι ισλαμιστές της Al-Shabaab κάνουν διαρκείς επιθέσεις και τα Σουδάν/Νότιο Σουδάν βρίσκονται με μεταβατικές κυβερνήσεις κατόπιν της λήξης του εμφυλίου πριν από δυο χρόνια, με τις διάφορες ένοπλες ομάδες που δεν αναγνωρίζουν την ειρήνη να κυκλοφορούν ακόμα ανενόχλητες. Επιπροσθέτως ο πρόεδρος του Σουδάν Omar al-Bashir με την υποστήριξη της Τουρκίας και της Αιθιοπίας απειλούσε σοβαρά την ασφάλεια της Αιγύπτου, μέχρι το 2019 που εκδιώχθηκε από την εξουσία.
Η περιοχή είναι τόσο σημαντική, καθώς είναι μια από τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες οδούς της εμπορικής ναυτιλίας, που έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρων όλων των γεωπολιτικών παικτών. Οι Γάλλοι και οι Κινέζοι έχουν βάση στο Τζιμπουτί, τα ΗΑΕ στην υεμενίτικη νήσο Σοκότρα (όπου μάλλον κάνουν διευκολύνσεις και στο Ισραήλ) και οι Ρώσοι πρόσφατα ανακοίνωσαν τα σχέδια τους για βάση στο Σουδάν. Η Αίγυπτος διαθέτει τα περισσότερα εμπορικά λιμάνια στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας και τα περισσότερα λιμάνια τα διαχειρίζονται εταιρίες των ΗΑΕ. Η Σαουδική Αραβία διαθέτει έξι βασικά εμπορικά λιμάνια στην Ερυθρά Θάλασσα. Όλοι κόπτονται να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία και την πειρατεία, μόνο που ο τρομοκράτης του ενός είναι οι δυνάμεις ασφαλείας ή ο αγνός επαναστάτης και μάρτυρας του άλλου.
Επειδή έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τα πάντα με μια ελληνοκεντρική ματιά, καλό είναι να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε την μεγάλη εικόνα. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα ενιαίο τεράστιο μέτωπο από τον Ατλαντικό μέχρι τον Ινδικό ωκεανό. Οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής είναι υπό επίθεση, με ισλαμιστικές ομάδες να πολεμάνε για την εξουσία. Ισλαμιστές που η Γαλλία κατηγορεί την Τουρκία ότι τους βοηθάει. Ουσιαστικά όλη η Αφρική νοτίως της Σαχάρας, από τον Ατλαντικό μέχρι την Ερυθρά θάλασσα βρίσκεται επί ξυρού ακμής και για αυτό η συνήθως άβουλη και αναποφάσιστη ΕΕ στέλνει εκεί στρατιωτικές δυνάμεις.
Η συνεννόηση Τουρκίας, Κατάρ, Ιράν, Πακιστάν προσπαθεί να ελέγξει τις εμπορικές οδούς ή να κάνουν ακριβή τη διέλευση τους από τους ανταγωνιστές, από τη Λιβύη, την Αίγυπτο (μέσω της Μουσουλμανικής αδελφότητας), της Ερυθράς Θάλασσας με βάσεις στη Σομαλία, και Υεμένη και κυριαρχία στον Περσικό κόλπο. Παράλληλα θέλουν να αναπτύξουν εναλλακτικά και το δρόμο του μεταξιού που θα έρχεται από το Πακιστάν και θα πηγαίνει σε Ιρανικά λιμάνια ή μέσω ξηράς στην Τουρκία και το Λίβανο αν καταφέρουν να τον θέσουν υπό τον έλεγχο τους (η Τουρκία δίνει υπηκοότητα σε όσους κατοίκους του Λιβάνου δηλώνουν Τουρκομάνοι και η Χεζμπολάχ είναι ο πιο ισχυρός τοπικός παίκτης και βραχίονας των Ιρανών).
Απέναντι τους ο συνασπισμός αυτός βρίσκει την ΕΕ και τον Ελληνικό κόσμο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, τα ΗΑΕ, τη Σαουδική Αραβία και εσχάτως όπως είδαμε και με την επαφές του κ. Δένδια φέρνουμε και την Ινδία στη συμμαχία. Σε αυτό το τόξο, που ενώνει τον Ατλαντικό με την Ινδία η Ελλάδα έχει κομβικό ρόλο, και οι διάφορες τριμερείς που ξεκίνησαν πριν από χρόνια με τις ευλογίες των ΗΠΑ, έβαλαν τον θεμέλιο λίθο. Η Ινδία είναι η άκρη και ο συνδετικός κρίκος με το δεύτερο τόξο που έχουν σχεδιάσει οι ΗΠΑ, που ξεκινάει από τον Ινδικό Ωκεανό, περνάει από τη Σιγκαπούρη, τη Ταΐβάν και καταλήγει στην Ιαπωνία. Μπορούμε να υποθέσουμε, ότι οι ΗΠΑ περιμένουν από τους συμμάχους τους να ασφαλίσουν το πρώτο τόξο (Μεσόγειος – Ερυθρά θάλασσα – Περσικός Κόλπος), ώστε να επικεντρωθούν αυτοί στο δεύτερο (Σινική Θάλασσα – Ειρηνικός). Αντίστοιχα οι Αγγλοσάξονες θα αναλάβουν τον Ατλαντικό και και οι λοιποί βορειοευρωπαίοι τη Βαλτική, ενώ ταυτόχρονα ετοιμάζονται και για τον Αρκτικό διάδρομο.
Η Αφρική είναι περιοχή ακρογωνιαίου ενδιαφέροντος για την Ελλάδα. Κατάρρευση των Αφρικανικών κρατών με τους τεράστιους πληθυσμούς θα δημιουργήσει κύματα μετανάστευσης προς την Ευρώπη αδιανόητου μεγέθους με τα σημερινά δεδομένα, και οι βορειοαφρικανικές ακτές θα γίνουν εχθρικές. Η επανεμφάνιση της πειρατείας στη Μεσόγειο δεν θα είναι ένα μακρινό ενδεχόμενο. Αντιθέτως μια Αφρική που προοδεύει και αναπτύσσεται θα είναι ένας εμπορικός εταίρος από τον οποίο όλοι ωφελημένοι θα είναι.
Η Ελλάδα επιπλέον δεν έχει συμφέρον αποκλειστικά μόνο στις θαλάσσιες οδούς. Η ΕΕ έχει ξεκινήσει τη δημιουργία ενός χερσαίου άξονα ο οποίος θα ενώνει τις Σκανδιναβικές χώρες δια μέσω της Ανατολικής Ευρώπης, με τον Πειραιά. Ο Πειραιάς θα ενώνει την Ευρώπη με την Αίγυπτο και μέσω των νέων αφρικανικών σιδηροδρομικών συνδέσεων με το Σουδάν, Νότιο Σουδάν, Αιθιοπία, Κένυα και Τανζανία. Αν οι χώρες αυτές δεν σταθεροποιηθούν τότε οι επενδύσεις αυτές θα πάνε χαμένες. Χώρες ανταγωνηστικές στην περιοχή έχουν κάθε συμφέρον να τις αποσταθεροποιούν.
Αυτός ο νέος ανταγωνισμός θα δημιουργήσει σοβαρές προκλήσεις ασφαλείας, αλλά και θα δημιουργήσει ταυτόχρονα ευκαιρίες. Η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις και ταυτόχρονα να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες, Η εποχή που ήμασταν κλεισμένοι στο καβούκι του Αιγαίου έχει περάσει, αυτό δεν είναι πλέον βιώσιμη επιλογή καθώς για άλλη μια φορά η γεωγραφία μας έχει φέρει στο κέντρο των εξελίξεων.
