Παράφρονες, ηρωικοί ή ηλίθιοι; Οι Kamikaze όπως τους βλέπει η νεολαία της Ιαπωνίας σήμερα

«Ποτέ δεν θα ξεχάσω την ημέρα που μας χτύπησαν Καμικάζι. Όλα τα αντιαεροπορικά του πλοίου έβαλλαν ασταμάτητα, ο ουρανός είχε μαυρίσει αλλά αυτός συνέχιζε να έρχεται. Λίγο πριν πέσει πάνω μας, είδα το πρόσωπό του. Ο μπάσταρδος γελούσε…»
Οι αναμνήσεις των Αμερικανών που γλύτωσαν από την μανία του «Θεϊκού Ανέμου» δεν διαφέρουν πολύ από αυτήν. Όλοι θυμούνται τους Καμικάζι ως τον απόλυτο τρόμο. Γιατί δεν υπάρχει πιο επικίνδυνο όπλο από έναν αντίπαλο που αδιαφορεί για τον θάνατο, αποφασισμένο να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερους μαζί του.

Οι Ιάπωνες «πιλότοι αυτοκτονίας» του Ναυτικού και του Στρατού είναι σεβαστοί, σχεδόν ιεροί στην συλλογική κουλτούρα της Ιαπωνίας. Μάλιστα στο Τσιράν, μια παλιά βάση Καμικάζι στην επαρχία Καγκόσιμά, έχουν το δικό τους Μουσείο, αφιερωμένο στους νέους που «έπεσαν σαν άνθη κερασιάς» για την Πατρίδα και τον Αυτοκράτορα. Πώς βλέπουν όμως οι σημερινοί νέοι της Ιαπωνίας τους Kαμικάζι;
Για την μεταπολεμική γενιά, οι εμπειρίες όσων δεν πρόλαβαν να πεθάνουν πέφτοντας πάνω σε κάποιο πλοίο των Συμμάχων είναι αδιανόητες ακόμη και για τα μέλη της ίδιας τους της οικογένειας. Δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι γνώμες για τους Καμικάζι παραμένουν διχασμένες, εν μέρει διότι ο θρύλος τους χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένως σαν πολιτικό μέσο.
«Παράφρονες», «ηρωικοί», «ηλίθιοι»… Αυτές είναι οι απαντήσεις που πήρε η Μαρίκο Όϊ του BBC ρωτώντας νεαρούς Γιαπωνέζους πώς βλέπουν τους Καμικάζι και τί σημαίνουν γι’ αυτούς 70 και πλέον χρόνια μετά. «Ηρωικοί; Δεν ήξερα ότι είσαι τόσο ακροδεξιός» σχολιάζει ο Σούνπεϊ την λέξη που επέλεξε ο αδελφός του, Σο. Ο πόλεμος έχει τελειώσει αλλά εξακολουθεί να στοιχειώνει την Ιαπωνία, ιδίως τώρα που πολλοί βλέπουν μια τάση αναβίωσης του μιλιταρισμού.

«Κατά την διάρκεια της επτάχρονης Κατοχής της Ιαπωνίας από τους Συμμάχους, η φήμη των Καμικάζι ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που επεδίωξαν να εξαλείψουν» λέει ο M. G. Sheftall, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σιζούοκα και συγγραφέας του πραγματικά αποκαλυπτικού βιβλίου «Blossoms in the Wind». Από τους τρείς με τέσσερεις χιλιάδες πιλότους που έπεσαν εσκεμμένως με τα αεροπλάνα τους πάνω σε εχθρικό στόχο, πιστεύεται ότι μόνο ένα 10% είχε επιτυχία. Οι στατιστικές βέβαια ελάχιστη σημασία έχουν για τα θύματα των περίπου 50 συμμαχικών πλοίων που βυθίστηκαν από επίθεση Καμικάζι αλλά και για όσους επέζησαν από καθαρή τύχη…
Τα παιχνίδια της Μοίρας κράτησαν ζωντανούς και πολλούς Καμικάζι οι οποίοι δεν πρόλαβαν να εκτελέσουν την αποστολή τους, είτε επειδή καταρρίφθηκαν ή διότι απλώς τους πρόλαβε το τέλος του πολέμου. Μαζί με αυτούς επέζησε και ο θρύλος τους –παρά τις προσπάθειες των Συμμάχων. «Όταν οι Σύμμαχοι αποχώρησαν (ως δυνάμεις Κατοχής) από την Ιαπωνία το 1952, οι δεξιοί εθνικιστές επανήλθαν δριμύτεροι και επεχείρησαν να πάρουν ξανά στα χέρια τους το αφήγημα» επισημαίνει ο καθηγητής Sheftall.
«Ακόμη και τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, η συντριπτική πλειονότητα των Ιαπώνων θεωρούσαν την δράση των Καμικάζι ως κάτι επαίσχυντο, ένα έγκλημα που διέπραξε το κράτος εναντίον των μελών των οικογενειών τους. Όμως την δεκαετία του ’90, οι εθνικιστές άρχισαν να «δοκιμάζουν τα νερά» για να δουν αν τους έπαιρνε να αποκαλούν τους Καμικάζι ήρωες. Όταν δεν συνάντησαν μεγάλη αντίσταση, έγιναν πιο τολμηροί και μετά ακόμη τολμηρότεροι…» λέει χαρακτηριστικά.
Την δεκαετία του 2000, ιαπωνικές ταινίες όπως το «Γι’ αυτούς που Αγαπάμε» και το «Έεννό Ζερό» (Eternal Zero) παρουσίαζαν τους Καμικάζι έτσι ακριβώς: ως ήρωες. Ωστόσο, σε έρευνα του Win/Gallup που πραγματοποιήθηκε το 2015 σε αρκετές χώρες, ένα πολύ μικρό ποσοστό Ιαπώνων, μόλις το 11% των ερωτηθέντων, δήλωνε διατεθειμένο να πολεμήσει για την πατρίδα του. Πρώτοι στην σχετική λίστα έρχονταν οι Πακιστανοί (89%) και ακολουθούσαν οι Ινδοί (75%), οι Τούρκοι (73%), οι Κινέζοι (71%), οι Ρώσοι (59%), οι Αμερικανοί (44%), οι Βρετανοί (27%) και τελευταίοι οι Ιάπωνες.
Τα αποτελέσματα δεν θα πρέπει να ξενίζουν κανέναν, δεδομένου ότι οι μεταπολεμικές γενιές στην Ιαπωνία μεγάλωσαν με ένα –επιβληθέν– φιλειρηνικό Σύνταγμα το οποίο απαγορεύει ρητώς την προσφυγή στον πόλεμο ως μέσον επίλυσης διαφορών. Ακόμη και ο Σο, ο έφηβος που χαρακτήρισε «ηρωικούς» τους Καμικάζι, παραδέχεται μεν ότι έχει επηρεαστεί από τέτοιες ταινίες, όμως αν η Ιαπωνία πήγαινε σε πόλεμο αύριο δεν θα ήταν έτοιμος να πεθάνει για αυτήν. «Δεν μπορώ να το κάνω. Τους θεωρώ (τους Καμικάζι) ηρωικούς και θαρραλέους αλλά εγώ δεν μπορώ…»
 
«Δεν ήθελα να πεθάνω»
Η ιαπωνική προπαγάνδα της εποχής του πολέμου εκθειάζει τους Καμικάζι ως ατρόμητους πολεμιστές που έγραφαν ποιήματα haiku, έτοιμους να πεθάνουν με αυταπάρνηση για την Ιαπωνία και τον Αυτοκράτορα. Ήταν όμως έτσι; Οι ελάχιστοι πρώην Καμικάζι εν ζωή, υπέργηροι αλλά με καλή μνήμη για την ηλικία τους, έχουν μια διαφορετική ιστορία να διηγηθούν.

Ο Keiichi Kuwahara από την Γιοκοχάμα, 17χρονος εκπαιδευόμενος πιλότος τότε, θυμάται ότι «ένιωσε να χλωμιάζει» μόλις του είπαν πως τοποθετείται σε μονάδα Καμικάζι. «Φοβήθηκα… Δεν ήθελα να πεθάνω» λέει απλά. Ενενήντα ενός χρονών σήμερα, ήταν ένας από τους νεαρούς πιλότους που δεν μπορούσαν να σταματήσουν να σκέφτονται την οικογένειά τους.
«Είχα χάσει τον πατέρα μου έναν χρόνο πριν, έτσι μόνο η μητέρα μου και η μεγαλύτερη αδελφή μου δούλευαν για να συντηρήσουν την οικογένεια. Εγώ τους έστελνα χρήματα από τον μισθό μου. Σκεφτόμουν, τί θα γίνει αν εγώ πεθάνω; Πώς θα τρώει η οικογένειά μου;» Στις 4 Μαΐου 1945 απογειώθηκε από την βάση Κushira με προορισμό την Οκινάουα και την αμερικανική δύναμη εισβολής όμως ο κινητήρας του τον πρόδωσε, υποχρεώνοντάς τον σε αναγκαστική προσγείωση.
Η δεύτερη αποστολή του μια εβδομάδα αργότερα ματαιώθηκε και πάλι εξαιτίας μηχανικών προβλημάτων. Την επόμενη ημέρα η μονάδα του διαλύθηκε. Η ανακούφιση που ένιωσε ήταν απερίγραπτη.
Στα χαρτιά πάντως, ο Kuwahara φαίνεται ως εθελοντής. «Εξαναγκάσθηκα ή προσφέρθηκα εθελοντικά; Είναι μια δύσκολη ερώτηση να απαντηθεί αν δεν κατανοείς το πνεύμα του στρατού» λέει. Συγκεντρωμένοι σε μια μεγάλη ομάδα, οι πιλότοι καλούνταν να σηκώσουν το χέρι τους αν δεν ήθελαν να δηλώσουν εθελοντές. Εξαιτίας της έμμεσης πίεσης που αισθάνονταν εν μέσω συντρόφων, σχεδόν κανένας δεν μπορούσε να πει όχι στην αποστολή, σημειώνει ο καθηγητής Shefftal.
«Θα έλεγα ότι το 60-70% από εμάς ήταν πρόθυμοι να θυσιασθούν για τον Αυτοκράτορα, αλλά οι υπόλοιποι αμφισβητούσαν γιατί θα έπρεπε να το κάνουν» λέει ο 94χρονος Osamu Yamada. Εκπαιδευτής πιλότων Καμικάζι στα τέλη του πολέμου, τους έστελνε σε αποστολές περιμένοντας την δική του σειρά, ωστόσο ο πόλεμος τελείωσε πριν απογειωθεί για την τελευταία του πτήση. «Ήμουν εργένης τότε και τίποτα δεν με κρατούσε πίσω, έτσι είχα μία μόνο σκέψη στο μυαλό μου κι αυτή ήταν ότι έπρεπε να θυσιαστώ για να υπερασπισθώ την Ιαπωνία. Εκείνοι που είχαν οικογένεια όμως θα πρέπει να σκέφτονταν διαφορετικά».
Σήμερα, η λέξη καμικάζι συχνά συνδέεται με τρομοκράτες που εκτελούν επιθέσεις αυτοκτονίας αλλά αυτό δεν είναι ακριβές, τονίζει ο κ. Kuwahara. «Οι Καμικάζι υπήρχαν μόνο και μόνο επειδή είχαμε πόλεμο. Αυτά είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα».
Η έννοια της λέξης έχει παρεννοηθεί και χρησιμοποιείται καταχρηστικώς, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο βρισκόταν η Ιαπωνία την εποχή του πολέμου, λένε πρώην Καμικάζι. «Αυτό με πληγώνει διότι οι Καμικάζι ήταν η νιότη μου. Ήταν κάτι αθώο. Πραγματικά ήταν κάτι αγνό. Αλλά τώρα μιλάνε γι’ αυτό σαν να μας εξώθησαν» λέει ο κ. Yamada.
Μετά τον πόλεμο, ο κ. Kuwahara αισθάνθηκε λυτρωμένος και εστίασε την σκέψη του στο πώς θα ξαναφτιαχτεί η χώρα. Στον κ. Yamada πήρε περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστεί. «Αισθανόμουν αποπροσανατολισμένος, ανίσχυρος, είχα χάσει την αίσθηση του εαυτού μου, λες και μου είχαν ξεριζώσει την ψυχή» θυμάται.
«Σαν πιλότοι Καμικάζι, ήμασταν όλοι προετοιμασμένοι να πεθάνουμε. ΄Έτσι, όταν άκουσα ότι είχαμε ηττηθεί, αισθάνθηκα να χάνω τον κόσμο κάτω από τα πόδια μου…» Η ανάγκη να δουλέψει, να βρει φαγητό και να επιβιώσει στην μεταπολεμική Ιαπωνία ήταν αυτό που τον βοήθησε να συνεχίσει.

Για τις μεταπολεμικές γενιές, αυτά που πέρασαν οι πρώην πιλότοι αυτοκτονίας του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Ναυτικού και του Στρατού φαντάζουν ασύλληπτα. «Όταν σκέφτομαι την ζωή του, βλέπω ότι η ζωή μου δεν είναι μόνο δική μου» λέει η Yoshiko Hasegawa, εγγονή του κ.Yamada. «Οφείλω να ζήσω για τα παιδιά και τα εγγόνια που θα γεννιόνταν από εκείνους που δεν γύρισαν από τον πόλεμο…»
Ο εγγονός του κ. Kuwahara δεν ξέρει τί ακριβώς πέρασε ο παππούς του στον πόλεμο. «Αυτή είναι η ειρηνική Ιαπωνία που ήθελα να δημιουργήσω» λέει ο 91χρονος χαμογελώντας. Για τον πρώην Καμικάζι, η άγνοια του εγγονού του είναι η απόδειξη ότι η Ιαπωνία έχει αφήσει πίσω της το επώδυνο παρελθόν. Αλλιώς, όλες του οι θυσίες θα έχουν πάει χαμένες.
Αλέξανδρος Θεολόγου
 
Πρώτη δημοσίευση 7/11/2018