Πολύς λόγος έχει γίνει εδώ και αρκετούς μήνες για την έλλειψη συστήματος ECM (Electronic CounterMeasures) στις υπό προμήθεια φρεγάτες του Πολεμικού μας Ναυτικού, FDI HN. To ECM είναι ίσως η πιο «τρανταχτή» έλλειψη αυτού του εξαιρετικά προηγμένου πλοίου επιφανείας, και η σελίδα μας είχε την «ατυχία» να ήταν το πρώτο μέσο που είχε αναφερθεί σε αυτή. Και το θέμα, σωστά επανέρχεται στην επικαιρότητα, γιατί είναι πολύ ενδιαφέρον και κρίσιμο για την ολοκλήρωση της νέας φρεγάτας μας. Ας δούμε αρχικά λίγο την ιστορία του.
Το ECM –Ηλεκτρονικά Αντίμετρα- ως όρος αναφέρεται σε συστήματα παρεμβολών που ενσωματώνει ένα πλοίο στην περίπτωση μας (ή αεροσκάφος από όπου ξεκίνησαν και οι σχετικές τεχνολογίες, ή όχημα, κ.λπ.) Παρεμπιπτόντως τα συστήματα ECM είναι διαφορετικά από τα ECCM (Electronic counter-countermeasures), καθώς τα τελευταία είναι τεχνολογίες που ενσωματώνουν τα ραντάρ και άλλα ηλεκτρονικά, για αντοχή τους σε χρήση ECM.
Είχε το Πολεμικό Ναυτικό απαίτηση για σύστημα ECM όταν αναζητούσε νέα φρεγάτα; Και βέβαια και μάλιστα για πλήρη «σουίτα» ηλεκτρονικού πολέμου, δηλαδή ένα πακέτο που θα περιλάμβανε και ECM και ESM. To δεύτερο, το ESM (Electronic Support Measures), δηλαδή Σύστημα Ηλεκτρονικής Υποστήριξης -πολύ σχηματικά- ανιχνεύει/υποκλέπτει τις εχθρικές εκπομπές, από όπου κι αν προέρχονται (ραντάρ, συστήματα επικοινωνιών), τις ταξινομεί και τις παρουσιάζει. Για παράδειγμα το ESM μπορεί να εντοπίσει ένα εισερχόμενο πύραυλο από τις εκπομπές του ραντάρ του.
Δεν γνωρίζουμε τις όποιες προδιαγραφές επακριβώς, αλλά έχοντας επαφή με όλους τους συμμετέχοντες στον άτυπο «διαγωνισμό» που έγινε για τις φρεγάτες, μπορούμε να πούμε πως το Πολεμικό Ναυτικό ζητούσε ένα κορυφαίο ECM, που θα συμπεριελάμβανε R–ECM (Radar-ECM), C–ECM (Communication–ECM) και, κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της χώρας μας, δηλαδή δυνατότητα C–UAV, για αντιμετώπιση μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Με λίγα λόγια, το ΠΝ ήθελε ένα σύστημα που θα έκανε τις νέες φρεγάτες του, πλοία ηλεκτρονικού πολέμου!
Με βάση αυτές τις απαιτήσεις εμφανίστηκαν και υποψηφιότητες φρεγατών με εξελιγμένα συστήματα ECM, όπως το ισραηλινό SCORPIUS-N. Θα θυμούνται οι αναγνώστες ότι μας έκανε τόσο εντύπωση, που είμασταν η πρώτη σελίδα που πήρε συνέντευξη από τους Ισραηλινούς για το συγκεκριμένο.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η τελική επιλογή της γαλλικής φρεγάτας από το Πολεμικό Ναυτικό, όχι μόνο δεν συμπεριέλαβε σύστημα ECM, αλλά όπως έχουμε γράψει, ακόμη και το ESM καλύπτει τις “μπάντες” μεταξύ 2-20 GHz, κι όχι 0,5-40 GHz. Με λίγα λόγια, το σύστημα ESM της FDI HN έχει τις ίδιες δυνατότητες σε κάλυψη φάσματος συχνοτήτων, που είχε εκείνο των ΜΕΚΟ200ΗΝ πριν 30 χρόνια. Τότε όμως οι ΜΕΚΟ200ΗΝ είχαν αγοραστεί και με ECM, ενώ σήμερα οι FDI HN αγοράστηκαν χωρίς. Αντιλαμβάνεται κανείς την όποια ένσταση μας.
Εδώ αναδύεται το εξής ερώτημα: Μιας και οι φρεγάτες FDI έχουν παραγγελθεί για το Γαλλικό Ναυτικό δεν ενδιαφέρεται αυτό να τις εφοδιάσει με ECM; Προφανώς και ναι. Όταν το 2017 το περιοδικό μας, η «ΠΤΗΣΗ», είχε προσκληθεί από την κατασκευάστρια εταιρεία στη Γαλλία, για παρουσίαση της φρεγάτας FTI (μετά ονομάστηκε FDI), οι Γάλλοι είχαν πει πως γενικά ήταν “κατά” των hard-kill λύσεων, δηλαδή την αντιμετώπιση εισερχομένων απειλών μόνο με όπλα. Καθώς όλα τα hard-kill συστήματα έχουν ένα όριο αντιμετώπισης απειλών, όπου σε επιθέσεις κορεσμού, κάποιοι εισερχόμενοι πύραυλοι θα περάσουν τις άμυνες του πλοίου, ή θα εξαντληθούν τα πυρομαχικά. Αντίθετα, ένα ικανό σύστημα ECM μπορεί να αντιμετωπίζει πολλές απειλές συνεχώς. Αυτό δεν το λέμε εμείς, μας το είχε πει η ίδια η Naval Group το 2017.
Το θέμα είναι πως η κατακόρυφη αύξηση του κόστους της FTI (FDI) οδήγησε στη δραστική περικοπή πολλών από τα συστήματα που ήθελε να τοποθετήσει η Naval Group. Ανάμεσα σε αυτά που “έφυγαν” για αργότερα, ήταν το εξεζητημένο σύστημα ECM αλλά και τα αερόφυλλα-chaffs (άμυνα τελευταίας γραμμής που παραπλανά το ραντάρ εχθρικού πυραύλου). Ειδικά για το τελευταίο οι Γάλλοι δεν έχουν ολοκληρώσει ακόμη τις μελέτες για τη χρήση τους στις γαλλικές FDI, σε συνεργασία με το ραντάρ SeaFire. Η χρήση αεροφύλλων δίπλα σε ένα τόσο προηγμένο και ισχυρό ραντάρ, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα αν δεν πιστοποιηθούν πλήρως. Ευτυχώς η τιμή των ελληνικών FDI HN περιλαμβάνει και την πιστοποίηση αεροφύλλων, αλλά τα πρώτα δυο πλοία θα έρθουν χωρίς chaffs (θα μπουν το 2028).
Συνολικά, η σύμβαση για τις ελληνικές FDI έχει αρκετές προβλέψεις, όπως για παράδειγμα ένα περιορισμένης κλίμακας ILS (Initial Logistics Support), τοποθέτηση εκτοξευτή RAM και αερόφυλλα. Αλλά η σύμβαση που υπογράψαμε δεν έχει πρόβλεψη για τοποθέτηση συστήματος ECM εκ των υστέρων. Συνεπώς, φήμες πως “τα πλοία θα έρθουν με ECM, αλλά το κρατάμε… κρυφό” δεν ευσταθούν.
Να πούμε εδώ πως αρχικά υπήρχε ελληνική πρόβλεψη για αγορά συστήματος ECM για τις FDI. Αυτό όμως αφορούσε εκείνη την Belh@rra Hellenique, που διαπραγματευόταν το Πολεμικό Ναυτικό το 2019 να αγοράσει σε πλήρη σύνθεση, με 24 αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster 30, 8 πυραύλους cruise mdCN, εκτοξευτή RAM, Strales κ.λπ. Στην τότε συζήτηση και διαπραγμάτευση είχε γίνει πρόβλεψη 100 εκατ. ευρώ ως “παρακαταθήκη” για την εκ των υστέρων τοποθέτηση ενός συστήματος ECM, όταν αυτό θα ήταν διαθέσιμο. Θυμίζουμε όμως πως το συνολικό κόστος για αυτά τα πλοία είχε φθάσει το εξωφρενικό ύψος των 3,4 δις για 2 σκάφη (!) οπότε το Πολεμικό Ναυτικό και το υπουργείο Οικονομικών πάγωσαν την διαπραγμάτευση. Για να ξεκινήσει ένα χρόνο αργότερα μια νέα διαδικασία που κατέληξε στις FDI HN, με διαφορετική διαμόρφωση.
Συνοψίζουμε εδώ λοιπόν 3 στοιχεία:
- Οι ελληνικές FDI έχουν παραγγελθεί χωρίς ECM
- Το Πολεμικό Ναυτικό θέλει τέτοιο σύστημα και γενικότερα μια σουίτα ηλεκτρονικού πολέμου
- Δεν υπάρχει προς το παρόν σχετική δέσμευση κονδυλίων από ελληνικής πλευράς
Στο «απλοϊκό» ερώτημα αν μπορεί η FDI να πάρει ένα σύστημα ECM η απάντηση είναι προφανώς ναι. Αλλά θα πρέπει να υπάρξει ένα τέτοιο σύγχρονο που να ταιριάζει στο συγκεκριμένο σκάφος. Και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει σύμβαση για την ανάπτυξή του είτε από το Γαλλικό είτε από το Πολεμικό Ναυτικό. Προφανώς και η Thales -κατασκευάστρια του SeaFire και των περισσότερων ηλεκτρονικών της φρεγάτας και θέλει και μπορεί να αναπτύξει κάποιο νέο και ήδη το κάνει -είναι γνωστό αυτό- αλλά η ολοκλήρωση απαιτεί πελάτη! Έτσι το σκάφος έχει μεν την υποδομή να δεχθεί ECM αλλά όχι το ίδιο το σύστημα. Τι άλλο μπορεί να γίνει; O έγκυρος αναλυτής Δημήτρης Μητσόπουλος που βρέθηκε πρόσφατα στη Γαλλία σε δημοσιογραφική ενημέρωση, έγραψε πως υπάρχει προοπτική για τοποθέτηση άλλων παρεμβολέων.
So.. @ThalesDefence clarified that FDI is FFBNW jamming (R-ECM) systems but there is a potential for integration of various types of jammers. https://t.co/FDyhzOod6A pic.twitter.com/noakcYmJT8
— Naval Analyses (@D__Mitch) September 13, 2022
Όμως η τεχνολογία των συστημάτων ECM έχει πάει σε ένα άλλο επίπεδο, όπως έχει πάει και η τεχνολογία των ραντάρ. Έτσι, τα ραντάρ AESA, άρχισαν να ενσωματώνουν στοιχεία GaN, που μπορούν να εκπέμψουν περισσότερη ενέργεια χωρίς να υπερθερμανθούν. Το ραντάρ SeaFire είναι ένα τέτοιο ραντάρ, με μεγάλες δυνατότητες. Την ίδια στιγμή είναι και fixed panel, δηλαδή με σταθερές κεραίες εκπομπής σε ένα κεντρικό ιστό.
Τα fixed panel ραντάρ όμως χρειάζονται ένα παρεμφερούς τεχνολογίας ECM που δεν θα παρεμβάλλει τα ίδια στην συνεχή εκπομπή τους σε 360 μοίρες. Οπότε είναι πιο δύσκολο σε ένα σύγχρονο ραντάρ να πάρουμε ένα παλαιότερο ECM και να το ταιριάξουμε μαζί του. Αν μάλιστα οι δύο εταιρίες είναι διαφορετικές, δηλαδή ο κατασκευαστής του ραντάρ είναι άλλος από τον κατασκευαστή του ECM, τότε θα πρέπει να συνεργαστούν και να δώσουν πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα των συστημάτων τους ο ένας στον άλλο για να γίνει η πιστοποίηση, κάτι που δημιουργεί εξτρά ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων, κόστους, αποκλειστικότητας πωλήσεων κ.λπ.
Η νέα τουρκική απειλή στη θάλασσα: Πως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Οι επιλογές του Πολεμικού Ναυτικού
Που βρισκόμαστε σήμερα; Ο Δ. Μητσόπουλος ξεκαθάρισε πως σύντομα θα παρουσιαστούν οι επιλογές που θα έχει το Πολεμικό Ναυτικό σε σχέση με τα συστήματα ECM.
Επειδή με ρωτάτε τι γίνεται με το RECM μπορώ να πω το εξης: μου διευκρίνησαν ότι το ΠΝ δεν έχει παραγγείλει κάποιο τέτοιο σύστημα πλην RESM & CESM αλλά σύντομα θα παρουσιαστούν οι επιλογές που μπορεί να έχει το ΠΝ στην EW suite για ενδεχόμενη μελλοντική τοποθέτηση αν ποτέ ζητηθεί https://t.co/gnVXYrqsSr pic.twitter.com/B6ircEE74t
— Naval Analyses (@D__Mitch) September 13, 2022
Ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές; Προφανώς είτε ένα σύστημα που είναι υπό έρευνα από τη Thales, ή κάποιο από τα ήδη διαθέσιμα στη διεθνή αμυντική αγορά. Ας δούμε την δεύτερη εκδοχή, δηλαδή το «έτοιμο». Είπαμε παραπάνω πως ναι, μπορεί να γίνει θεωρητικά η προσαρμογή του, αλλά με επιβάρυνση της πιστοποίησης και όχι με σιγουριά για το τελικό αποτέλεσμα. Ας δούμε μερικά ερωτήματα.
- Πόσο θα κοστίσει η πιστοποίηση; Δύσκολο ερώτημα αλλά σίγουρα δεν θα ήταν φθηνό εγχείρημα να ταιριάξεις ένα ECM με ένα από τα καλύτερα ραντάρ παγκοσμίως. Και το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αμφιλεγόμενο, για παράδειγμα να πρέπει να βγαίνει στιγμιαία εκτός το SeaFire, ή να υπάρχουν περιορισμοί στο εύρος λειτουργίας των παρεμβολέων.
- Γιατί δεν έχει διαλέξει μια τέτοια λύση -έτοιμο σύστημα- το Γαλλικό Ναυτικό; Και γιατί δεν την έχει διαλέξει ήδη το δικό μας Ναυτικό; Η απάντηση εδώ είναι μάλλον απλή. Δεν γίνεται να έχεις ένα πλοίο του 2020, με τεχνολογία του ECM προηγουμένων δεκαετιών. Και το ΠΝ ειδικά ξέρει πως ότι πάρει, θα μείνει μάλλον για όλη τη διάρκεια ζωής του σκάφους. Ακόμη να πούμε πως το ΠΝ δεν είναι διατεθειμένο να αγοράσει σύστημα που δεν έχει αγοράσει άλλο ναυτικό.
Υποθέτουμε πως το ΠΝ ζύγισε τις επιλογές του και θεώρησε πως η ταχεία παράδοση των σκαφών και ο συνδυασμός SeaFire/Aster30 άξιζε τόσο ώστε να περιμένει για να βάλει το ECM σε δεύτερη φάση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως από το 2025 μέχρι το 2028, τα πλοία θα στερούνται όχι μόνο ECM, αλλά και του RAM, των 16 επιπλέον ASTER 30, αλλά ακόμη και των «ταπεινών» αεροφύλλων. Είναι ένα υπολογισμένο ρίσκο, το οποίο μας προβληματίζει. Και μας προβληματίζει γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε κακό παρελθόν στο να αγοράζουμε κορυφαία οπλικά συστήματα αλλά ανολοκλήρωτα και να μένει το κενό για πολλά χρόνια, πολύ περισσότερα από ότι είχε υπολογιστεί, λόγω έλλειψης κονδυλίων, άλλων προτεραιοτήτων, αλλαγής πολιτικής κ.λπ. Να θυμίσουμε εδώ τα πρώτα F-16 που αγοράστηκαν χωρίς σύστημα αυτοπροστασίας, τα άρματα Leopard 2 που αγοράστηκαν με ελάχιστο απόθεμα βλημάτων 120 χιλιοστών, τα νέα υποβρύχια Type 214 που τόσα χρόνια περίμεναν σύγχρονες τορπίλες κ.α.
Πάμε τώρα στην εκδοχή ενός νέου συστήματος ECM. Προφανώς…
H συνέχεια στο Naval Defence
