«Κλειδώνει η αγορά των F-35» «έρχονται τα υπερμαχητικά στην χώρα μας» και άλλα παρόμοια γράφονται εδώ και λίγες ώρες μετά την ολοκλήρωση της ψήφισης του αμερικανικού αμυντικού προϋπολογισμού. Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα: Αρχικά να εξηγήσουμε πως στις 7 Δεκεμβρίου, μετά από 5 μήνες διαπραγματεύσεων, η Αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε το τελικό κείμενο του αμερικανικού αμυντικού προϋπολογισμού για το 2022. Τώρα πρέπει το ίδιο κείμενο να εγκριθεί και από τη Γερουσία, αλλά δεν προβλέπονται σημαντικές αλλαγές, μιας και η ψηφοφορία στη Βουλή έγινε με συμφωνία Δημοκρατικών-Ρεπουμπλικανών.
Τι προβλέπει όμως επιγραμματικά ο συγκεκριμένος προϋπολογισμός για την Ελλάδα;
Αρχικά στο εισαγωγικό άρθρο 1311 αναγνωρίζεται η χώρα μας ως «πυλώνας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο» και ειδική η τετραμερής συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Η ΠΑ σε θέματα ενεργειακά και κοινού ενδιαφέροντος. Έτσι οι ΗΠΑ «πρέπει να αυξήσουν και να εμβαθύνουν την υποστήριξη τους στον εκμοντερνισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, και την μετάβαση τους εκτός ρωσικών συστημάτων».
Ακόμη τονίζεται η σημασία των λιμένων Σούδας και Αλεξανδρούπολης, ενώ οι ΗΠΑ «πρέπει να υποστηρίξουν την πώληση των F-35 στην Ελλάδα» όπως και να «συνεχίσουν την επένδυση σε διεθνή προγράμματα στρατιωτικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης» στη χώρα μας.
Στη συνέχεια η αμερικανική κυβέρνηση οφείλει να στηρίξει την ναυτική συνεργασία και τις ασκήσεις με Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ, όπως και να υποστηρίξει ιδιωτικές επενδύσεις σε «στρατηγικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων λιμένων και ναυπηγείων». Στο τέλος τονίζεται ως θετική η υπογραφή για μια πενταετία της νέας διμερούς αμυντικής συμφωνίας, MDCA.
Στο επόμενο άρθρο, το 1312, προβλέπεται πως θα δοθεί χρηματοδότηση στο πρόγραμμα European Recapitalization Incentive Program, αυτό δηλαδή που θα βοηθήσει την Ελλάδα να αποεπενδύσει τα ρωσικά αμυντικά συστήματα που διαθέτει και να προμηθευθεί άλλα νατοϊκών προδιαγραφών. Εδώ προβλέπεται ότι εντός εξαμήνου το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών θα πρέπει να ενημερώσει τις σχετικές επιτροπές του Κογκρέσου για την διανομή αυτών των κονδυλίων.
Στο άρθρο 1313 προβλέπεται η απευθείας πίστωση της Ελλάδας μέσω δανεισμού για την αγορά εξοπλισμών.
Στο άρθρο 1314 το Κογκρέσο -με μια διπλωματική διατύπωση- προτρέπει τον Πρόεδρο των ΗΠΑ να επιταχύνει την παράδοση F-35 στην Ελλάδα «όταν αυτή είναι έτοιμη να προχωρήσει σε μια τέτοια αγορά».
Ενώ στο επόμενο άρθρο, 1315, προβλέπεται η παροχή 1,8 εκατ. δολαρίων ανά έτος από το 2022 έως το 2026 για προγράμματα στρατιωτικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης στην Ελλάδα.
Τέλος στο άρθρο 1316 προβλέπεται η σύσταση τετραμερούς κοινοβουλευτικής επιτροπής (Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου και ΗΠΑ σε σχήμα 3+1).
Να τονίσουμε εδώ πως οι παραπάνω προβλέψεις είναι στην ουσία η ενσωμάτωση στον αμερικανικό αμυντικό προυπολογισμό του αρχικά προταθέντος νομοσχεδίου των γερουσιαστών Μενέντεζ και Ρούμπιο για την “προώθηση της Ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας”. Αυτό το νομοσχέδιο είχε υποβληθεί τον Ιούνιο φέτος, αλλά τελικά μετά από διαπραγματεύσεις και κάποιες αλλαγές μπήκε ως “προσθηκη” στον αμυντικό προυπολογισμό. Οι διαφορές που καταγράψαμε (μιας και κάναμε τον κόπο να μελετήσουμε τα πλήρη κείμενα…) είναι πως το αρχικό νομοσχέδιο των Μενέντεζ-Ρούμπιο προέβλεπε παροχή 25 εκατομμυρίων δολαρίων στην Ελλάδα ανά έτος, από το 2022 έως το 2026, για το πρόγραμμα αποεπένδυσης των σοβιετικών όπλων. Τώρα δεν υπάρχει σαφής πρόβλεψη για τέτοιου ύψους παροχή, αλλά μια γενική διατύπωση για το “δυνατόν μεγαλύτερα ποσά εντός του προγράμματος”. Επίσης το αρχικό κείμενο προέβλεπε να πάρει η Ελλάδα τα F-35 που είχαν ήδη παραχθεί για την Τουρκία (8 τα οποία είχαν μπει σε αποθήκευση), αλλά πλέον αυτό έχει απαλειφθεί.
Ακόμη δεν υπάρχει η αρχική πρόβλεψη για έργα αναβάθμισης στη Σούδα, όπως και για “συμπαραγωγή” και “συνανάπτυξη” με το Ελληνικό Ναυτικό. Το τελευταίο βασικά ήταν πρόβλεψη για την κατασκευή στην Ελλάδα των φρεγατών MMSC (εφόσον τις επιλέγαμε) αλλά και για πιθανή συμμετοχή μας στο πρόγραμμα της νέας αμερικανικής φρεγάτας, κλάσης Constellation.
Πως ερμηνεύονται όλα τα παραπάνω:
Α. Είναι σαφές πως οι ΗΠΑ προσπαθούν να μας εντάξουν στο πρόγραμμα του F-35 (αλλά και άλλων όπλων) το δυνατόν γρηγορότερα, προσφέροντας μας και υποστήριξη στην αρχική διαδικασία μελέτης και διατύπωσης του αντίστοιχου αιτήματος, όπως και δάνεια για την αγορά τους και επιτάχυνση παράδοσης. Ειδικά το τελευταίο όμως, δεν σημαίνει «άμεση» παράδοση καθώς η παραγωγή είναι κλεισμένη με συγκεκριμένες παραγγελίες για τουλάχιστον μια πενταετία, τόσο για τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις όσο και για τους άλλους διεθνείς πελάτες. Αν κάτι μπορεί να θεωρηθεί θετικό για εμάς, είναι ότι το Κογκρέσο με τη διατύπωση που χρησιμοποιεί, μάλλον «επιτρέπει» στην Αμερικανική κυβέρνηση έως και να δώσει στην Ελλάδα «αμερικανικής» παραγγελίας αεροσκάφη, ως υπέρβαση, αν το κρίνει αναγκαίο. Η «αδειοδότηση»-προτροπή αυτή όμως δεν είναι ούτε υποχρεωτική ούτε δεδομένη, απλώς αφήνει το παράθυρο ανοιχτό για μια πιο ταχεία παραλαβή, αν βέβαια εμείς αγοράσουμε.
Παναγιωτόπουλος: Διαπραγματευόμαστε σε βάθος χρόνου για το F-35
Β. Είναι δεδομένο πως οι ΗΠΑ θα μας ενισχύσουν για να «διώξουμε» κάθε τι ρωσικό-σοβιετικό από το οπλοστάσιο μας. Άρα εδώ περιλαμβάνονται οι S-300 που τώρα χειμάζουν στην Κρήτη (ανενεργοί ουσιαστικά) όπως και τα διάφορα αντιαεροπορικά συστήματα μικρού-μέσου βεληνεκούς, SA-8 Gecko και TOR-M1. Αυτό είναι μια αρκετά καλή ευκαιρία για εμάς, να αναβαθμίσουμε, έστω με μεταχειρισμένα, αυτό το κρίσιμο κομμάτι της αντιαεροποικής μας άμυνας, δηλαδή τις κινητές μονάδες.
Γ. Είναι σαφές -τουλάχιστον από τη διπλωματική διατύπωση- πως η Ελλάδα αντιμετωπίζεται όχι μόνο ως μια συμμαχική χώρα αλλά ως χώρα εντός μιας ειδικής τετραμερούς σχέσης με Κύπρο-Ισραήλ και ΗΠΑ ως «επόπτη». Η αντίληψη αυτή όμως θέτει σοβαρότατα γεωπολιτικά θέματα στην εξωτερική μας πολιτική καθώς προϋποθέτει συντονισμό και συνεργασία -με αρχή βέβαια την ενεργειακή παράμετρο- με την Κύπρο αλλά και με το Ισραήλ.
Σε καμία περίπτωση πάντως -κατά τη γνώμη του γράφοντα- δεν πρέπει να θεωρούμε αυτή τη συμπόρευση με Κύπρο και Ισραήλ ως «εύκολη» και «πεπατημένη». Η Κύπρος είναι από την εποχή της αποτυχίας των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά το 2017, σε διαρκή πολιτική αναταραχή. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είναι βαθιά εκτεθειμένος για τους τότε χειρισμούς του -που έχουν ξαναβγεί στη δημοσιότητα με τη σχεδόν μαζική δημοσίευση αυτές τις μέρες σχετικών βιβλίων και αφηγήσεων. Ενώ ακολούθησαν και εσωτερικής υφής σκάνδαλα (με βασικό την «πώληση» κυπριακής βίζας σε διάφορα σκοτεινά πρόσωπα από όλο τον κόσμο, που είχαν το μεγάλο αντίτιμο να καταβάλουν…) που τον έχουν αποδυναμώσει ακόμη περισσότερο. Όσο για την υπόλοιπη κυπριακή πολιτική σκηνική είναι σε αναβρασμό και αντιπαράθεση (πέρα από το συνηθισμένο) και παρά τις δημόσιες δηλώσεις περί «αδελφικής συνεργασίας με την Ελλάδα» δεν είναι σίγουρο ότι υπάρχει σήμερα στη Λευκωσία σαφής χάραξη, πόσο μάλλον μακροπρόθεσμη, εξωτερικής πολιτικής. Ταυτόχρονα το Ισραήλ που αν μη τι άλλο έχει ξεκάθαρη εικόνα για το τι θέλει από τον περίγυρο του, έχει τη δική του, εν εξελίξει, προσέγγιση με τον Αραβικό κόσμο, η οποία πιθανά θα συμπαρασύρει κάθε άλλη χώρα (και την Ελλάδα) σε αντίστοιχες κινήσεις.
Δ. Είναι εμφανές πως οι ΗΠΑ διατηρούν -για δικούς τους γεωπολιτικούς λόγους- το ενδιαφέρον τους για ελληνικά λιμάνια και ναυπηγεία, βλέποντας εκεί στοιχεία και πυρήνες στρατιωτικής και εμπορικής τους υποστήριξης, οι οποίοι -αν μη τι άλλο- δεν μπορεί να παραχωρηθούν σε «αλλότρια» (βλέπε ρωσικής και κινεζικής επιρροής) συμφέροντα. Για την στόχευση τους αυτή οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να στηρίξουν και σχετικές επενδύσεις, έστω και αβέβαιες, και όχι γιατί ξαφνικά ανακάλυψαν τις μεγάλες «ευκαιρίες» εδώ. Σε αυτό τον «κυματισμό» εμφανίζεται ξανά ανεβασμένο το αμερικανικό ενδιαφέρον για το μέλλον των ναυπηγείων Ελευσίνας.
Wall Street Journal: Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για ελληνικά ναυπηγεία για να μπλοκάρουν την Κίνα
Ε. Διακρίνεται πως η χώρα μας μπορεί να προμηθευθεί -με την τρέχουσα αμερικανική εύνοια- αρκετά «τεμάχια» οπλισμού για να συμπληρώσει το αμυντικό της παζλ. Ποια είναι αυτά, πόσα, σε τι κατάσταση, σε τι τιμές και με τι όρους, είναι προφανώς θέμα συγκυρίας και διαπραγμάτευσης. Δεν μπορεί όμως να ερμηνεύεται η θετική αμερικανική προδιάθεση ως «άνοιγμα των σεντουκιών, ελάτε πάρτε ότι θέλετε και δωρεάν».
Ως συνολική αποτίμηση μπορούμε να πούμε το εξής: Η Ελλάδα για πρώτη φορά εδώ και αρκετά χρόνια, είναι σε μια συγκυρία όπου συγκεντρώνει το ειδικό αμερικανικό ενδιαφέρον (αυτό έχει να συμβεί, για τελείως διαφορετικούς βέβαια λόγους, από την θλιβερή και τραγική εποχή της ελληνικής Χούντας…). Αυτό λοιπόν μπορεί με βάση δικούς μας χειρισμούς να αποδώσει σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς κάθε μορφής αλλά και κάθε φόρμας απόκτησης (νέα, παλαιά αποσυρμένα, μεταχειρισμένα, δανεικά, παραχωρημένα) αλλά και να μας δεσμεύσει στην εξωτερική μας πολιτική σε βάθος χρόνου. Το τελευταίο είναι θετικό, εφόσον συμβιβαστικά παρεμβάλλουμε και τις δικές μας απαιτήσεις και προτεραιότητες και δεν συρθούμε πίσω από «ξένα και μεγαλύτερα άρματα» στον ιππόδρομο της Ανατολικής Μεσογείου.
Κλείνουμε με μια απάντηση στο εμφανές ερώτημα: «Έρχονται F-35 στην Ελλάδα»; Ναι, απαντάμε εμείς, εφόσον αποφασίσουμε να εκταμιεύσουμε την τεράστια για τα δικά μας οικονομικά ανάλογη επένδυση. Και καταφέρουμε να διασφαλίσουμε και την ευρωπαϊκή -και ειδικά γαλλική- ανοχή στη διαχείριση του εξωφρενικού δημόσιου χρέους μας, που (αν απαιτηθεί…) μπορεί να ξαναβουλιάξει την Ελλάδα ταχύτερα από ότι η πληθωριστική τουρκική λίρα τον Ερντογάν.
