Του Θεόδωρου Ψυρρή, ΠΤΗΣΗ, Δεκέμβριος 1994, τεύχος 119
Το γεγονός που σημάδεψε, περισσότερο ίσως από οποιοδήποτε άλλο, την ιστορία του B’ Π.Π. στον Ειρηνικό είναι η ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Μια επίθεση ύπουλη, παράτολμη αλλά και καλοσχεδιασμένη που είχε αποτέλεσμα την είσοδο των ΗΠΑ στη δίνη του πολέμου και κατ’ επέκταση την αλλαγή της ροής της ιστορίας, σε παγκόσμιο επίπεδο. Τώρα, ο πόλεμος γίνεται πραγματικά παγκόσμιος και παίρνει έκταση σε όλη την υδρόγειο. Την επίθεση της 7ης Δεκεμβρίου 1941 παρουσιάζει η “ΠΤΗΣΗ”, 53 χρόνια μετά.
Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί σχετικά με το αν οι Σύμμαχοι ή ειδικά οι Αμερικανοί περίμεναν την ιαπωνική επίθεση κι αν θα έπρεπε να είναι προετοιμασμένοι, λόγω των διαφόρων ιαπωνικών κινήσεων. Λέγεται ότι η αμερικανική ηγεσία γνώριζε τα πάντα για τις ιαπωνικές προετοιμασίες και ότι θα έπρεπε να είχε σημάνει συναγερμός σε όλες τις προκεχωρημένες φρουρές του Ειρηνικού, πόσο μάλλον αυτής του Περλ Χάρμπορ.
Σύμφωνα με αυτή την άποψη, τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα (οι κύριοι συντελεστές της ναυτικής ισχύος στον Ειρηνικό) είχαν αναχωρήσει με πανίσχυρη συνοδεία, και είχαν αφήσει τα παλιά ή καλύτερα, παρωχημένα θωρηκτά έτοιμους στόχους μέσα στο Περλ Χάρμπορ. Και βέβαια γεννάται το ερώτημα γιατί οι Αμερικάνοι άφησαν να υποστούν αυτή την εκατόμβη θυμάτων χωρίς ούτε ένα μέσο προστασίας, αν και η άποψη που προαναφέρουμε απαντά στο ότι έγινε για την εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο!
Πρέπει να ομολογήσουμε ότι αυτή η άποψη δε στερείται λογικής. OI ΗΠΑ είχαν και έχουν ένα περίπλοκο σύνταγμα όσον αφορά την κήρυξη πολέμου, και επιπλέον το αμερικανικό Κογκρέσο είχε επιβάλει πρόσθετους περιορισμούς λόγω της παγκόσμιας αναστάτωσης που έφερε ο πόλεμος. Ευτυχώς για τους Αμερικανούς, η Βουλή των Αντιπροσώπων είχε ψηφίσει την υποχρεωτική θητεία, μέσα σε θύελλα αντιπολεμικών αντιδράσεων. Στην προπολεμική Αμερική κυριαρχούσε η άποψη που υποστήριζε το ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να μείνουν μακριά από οποιαδήποτε αιματοχυσία της Γηραιάς Ηπείρου, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που συμμερίζονταν τη ναζιστική θεωρία και δεν ήθελαν οι ΗΠΑ να βοηθήσει τη Μεγ. Βρετανία.
Γι’ αυτό, η δικαιολογία εισόδου των ΗΠΑ στον πλέον πολύνεκρο πόλεμο της ιστορίας θα έπρεπε να συνοδεύεται από μια δικαιολογία που εκτός από το αμερικανικό Σύνταγμα θα ικανοποιούσε και την Κοινή Γνώμη, και θα την έστρεφε σε μία θετική ανταπόκριση. Ας δούμε όμως αν οι Αμερικανοί γνώριζαν τι μέλλει γενέσθαι. Θα φανεί περίεργο αλλά οι Αμερικανοί είχαν αποκρυπτογραφήσει τους ιαπωνικούς κώδικες επικοινωνιών (κάτι πολύ σημαντικό για την εξέλιξη του πολέμου) και έτσι είχαν στα χέρια τους πολλά στρατιωτικά και δπλωματικά μηνύματα που οι Σύμμαχοι ονόμαζαν ‘Magic’. Έτσι ο Τσόρτσιλ ήξερε ότι ο στόλος των ιαπωνικών είχε αποπλεύσει στις 25 Νοεμβρίου. Κατεύθυνση άγνωστη!
Οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών ήξεραν για κινήσεις που αποδείκνυαν ότι μία δύναμη 35 μεταγωγικών, 8 καταδρομικών και 20 αντιτορπιλικών διέσχιζε τον Κόλπο του Σιάμ στις 6 Δεκεμβρίου! Επίσης, ο Ρούζβελτ είχε στα χέρια του στις 30 Νοεμβρίου ένα τηλεγράφημα από το Τόκιο προς την ιαπωνική πρεσβεία στο Βερολίνο με αποδέκτες τον Χίτλερ και τον Ρίμπερντροπ: ‘Αναφέρατε σε αυτούς (Χίτλερ και Ρίμπερντροπ) πολύ εμπιστευτικά ότι είναι εξαιρετικά σοβαρός ο κίνδυνος να εκραγεί αιφνιδιαστικά πόλεμος μεταξύ των αγγλοσαξονικών χωρών και της Ιαπωνίας συνεπεία ενδεχομένου στρατιωτικού επεισοδίου. Προσθέσατε ότι η στιγμή της ρήξεως ίσως να έχει πλησιάσει πολύ περισσότερο από ότι είναι δυνατόν να νομίζει κανείς.’
Πράγματι, οι Αμερικανοί ήξεραν. O αμερικανός υπουργός Εξωτερικων Χαλ ανακοίνωσε στον άγγλο πρεσβευτή λόρδο Χάλιφαξ: ‘H διπλωματική περίοδος των σχέσεων μας με την Ιαπωνία έχει κατ’ ουσίαν τερματιστεί. H Ιαπωνία πιθανόν να δράσει εντελώς αιφνιδιαστικά και να επωφεληθεί έτσι από το στοιχείο της έκπληξης…’ Από τις 23 Νοεμβρίου ο Ρούζβελτ έστειλε τηλεγράφημα στον Ύπατο Αρμοστή των Φιλιππίνων: ‘Είναι φανερό ότι επισπεύδονται οι προετοιμασίες… εν όψει επιθετικής κινήσεως στο εγγύς μέλλον, παρόλο που δεν κατέχουμε ακόμη καμία συγκεκριμένη ένδειξη για την έκταση της κινήσεως αυτής
ούτε και για την κατεύθυνση προς την οποία θα αναπτυχθεί: Οδός της Βιρμανίας, Ταϊλάνδη, Χερσόνησος της Μαλαισίας, Ολλανδικές Ινδίες, ή Φιλιππίνες. Το πιθανότερο φαίνεται μία κίνηση εναντίον της Ταϊλάνδης. Υπολογίζω ότι η νέα αυτή επίθεση θα μπορούσε να προκαλέσει έναρξη εχθροπραξιών με τις Ηνωμένες Πολιτείες…’
Παρόλα αυτά κανείς δεν ήταν εντελώς σίγουρος ότι η Ιαπωνία θα πετύχαινε κάτι με την κήρυξη πολέμου. H άποψη του Τσόρτσιλ είναι η εξής: ‘Εφαίνετο αδύνατο ότι η Ιαπωνία θα επιζητούσε την καταστροφή της κάνοντας πόλεμο εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και τελικά της Ρωσίας ενδεχομένως. Μια κήρυξη πολέμου από μέρους της δε συμβιβάζεται με τη λογική…’. Πρέπει να αναφέρουμε ότι οι Βρετανοί ήλπιζαν σε μια είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, αφού αν γινόταν κάτι τέτοιο η έκβαση του πολέμου θα ήταν σίγουρα υπέρ τους.
O Τσόρτσιλ ήταν τρελός από χαρά όταν έμαθε για την επίθεση. Αργότερα θα γράψει στα απομνημονεύματά του: ‘Κανείς Αμερικανός δε θα με μεμφθεί αν διακηρύξω πως αισθάνθηκα πολύ μεγάλη χαρά που έχουμε πλέον τις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλευρό μας. Δεν μπορούσα να προβλέψω την εξέλιξη των γεγονότων. Δεν ισχυρίζομαι ότι είχα υπολογίσει επακριβώς την πολεμική ισχύ της Ιαπωνίας, αντιλήφθηκα όμως, ήδη από εκείνη τη στιγμή, ότι η μεγάλη Αμερικανική Δημοκρατία ευρίσκετο σε πόλεμο ως τον λαιμό, μέχρι θανάτου. Είχαμε λοιπόν νικήσει! Επιτέλους! Μετά τη Δουκέρκη, μετά την πτώση της Γαλλίας, μετά το φοβερό επεισόδιο του Μερς ελ Κεμπίρ, μετά την απειλή της εισβολής, οπότε, εκτός από την αεροπορία και τον στόλο είμαστε ένας λαός σχεδόν άοπλος, μετά τον τρομερό υποβρυχιακό πόλεμο, που ήταν η πρώτη μάχη του Ατλαντικού που ως εκ θαύματος την κερδίσαμε, μετά από δεκαεπτά μήνες αγώνος που τον κάναμε μόνοι και μετά από δεκαεννιά μήνες τρομακτικών ευθυνών για μένα, είχαμε τώρα κερδίσει τον πόλεμο. H Αγγλία θα επιζούσε, η Κοινοπολιτεία θα επιζούσε, η Αυτοκρατορία θα επιζούσε…’.
Μετά από τέτοιες δηλώσεις, οποιοσδήποτε θα υποψιαζόταν πάρα πολλά. Και σαν να μην έφτανε αυτό, στις 24 Ιανουαρίου 1941, ο υπουργός των Ναυτικών, Φρανκ Νοξ, γράφει σε μια απόρρητη επιστολή στον υπουργό των Στρατιωτικών: ‘Είναι πολύ πιθανό οι εχθροπραξίες (με την Ιαπωνία) να αρχίσουν με μια ξαφνική επίθεση εναντίον του στόλου ή της βάσεως του Περλ Χάρμπορ… Οι κίνδυνοι κατά σειρά πιθανότητας είναι οι ακόλουθοι: αεροπορικός βομβαρδισμός, αεροτορπιλισμός, δολιοφθορά, επίθεση του ναυτικού με πυροβόλα…’. Πέραν όμως από τους πολιτικούς, και οι στρατιωτικοί είχαν σοβαρές υποψίες.
O διοικητής του Περλ Χάρμπορ, το πρώτο εξάμηνο του 1941, ναύαρχος Μπίλιντζερ και ο
διοικητής των αεροπορικών δυνάμεων που έδρευαν στη βάση στρατηγός Μάρτιν, υπογράφουν από κοινού ένα υπόμνημα που πραγματικά συγκλονίζει όποιον το διαβάζει σήμερα. Το υπόμνημα αυτό που απευθύνεται στο Εθνικό Συμβούλιο Αμύνης των ΗΠΑ, 10 μήνες σχεδόν πριν την επίθεση ανέφερε, ‘πολεμική ενέργεια πριν την επίσημη κήρυξη πολέμου, πρωινή αεροπορική επίθεση σε συνδυασμό με δράση υποβρυχίων, πιθανή χρήση άνω των έξι εχθρικών αεροπλανοφόρων…’. Μια προφητεία της ιαπωνικής επίθεσης του Περλ Χάρμπορ.
Παρόλα όσα ήξεραν όπως βλέπουμε οι Αμερικάνοι ή έστω μια μικρή μερίδα της ηγεσίας τους, οι Ιάπωνες πέρασαν και έφεραν την καταστροφή. H αλήθεια είναι ότι κανείς δεν περίμενε ότι το Περλ Χάρμπορ είναι στην πρώτη γραμμή, και ότι ο Ιάπωνες θα έφταναν εκεί χωρίς να εντοπιστούν. Ακόμη κι αν γινόταν έτσι, το Περλ Χάρμπορ ήταν και είναι εξοπλισμένο σαν αστακός, με μέσα ικανά να ανατρέψουν κάθε δύναμη διαθέσιμη εναντίον του εκείνη την εποχή, ακόμη και την αρμάδα του Ναγκούμο. Παραθέσαμε όσα στοιχεία μας ήταν διαθέσιμα και φυσικά δυνατόν να διασταυρωθούν. O αναγνώστης ας τα συνδυάσει με κάποια που ίσως έχει στη διάθεσή του και ας καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
