Συνεχίζουμε εδώ την δημοσίευση των πρακτικών του 2ου webinar που οργάνωσε το περιοδικό ΠΤΗΣΗ, το www.ptisidiastima.com και το www.navaldefence.gr σε συνεργασία με την Crowd Policy, με θέμα τις Ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Το webinar που έγινε στις 10 Νοεμβρίου και κράτησε πάνω από 3 ώρες, συγκέντρωσε μια σειρά κορυφαίων στελεχών του Πολεμικού μας Ναυτικού που συζήτησαν ζωντανά για την ανθυποβρυχιακή απειλή στην περιοχή μας, περιγράφοντας τόσο την τρέχουσα κατάσταση όσο και το μέλλον.
Στο 1ο session που συντόνισε ο εκδότης της ΠΤΗΣΗΣ Φαίδων Καραϊωσηφίδης συμμετείχαν οι Γεώργιος Λεβέντης, Αντιναύαρχος ε.α, ΠΝ, Δημήτριος Παληάτσος, Υποναύαρχος ε.α., ΠΝ, Δημήτριος Καβουλάκος, Υποναύαρχος ε.α., ΠΝ και Γιώργος Μαραγκουδάκης, Πλοίαρχος ε.α. ΠΝ.
Το webinar μπορείτε να το δείτε ολόκληρο και στο Youtube:
Καραϊωσηφίδης Φαίδων: Στο πρώτο μέρος αυτού του webinar θα προσπαθήσουμε να βάλουμε ένα πλαίσιο το τι σημαίνει Ανθυποβρυχιακός Αγώνας και βέβαια θα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι οτιδήποτε ακουστεί εδώ για τον Ανθυποβρυχιακό Αγώνα ταυτόχρονα είναι και το άλλο κομμάτι της ιστορίας. Η δύναμη και η ισχύς του υποβρυχιακού όπλου. Άρα πολλά πράγματα είναι κοινά. Βέβαια για το υποβρύχιο θα μιλήσουμε σε κάποιο άλλο webinar και θα είναι και αυτό ένα θέμα που θα επιδιώξουμε. Αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή την επιλογή για το θέμα του Ανθυποβρυχιακού Αγώνα για αρκετούς λόγους. Ο κυριότερους από αυτούς ήταν οτι την προηγούμενη φορά που είχαμε αναφερθεί σε φραγάτες, βρισκόμασταν ακόμη στη «φρεαγατιάδα» η οποία έληξε ως γνωστόν και είχαμε επικεντρωθεί πάρα πάρα πολύ στο θέμα του αντιαεροπορικού αγώνα εκέινη την περίοδο και αφέθηκαν πάρα πολλά πράγματα αναπάντητα σχετικά με τις άλλες δυνατότητες που πρέπει να έχει ένα πολεμικό πλοίο –ιδιαίτερα το περιβάλλον του Αιγαίου- που όλο παραδέχονται ότι έχει πολλές προκλήσεις και πολλές ιδιαιτερότητες. Και βέβαια στο περιβάλλον της Ανατολικής Μεσογείου, που μπορεί να μπήκε και πιο πρόσφατα, αν εξαιρέσουμετο θέμα του εννιαίου αμυντικού δόγματος. Τα εθνικά ενδιαφέροντα και τα εθνικά συμφέροντα στην ανατολική Μεσόγειο μπήκαν πιο πρόσφατα στο επίκεντρο της επικαιρότητας, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι σημαντικά. Άρα θα εξετάσουμε και αυτή την παράμετρο. Θα το δούμε διαχρονικά, θα προετοιμάσουμε και το έδαφος για περισσότερες λεπτομέρειες στο δεύτερο μέρος.
Και θα ξεκινήσω από τον κο Λεβέντη ρωτώντας το εξής: Θα ήθελα να μου ορίσετε –και θα περάσουμε και στους υπόλοιπους συμμετέχοντες- το θέμα του ανθυποβρυχιακού αγώνα σαν κομμάτι στον αγώνα στη θάλασσα. Του ναυτικού αγώνα.
Γιώργος Λεβέντης: Πρώτα απ΄όλα, ωραίος ο όρος, ανθυποβρυχιακός αγώνας, αλλά η έκφραση που χρησιμοποιούμε στο ναυτικό ουσιαστικά είναι ανθυποβρυχιακός πόλεμος. Οπότε ξεκινώντας για να δώσω κάπως την έννοια του ανθυποβρυχιακού πολέμου, είναι ότι για την απόκτηση και τη διατήρηση του θαλασσίου ελέγχου σε μία περιοχή απαιτείται πρώτα απ΄όλα εξουδετέρωση όλων των απειλών που υφίστανται σε αυτή την περιοχή. Και μία από τις σημαντικότερες απειλές είναι το υποβρύχιο. Ο ανθυποβρυχιακός πόλεμος λοιπόν είναι ο πόλεμος που έχει στόχο την έρευνα, τον εντοπισμό και την καθήλωση, την καταστροφή του υποβρυχίου. Γι’ αυτό το λόγο, σε αυτόν τον πόλεμο χρησιμοποιούνται πάρα πολλά ενεργητικά και παθητικά ηχοεντοπιστικά συστήματα, για την έρευνα και τον εντοπισμό και για την καταστροφή, αντίστοιχα τορπίλες και βόμβες βάθους. Στον αγώνα αυτόν –στον πόλεμο όπως τον λέω εγώ- συμμετέχουν μονάδες επιφανείας, ελικόπτερα, αλλά και υποβρύχια. Διότι εναντίον των υποβρυχίων μπορεί να κινηθούν και να ερευνήσουν τόσο οι μονάδες επιφανείας και τα ελικόπτερα, αλλά όσο και τα υποβρύχια. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι θα υπάρχει πάρα πολύ έντονος πόλεμος μεταξύ υποβρυχίων. Δηλαδή στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο σημαντικός παράγοντας είνα το υποβρύχιο διότι η έκταση που έχουμε στο Αιγαίο, αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν είναι τεράστια και είναι πλέον βέβαιο οτι θα συνυπάρχουν -σε περιοχές του Αιγαίου κυρίως- θα συνυπάρχουν ελληνικά και τουρκικά υποβρύχια. Άρα θα υπάρχει και μεταξύ τους ένας αγώνας, άρα θα πρέπει να μπει και αυτός ο παράγοντας μέσα στην εξίσωση.
Από εκεί και πέρα αυτά έχω να πω για τον ανθυποβρυχιακό αγώνα αλλά το σημαντικότερο βέβαια στοιχείο για την επιτυχία μιας οποιασδήποτε αποστολής είναι η πολύ καλή γνώση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Πέρα από την εμπειρία και τα συστήματα, το θαλάσσιο περιβάλλον όπου θα δράσουν όλες αυτές οι μονάδες είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την επιτυχία της αποστολής.
Καραϊωσηφίδης Φαίδων: Να σας ευχαριστήσω. Να περάσω στον κο Καβουλάκο. Ίδια έιναι η ερώτηση και αν έχετε να συμπληρώσετε και να επεκτείνετε το θέμα του ανθυποβρυχιακού αγώνα-πολέμου με την έννοια αν το υποβρύχιο παραμένει η μεγαλύτερη ή πόσο μεγάλη είναι η απειλή για ένα πολεμικό ναυτικό.
Καβουλάκος Δημήτρης: Για λόγους ορολογίας θα προσθέσω το ανθυποβρυχιακές ή υποβρυχιακές επιχειρήσεις. Γιατί ο πόλεμος καμιά φορά παρεξηγείται από το κοινό ότι (όπως λέμε και αντιαεροπορικός πόλεμος και ο πόλεμος αντιεπειφανείας) παρεξηγείται οτι έχουνε ξεθαφτεί τα τσεκούρια του πολέμου και ετοιμάζομαστε να σκοτωθούμε. Όχι αυτό δεν είναι πάντα ένα ενδεχόμενο… αλλά δεν είναι απαραίτητα η πρόθεση. Επομένως θα έλεγα:
Βασικότερο αυτό που το ξεχωρίζει είναι το μέσο εντοπισμού του ενός και του άλλου είναι κατά βάση ο ήχος. Αυτό δεν έχει αλλάξει.
Οι νόμοι της Φυσικής είναι αυτοί που καθορίζουν το αν και υπό ποιες συνθήκες ένα υ/β θα εντοπίσει ή θα εντοπιστεί. Να το χαρακτηρίσω σαν ένα σκάκι με πολλούς παίχτες σε τρεις διαστάσεις.
Και ότι δεν πρέπει να προσεγγίζεται μόνο αυτό. Είναι μέρος του συνόλου των επιχειρήσεων σε όλα τα πεδία (all domain έτσι είναι ο όρος που έχει επικρατήσει). Οι Ναυτικές επιχειρήσεις είναι από τη φύση τους all domain και διαρθρωμένες (joint).
Σκεφτείτε λοιπόν ότι όλο το περιβάλλον αλλάζει με το χρόνο, αλλιώς είναι το καλοκαίρι αλλιώς είναι το χειμώνα. Αλλάζει το μέγεθος των τετραγώνων στις κινήσεις, αλλάζει ο αριθμός των παιχτών. Μπαίνουν και τρίτοι μέσα, δεν είναι μόνο τα ελληνικά υ/β και τα τουρκικά υ/β. Θα υπάρχουν και άλλα υ/β ή υπάρχουν ήδη. Υπάρχουν διερχόμενοι, υπάρχει εμπορική κίνηση που συνήθως είναι μέρος του περιβάλλοντος. Αλλάζουν τα βάθη και το πιο σημαντικό απ όλα είναι πιο μακροπρόθεσμος. Δεν είναι όπως είναι οι επιχειρήσεις στον αέρα που σηκώνονται αεροπλάνα, επιτίθονται, παρατηρούν και προσγειώνονται.
Εκεί θέλει χρόνο. Το έιδαμε πάρα πολύ στις επιχειρήσεις του προηγούμενου καλοκαιριού που κράτησε χρόνο. Οι ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις θέλουν υπομονή, θέλουν μια παραμονή στο πεδίο. Η παραμονή στο πεδίο και αυτές οι απαιτήσεις είναι που δίνουν στα πλοία αυτό που πρέπει να έχουν, δηλαδή μια φρεγάτα είναι κατεξοχήν ανθυποβρυχιακό πλοίο γιατί έχει το εκτόπισμα να έχει πολλά μέσα και όπλα, γιατί μπορεί να μένει καιρό στις επιχειρήσεις, μπορεί να επιχειρεί με κακό καιρό κ.ο.κ.
Επομένως το υ/β είναι ένα όπλο που αλλάζει πολύ τις επιχειρήσεις αλλά δεν πρέπει να το δούμε μόνο του. Γι’ αυτό και τελευταία δε συζητάει κανείς για την καταστροφή του υ/β –δεν υπάρχει κανένας λόγος- αλλά το να μπορέσει κανείς να το αδρανοποιήσει. Να το κάνει δηλαδή non effective. Να μην επιδρά. Αν ας πούμε κάποιος κράταγε το υ/β σε βάθος που να μην μπορεί να ρίξει τα όπλα του τότε δε χρειάζεται να το καταστρέψει.
Καραϊωσηφίδης Φαίδων: Να σας ευχαριστήσω. Να περάσουμε στον κο Παληάτσο. Τη δική σας τοποθέτηση και για το θέμα του ανθυποβρυχιακού αγώνα-πολέμου-επιχειρήσεων και για το ποια είναι η αξία σήμερα του υ/β σε ένα πολεμικό ναυτικό.
Παληάτσος Δημήτριος: Επιτρέψτε μου να πω υποβρύχιες και αντιυποβρύχιες επιχειρήσεις είναι ένα μεγάλο και δύσκολο κομμάτι. Καταρχάς απευθύνονται και περιέχουν ένα όπλο που είναι ύπουλο. Το Υ/Β. Και θυμηθείτε ότι οι παλαιότεροι και οι νεότεροι λένε ότι ο ευκολότερος τρόπος να επιτεθείς σε ένα Υ/Β είναι όταν είναι στον προβλήτα. Διότι μόλις αναχωρήσει και καταδυθεί είναι πολύ πλησίον του να μην εντοπισθεί καθόλου. Αντιμετωπίζουμε λοιπόν μια απειλη που είναι μεγάλη. Μια απειλή που μπορεί να αλλάξει τις επιχειρήσεις… θυμηθείτε τι θα γινόταν αν το αργεντινό Saint Louis στα Φόκλαντ είχε ρίξει δύο τορπίλες σωστές. Θα είχε βυθίσει δύο πλοία. Και μετά από δέκα μέρες θα είχε βυθίσει άλλα τέσσερα και άλλα πέντε. Και ο Βρετανός ναύαρχος είχε πει ήδη ότι τον «Ερμή» να μου είχε βυθίσει θα είχα αλλάξει τις επιχειρήσεις. Είναι δηλαδή μια μορφή πολέμου που αλλάζει τις επιχειρήσεις. Σκεφτείτε τι θα γίνει αν την πρώτη μέρα του πολέμου φύγουν τρεις μονάδες επιφανείας. Καμία χώρα δεν το αντέχει. Ούτε η Ελλάδα ούτε η Τουρκία. Επίσης, σκεφτείτε το περιβάλλον. Είναι ρηχά και παράκτια ύδατα. Μπορούμε να μιλάμε ώρα για το περιβάλλον.
Επίσης μιλάμε, η απειλή (τα υποβρύχια Type 214) όπως και τα δικά μας, είναι πολύ δυνατός τύπος υ/β. Αυτή τη στιγμή είναι ίσως ο καλύτερος που κυκλοφορεί σε συμβατικό Υ/Β στον κόσμο. Το αντίπαλο προσωπικό που τις χειρίζεται αυτές τις πλατφόρμες και αυτές τις τορπίλες που αποτελούν την απειλή είναι επίσης καλό. Δεν είναι το τέλειο, ούτε μπορώ να πω σαν και εμάς, αλλά είναι πολύ καλό. Έχουμε κρίσεις από το ΝΑΤΟ, ασκήσεις από συγκρίσεις κ.λπ. Επίσης, να σας πω ότι πρέπει να αλλάξουμε και αλλάζουμε –και ευτυχώς- τον τρόπο που θα επιχειρούμε, γιατί ένα πλοίο επιφανείας ή αρκετά πλοία επιφανείας εναντίον ενός υ/β στο περιβάλλον που ζούμε, είναι θηράματα.
Καραϊωσηφίδης Φαίδων: Να είστε καλά. Ευχαριστούμε. Και να περάσουμε και στον κο Γιώργο Μαραγκουδάκη για να μας πει τη δική του θέση, από ψηλά υποθέτω. Για τον ανθυποβρυχιακό αγώνα, τις επιχειρήσεις και για το συνδυασμό του αεροπορικού μέσου με το θαλάσσιο μέσο.
Μαραγκουδάκης Γιώργος: Βεβαίως θα σας πω την άποψή μου, αλλά όχι από ψηλά γιατί τα ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα πετάνε 200-300 μέτρα το πολύ. Δεν μας επιτρέπουν να πάμε και παραπάνω. Το ελικόπτερο είναι ένα μέσο τρομοκρατίας για το υ/β γιατί δεν μπορεί να το εντοπίσει το υ/β και όταν του εμφανιστεί, του εμφανίζεται ξαφνικά. Το ελικόπτερο μεταφέρει τη συσκευή sonar, που είναι αυτή που εντοπίζει το υ/β και από τη δεκαετία του ’60 και μετά έχει αλλάξει κατά πολύ τον ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Είναι ένα μέσο, ένα όπλο απαραίτητο, ένα-δύο σε κάθε φρεγάτα όταν επιχειρούν σε ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις. Έχει τη δυνατότητα να πάρει την τορπίλη να την πάει πολύ πιο μακριά από είναι η φρεγάτα και η δυνατότητα που έχει να εφνιδιάσει το υ/β είναι το βασικότερό του όπλο. Άπαξ και ένα ελικόπτερο εντοπίσει ένα υ/β τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Το υ/β δεν μπορεί να ξεφύγει εύκολα.
Καραϊωσηφίδης Φαίδων: Να επανέλθω στον κ. Λεβέντη και να ρωτήσω το εξής. Ξεκινήσαμε ήδη τη συζήτηση για το θέμα του περιβάλλοντος. Καταρχήν να πούμε οτι το Ελληνικό Ναυτικό πρωτοπόρησε φέρνοντας σύγχρονα υ/β από τη δεκαετία του ’70 αφήνοντας πίσω τα υ/β του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου που έπερνε και η Ελλάδα και η Τουρκία από τις ΗΠΑ και φτάσαμε στη δεκαετία του ’70 να αγοράσουμε τα πρώτα γερμανικά υ/β και στη συνέχεια αγοράσαμε τις επόμενες γενιές και φτάσαμε μέχρι τα σημερινά τα 2 14. Κάποια στιγμή ξεφύγαμε από το Αιγαίο, βέβαια πάντοτε η Μεσόγειος είναι ένας ενιαίος χώρος αλλά τα εθνικά συμφέροντα μετακινήθηκαν τα τελευταία χρόνια προς την Ανατολική Μεσόγειο. Και θα ήθελα να δούμε τον υποβρυχιακό και τον ανθυποβρυχιακό αγώνα-πόλεμο-επιχείρηση στο ιδιαίτερο περιβάλλον του Αιγαίου και στην Ανατολική Μεσόγειο και πως οι δύο αυτοί χώροι είναι ίδιοι ή είναι διαφορετικοί και πως αντιμετωπίζονται στο θέμα του ανθυποβρυχιακού αγώνα.
Γιώργος Λεβέντης: Όπως είπα και προηγουμένως το περιβάλλον αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα στις ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις-πόλεμο. Εξετάζοντας λοιπόν το Αιγαίο ως περιβάλλον δράσης αυτό που παρατηρούμε είναι ότι πρώτα απ΄όλα υπάρχει πληθώρα νησιών, βραχονησίδων. Υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στο βάθος και στην ποιότητα του βυθού, πληθώρα εξάρσεων βυθού, υφάλλων, ναυαγίων και όλα αυτά προκαλούν πάρα πολλές ψευδοεπαφές. ‘Αρα οι μονάδες επιφανείας και τα ελικόπτερα έχουν πληθώρα επαφών που θα πρέπει να διερευνήσουν για να δουν αν είναι υ/β ή δεν είναι. Παράλληλα δημιουργούνται πάρα πολλές περιοχές απόκλισης των υ/β. Λόγω κυρίως των θερμοκρασιακών διαφορών των θερμοκλινών, που υπάρχουν κυρίως εντονότερα τους καλοκαιρινούς μήνες και λιγότερο έντονα το χειμώνα. Και το σημαντικότερο όλων είναι οτι τα βάθη στο Αιγαίο σε πάρα πολλές περιπτώσεις επιτρέπουν σε ένα υ/β να κάνει επικάθηση. Άρα να μπορεί να έχει καθήσει στο βυθό, να παρακολουθεί όλες τις μονάδες και να μην μπορεί να το προσβάλλει κανένας.
Είναι λοιπόν στο Αιγαίο καταφανέστατα το πλεονέκτημα των υ/β πάρα πολύ μεγάλο κατά των μονάδων επιφανείας. Διότι το υ/β θα έχει πλήρη εικόνα παθητικά όλων των μονάδων επιφανείας που βρίσκονται στην περιοχή του -είτε αυτά χρησιμοποιούν active συστήματα που σημαίνει οτι θα έχει υλοποιήσει πολύ πιο μακριά- είτε απλώς μετακινούνται και έχει και όπλα να χτυπήσει σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις και πολύ νωρίτερα απ’ ότι θα εντοπιστεί το ίδιο από αυτά.
Εάν πάμε τώρα στην Ανατολική Μεσόγειο, εδώ η κατάσταση είναι λίγο διαφορετική. Η Ανατολική Μεσόγειος, με βάθη πάνω από 1.000 μ., δεν υπάρχουν εξάρσεις, δεν υπάρχουν νησιά, δεν υπάρχουν δυνατότητες απόκρυψης του υ/β, παρά μόνο εφ’ όσον υπάρχουν δυσμενείς θερμογραφικές συνθήκες, άρα το υ/β μπορεί να κάτσει κάτω από το στρώμα το οποίο δημιουργείται ανάλογα όταν διαφοροποιείται η θερμοκρασία ανά το βάθος. Γενικότερα το υ/β δεν είναι σε τόσο ευνοϊκή θέση όταν δρα στην Ανατολική Μεσόγειο, σε μια ανοιχτή θάλασσα, όσο είναι στο Αιγαίο. Άρα λοιπόν χρειάζεται πολύ λεπτομερείς επιχειρησιακή σχεδίαση όταν αποφασίσουμε να στείλουμε ένα υ/β στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρώτα απ΄όλα πρέπει να δούμε για ποιο λόγο το στέλνουμε. Και σε ποια περίοδο της κρίσης ή της έντασης. Γιατί αν θέλουμε και στην Ανατολική Μεσόγειο να δει, να δώσει πληροφορίες τις οποίες αν μπορούμε να τις έχουμε με κάποιο άλλο πλοίο ή σένσορα, είναι προτιμότερο να πάει κάποιος άλλος σένσορας πάρα να αφήσουμε ένα υ/β μόνο του στο ανοιχτό πέλαγος.
Άρα συνοψίζοντας, το Αιγαίο είναι πραγματικός χώρος δράσης και ασφάλειας ενός υ/β. Η Ανατολική Μεσόγειος είναι λίγο πιο δύσκολο διότι είναι πιο εύκολο να εντοπιστεί μια αδιακρισία που θα κάνει το υ/β. Δηλαδή όταν θα κάνει κάποιο αναπνευστήρα για να φορτίσει τις μπαταρίες του ή όταν θα βγάλει το περισκόπιο, είτε συντονισμένα, είτε από τύχη, να εντοπιστεί από κάποια μονάδα επιφανείας, ή ένα ελικόπτερο ή ένα αεροσκάφος και ύστερα να περιέλθει σε δύσκολη θέση.
Καραϊωσηφίδης Φαίδων: Ανοίξατε και πάρα πολλά θέματα. Θα ζητήσω από τον κο Καβουλάκο τη δική του τοποθέτηση, να μας πει και αυτός την άποψή του ή να συμπληρώσει ότι ακούστηκε.
Καβουλάκος Δημήτρης: Καταρχάς θα ήθελα να πω οτι όποιος είναι πιο εξοικειωμένος με το περιβάλλον που θα επιχειρήσει –στην περίπτωση του Αιγαίου ήταν πιο εύκολο, στην περίπτωση της Ανατολικής Μεσογείου χτίζεται- και όποιος είναι πρώτος εκεί έχει το πλεονέκτημα. Άρα η συνεχής παρουσία ή η συχνή παρουσία πάντα καλό κάνει διότι εξοικειώνεται κανείς ανάλογα με την εποχή και την περίοδο του έτους στα δεδομένα που δεν είναι μόνο οι μονάδες του ενός ή του άλλου. Είναι η ναυτιλιακή κίνηση, πως ο ήχος λόγω των θερμοκρασιών αρχίζει να επηρεάζει τις αποστάσεις εντοπισμού ή το που. Η υδρακουστική είναι ένας μαγικός χώρος, είναι συνδυασμός επιστήμης και τέχνης. Κατά την άποψή μου το χειμώνα, μια φρεγάτα με ένα ελικόπτερο εναντιόν ενός υ/β με αντίστοιχα συστήματα, (όχι το ένα να είναι σύγχρονο το άλλο να είναι απαξιωμένο), τότε θα έλεγα ότι το χειμώνα η φρεγάτα έχει 3/10 πιθανότητες να νικήσει με το ελικόπτερό της και το υ/β έχει αντίστοιχα 7/10 και το καλοκαίρι αυτό γίνεται ένα προς 9. Για ένα όμως πλοίο. Εάν βάλουμε δύο πλοία ως πλατφόρμες με τα ελικόπτερά τους ή τα μη επανδρωμένα οχήματά τους, τα UAV τα οποία μένουν πολλή ώρα στον αέρα και μπορούν να κάνουν relay ηχοσημαντήρων τα πράγματα αλλάζουν.
Όσον αφορά τα 214 που μπορούν να μείνουν εν καταδύση πολύ καιρό σημαίνει ότι οι αδιακρισίες τους είναι λιγότερες. Άρα σε μια εκτεταμένη περίοδο δεν υπάρχει αυτή η ανησυχία. Στα υπόλοιπα υ/β που χρειάζεται να κάνουν αναπνευστήρες τότε είναι υποχρεωμένα να ανέβουν στο βάθος που χρειάζεται για να κανουν αναπνευστήρα. Θα έλεγα ότι κανείς δεν είναι άτρωτος, ναι το υ/β είναι κυνηγός και από τη φύση του και έχει πλεονεκτήματα, αλλά δεν σημαίνει ότι ένα άτρωτο όπλο που όλοι θα πρέπει να το αποφεύγουν και να χαράζουν κύκλους γύρω του και να το αποφεύγουν. Όλα γίνονται. Αλλά θέλει εξοικείωση, θέλει σχεδιασμό, θέλει οι ασκήσεις που γίνονται όλο και πιο έντονες, όλο και πιο απαιτητικές και φυσικά και τα κατάλληλα όπλα. Γιατί ωραία να ξέρω ότι κάποιος είναι κάπου μπορώ να του ρίξω; Εκατέρωθεν ισχύει αυτό.
Και το τελευταίο που ήθελα να πω η Ανατολική Μεσόγειος είναι φυσικό περιβάλλον για εμάς. Το Αιγαίο –το είχα πει και στο προηγούμενο webinar- αν το θέλετε, αν θα μιλάγαμε με παραδείγματα σπιτιού, είναι η κρεβατοκάμαρά μας. Αν συζητάμε για την κρεβατοκάμαρα σημαίνει ότι όλα τα άλλα έχουν φύγει. Η Ανατολική Μεσόγειος είχε χαρακτηριστεί σε μια εργασία του Ναυτικού με το ΥΠΕΞ από το 2011 «Περιοχή Αμέσου Εθνικού Ενδιαφέροντος» και Ανατολική Μεσόγειο λέμε Σικελία και ανατολικά, γιατί το εννιαίο αμυντικό δόγμα μίλαγε για Ελλάδα Κύπρο, αλλά σαν χώρος είναι και χώρος ενδιαφέροντος της Ελλάδας σαν μέρος της Ευρώπης. Και κάπως έτσι πρέπει να το βλέπουμε. Νομίζω οτι και οι κινήσεις του ΥΠΕΞ προς τα εκεί έχουν δείξει το δρόμο.
