Την Aselsan την ακούμε χρόνια ως κύριο μοχλό της Τουρκικής αμυντικής (και όχι μόνο) βιομηχανίας και δικαιολογημένα. Η εταιρία κατατάσσεται ως η 48η μεγαλύτερη στο κόσμο σε αμυντικά συστήματα από πλευράς τζίρου (σύμφωνα με το Defence News), ενώ στις 100 πρώτες συμπεριλαμβάνονται η Turkish Aerospace Industries (στην 53η θέση), η BMC Otokar (στην 89η θέση), η Roketsan (στην 91η θέση) και η STM (στην 92η), όπως και η FNSS (98η θέση) και η Havelsan στην 99η. Για όποιον έχει απορία, όχι καμία ελληνική δεν υπάρχει στις 100 πρώτες.
Η Aselsan ιδρύθηκε το 1975 και όπως οι περισσότερες μεγάλες αμυντικές εταιρίες της χώρας ανήκει κατά πλειοψηφία στο Τουρκικό Ίδρυμα Ενόπλων Δυνάμεων (το οποίο έχει το 74,2% της Aselsan με το υπόλοιπο να διαπραγματεύεται στο Χρηματιστήριο), ένα τεράστιο οργανισμό-ταμείο που δρα ως ομπρέλα στήριξης και ελέγχου των εταιριών που παράγουν αμυντικό υλικό. Το ίδρυμα είναι δημοσίου δικαίου και δρα ως ένα ισχυρό σύμπλοκο πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας με στόχο την ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας και κυρίως την ανεξαρτητοποίηση της από εισαγωγές. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως η ύπαρξη της Aselsan, ιστορικά συνδέεται με το Κυπριακό. Καθώς η ίδρυση της έγινε μετά την εισβολή του 1974, όταν δηλαδή η Τουρκία αντιμετώπισε για κάποια χρόνια εμπάργκο όπλων, οπότε γεννήθηκε και η ιδέα της «αμυντικής ανεξαρτησίας», η οποία διατηρείται έως σήμερα.
Περνώντας στα οικονομικά της, η εταιρία για το 2020 κατέγραψε έσοδα 1,96 δισεκατομμύρια δολάρια, μια αύξηση κατά 24% από το 2019, με τα καθαρά κέρδη να ανέρχονται στα 540 εκατομμύρια δολάρια (ένα σημαντικό ποσοστό καθαρού κέρδους στο 27%) επίσης με άνοδο, κατά 33%, από το 2019. Η Aselsan διατηρεί δίκτυο θυγατρικών στο εξωτερικό σε Αζερμπαϊτζάν, Ουκρανία, Μαλαισία, Νότια Αφρική, Β. Μακεδονία, όπως και στα κατεχόμενα της Κύπρου, συν σειρά εξειδικευμένων θυγατρικών εντός Τουρκίας, όπως την ULAK με ερευνητική δραστηριότητα σε δίκτυα τηλεπικοινωνιών. Επίσης μετέχει σε κοινοπραξίες στη Σαουδική Αραβία, στην Ιορδανία, στο Καζακστάν, στα Αραβικά Εμιράτα και στο Κατάρ.
Η καλή οικονομική θέση εξηγείται από 3 στοιχεία. Αρχικά από τις μεγάλες παραγγελίες που η εταιρία δέχεται από το Τουρκικό κράτος, στο οποίο είναι σχεδόν αποκλειστικός προμηθευτής σε σειρά ηλεκτρονικών συστημάτων κάθε τύπου όπως ραντάρ, σκοπευτικών και ηλεκτροπτικών, τηλεπικοινωνιών, κρυπτογράφησης, υπολογιστών αποστολής, λογισμικού αλλά και πυρομαχικών και όπλων (ενώ έχει ακόμη και πολλά πολιτικά προγράμματα όπως π.χ. ιατρικά μηχανήματα). Οι παραγγελίες αυτές γίνονται είτε απευθείας στην Aselsan, είτε είναι παραγγελίες άλλων αμυντικών/υψηλής τεχνολογίας εταιριών της χώρας, όπως η Turkish Aerospace Industries, η Havelsan και η SΤΜ, οι οποίες επίσης έχουν μεγάλο πελάτη το τουρκικό κράτος (και με τη σειρά τους ελέγχονται από αυτό). Είναι χαρακτηριστικό ότι το 90% των εσόδων της εταιρίας είναι εντός Τουρκίας. Το δεύτερο στοιχείο είναι οι εξαγωγές που αυξάνονται τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας την εξαγωγική επιτυχία της Τουρκίας σε αμυντικά συστήματα, η οποία έχει φθάσει σε σύνολο τα 2,28 δισεκατομμύρια δολάρια (για το 2020). Η Aselsan έχει κάνει μέχρι σήμερα εξαγωγές σε 70 χώρες στον κόσμο, κατασκευάζοντας, είτε αυτόνομα είτε ως κοινοπραξία είτε ως υποκατασκευαστής, ηλεκτρονικά για μεγάλη ποικιλία αμυντικών αλλά και πολιτικών συστημάτων. Μάλιστα το 2020 υπέγραψε συμφωνίες με 6 νέες χώρες για παραγγελίες 446 εκατομμυρίων δολαρίων, με τάση ανόδου από τα προηγούμενα χρόνια.
Η τρίτη (πιο μικρή) πηγή εσόδων είναι επιδοτήσεις από το τουρκικό κράτος, αλλά και από άλλα κράτη, τα οποία επενδύουν σε ερευνητικά προγράμματα της, όπως π.χ. το Κατάρ. Θετικό στοιχείο είναι επίσης ο χαμηλός δανεισμός που το 2020 ήταν στα 366 εκατομμύρια δολάρια, κυρίως βραχυπρόθεσμος.
Η εταιρία αυτή τη στιγμή έχει περίπου 9.000 εργαζόμενους, στα διάφορα ερευνητικά και παραγωγικά της κέντρα, με τους 1.500 να έχουν προσληφθεί εντός του 2020. Ακόμα, επενδύει το 7% του τζίρου της σε έρευνα και ανάπτυξη, κάτι που της επιτρέπει να έχει ροή νέων συστημάτων με αρκετά στοιχεία πρωτοτυπίας, ενώ συνεργάζεται πολύ στενά με τον ακαδημαϊκό χώρο, έχοντας, όπως δηλώνει ο διευθύνων σύμβουλος της Haluk Gorgun, «εξελίξει έως τώρα 132 projects με 60 πανεπιστήμια». Επίσης, η Aselsan έχει φθάσει το 73% των προμηθειών της να προέρχεται από άλλες τουρκικές εταιρίες, άρα καταφέρνει και τη στήριξη ενός πολύ ευρύτερου παραγωγικού ιστού εντός της χώρας.
Τι είναι η Aselsan τελικά; Μπορεί κανείς να τη δει ως εξάρτημα του Τουρκικού κράτους και μάλιστα του αποκαλούμενου «βαθέος», καθώς είναι μέρος του αξεδιάλυτου εκείνου συστήματος πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος της Τουρκίας, που διατηρείται παρά τις όποιες πολιτικές αλλαγές, αν δεν τις ελέγχει κιόλας σε σημαντικό βαθμό. Μπορεί κανείς να δει με σκεπτικισμό και τα καλά οικονομικά της, εντοπίζοντας ότι οφείλονται κυρίως σε κρατικές παραγγελίες, ενώ και η ίδια είναι κρατικά ελεγχόμενη. Μπορεί να προβληματιστεί με το ερευνητικό της κομμάτι, μιας και μέρος του βασίζεται σε αντιγραφές και εξελίξεις ξένων συστημάτων. Την ίδια στιγμή όμως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως η συγκεκριμένη εταιρία, έστω και με αυτούς τους συμβιβασμούς έχει καταφέρει να τροφοδοτεί τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις με άφθονο υλικό εγχώριας κατασκευής και τεχνογνωσίας, να το κάνει συστηματικά εδώ και δεκαετίες και να έχει πετύχει εξαγωγές που αυξάνονται συνεχώς. Ταυτόχρονα συνδέεται με τον ερευνητικό χώρο της Τουρκίας, και στηρίζεται στο εγχώριο επιστημονικό δυναμικό ως ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες του, αναπτύσσοντας την έρευνα σε ένα κρίσιμο τομέα.
Η Aselsan έτσι είναι ένα επιτυχημένο δείγμα κρατικής αμυντικής βιομηχανίας, που έχει εξελιχθεί σε διεθνή μεγέθη, κάτι που δυστυχώς στην Ελλάδα επίσης προσπαθήσαμε να κάνουμε, με παταγώδη όμως -και μάλιστα ιδιαίτερα δαπανηρή- αποτυχία. Η δομή της ως κρατικά ελεγχόμενης και χρηματοδοτούμενης είναι βέβαια «παλαιάς κοπής» που απαντάται σήμερα σπάνια στον ευρωπαϊκό αμυντικό χώρο, αλλά σε αρκετά σημεία έχει καταφέρει να λειτουργεί με κουλτούρα ιδιωτικού τομέα. Ταυτόχρονα εκμεταλλεύεται τις διπλωματικές σχέσεις της Τουρκίας για να εισέλθει σε νέες αγορές, ή για να τις προετοιμάσει με τοπικές συνεργασίες, εξυπηρετώντας έτσι και την εξωτερική πολιτική της Άγκυρας ως μοχλός επιρροής «ήπιας ισχύος».
Και αν συνυπολογίσουμε και όλες τις άλλες, μικρές και μεγάλες τουρκικές εταιρίες που σχετίζονται μαζί της, η Aselsan είναι αυτό που κάθε χώρα σε φάση ανάπτυξης επιθυμεί: δηλαδή να διαθέτει μια εταιρία «ηγετική» σε τεχνολογία και καινοτομία, που να σηματοδοτεί και την εγχώρια ανάπτυξη αλλά και σε μεγάλο βαθμό να ορίζει προς τα που αυτή θα εξελιχθεί. Στην περίπτωση αυτή σε συντονισμό με την οικονομική, πολιτική και με έντονα χαρακτηριστικά επιθετικής εξωστρέφειας τουρκική φιλοδοξία.
