Η συνεχιζόμενη αντεπίθεση του Ισραήλ κατά της Χαμάς στη Γάζα (αλλά και κατά της Χεζμπολάχ σε Συρία και Λίβανο), έχοντας και το Ιράν σε συνεχή επιτήρηση, όπως φαίνεται έχει πολλές μέρες ακόμη μπροστά της. Καθώς το Ισραήλ έχει κάνει γενική κινητοποίηση δηλώνοντας πως «είμαστε σε πόλεμο» αλλά και με απόλυτης σαφήνειας δηλώσεις ότι «αυτή τη φορά θα εξοντώσουμε οριστικά τη Χαμάς» και πως «κάθε μέλος της είναι ήδη νεκρό», δεσμεύσεις βασικά τόσο προς το εσωτερικό της χώρας όσο και προς το διεθνή περίγυρο. Τα προβλήματα και τα αδιέξοδα όμως που προβάλλουν για όλη τη Μέση Ανατολή είναι πάρα πολλά και τα αναφέρουμε με τη μορφή σεναρίων εξελίξεων:
Α. Το Ισραήλ εισβάλλει στη Γάζα και καταφέρνει να εξοντώσει τη Χαμάς
Είναι το θεωρητικό ζητούμενο και η υπόσχεση που δίνει σήμερα η ισραηλινή ηγεσία. Κάτι τέτοιο όμως με μεγάλη εισβολή και με συστηματικό «κυνήγι» της Χαμάς και των άλλων τρομοκρατικών ομάδων στη Γάζα θα έχει θάλασσα -και όχι ποταμό- αίματος. Ισραηλινών στρατιωτών (γιατί θα βρουν μεγάλη αντίσταση), αμάχων (που δεν θα έχουν που να πάνε κάτι που ήδη συμβαίνει) και βέβαια τρομοκρατών, αλλά και κάθε άλλου που θα σηκώσει τα όπλα κατά του Ισραήλ. Και μια τέτοια κατάληξη ρισκάρει την πυροδότηση σεισμικών αντιδράσεων στα αραβικά πλήθη σε όλη την περιοχή, που είτε θα «ρίξουν» τα καθεστώτα τους, είτε θα τα υποχρεώσουν να αντιπαρατεθούν με το Ισραήλ. Όχι κατ΄ ανάγκη με τα όπλα, αλλά βυθίζοντας κάθε διαδικασία προσέγγισης και ειρήνευσης.
Νετανιάχου: Η απάντηση του Ισραήλ θα «αλλάξει τη Μέση Ανατολή»
Να θυμίσουμε εδώ πως πριν λίγα χρόνια στην Αίγυπτο το καθεστώς Σίσι επιβλήθηκε πραξικοπηματικά των «Αδελφών Μουσουλμάνων» εν μέσω τεράστιων ταραχών και πολλών νεκρών, η Ιορδανία παραμένει χώρα με σημαντικό αριθμό παλαιστινίων, ενώ το ένα τρίτο του Λιβάνου ελέγχεται από παλαιστινιακές οργανώσεις. Αυτά στον περίγυρο, γιατί κανείς δεν ξέρει τι αντιδράσεις θα υπάρχουν σε Σαουδική Αραβία με τον θρησκευτικό φανατισμό της, σε Ιράκ, σε Ιράν προφανώς, σε Λιβύη κ.ο.κ.
Άρα το «ιδανικό» σενάριο για το Ισραήλ εμπεριέχει μεγάλο φόβο επιστροφής κάπου στο 1967, όταν πλήρως απομονωμένο στην περιοχή του, ζούσε εισβολή την εισβολή, με όλη την Μέση Ανατολή έμπυρη από το φανατισμό και τη δική της “Μεγάλη Ιδέα”. Και χωρίς βέβαια εγγύηση πως η καταστροφή της Χαμάς, δεν θα φέρει αντικατάσταση της από κάτι “άλλο” ίσως και χειρότερο.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 27 Δεκεμβρίου 2008: Επιχείρηση «Συμπαγές Μολύβι», Ισραηλινή επίθεση στη Γάζα
Β. Το Ισραήλ εισβάλλει στη Γάζα, καταστρέφει σημαντικό μέρος της Χαμάς, οδηγείται σε εκεχειρία
Είναι το πιο πιθανό σενάριο ιστορικά, μια αναβίωση του ότι έχει γίνει στους προηγούμενους «πολέμους στη Γάζα»: το 2008 με την επιχείρηση «Cast Lead», το 2012 με την επιχείρηση «Pillar of Defense», το 2014 με την επιχείρηση «Protective Edge». Όπου μαζικοί βομβαρδισμοί, πολλοί νεκροί παλαιστίνιοι, εξαπόλυση ρουκετών από της Χαμάς, απώλειες από το Ισραήλ, παγκόσμια δυσφορία για το τρόπο διεξαγωγής των συγκρούσεων, όλα μαζί κατέληξαν σε μια εκατέρωθεν… νίκη. Μιας και οι δύο πλευρές κάπως έτσι το παρουσίασαν, το Ισραήλ πως «τους δώσαμε ένα γερό μάθημα», η δε Χαμάς πως «αντέξαμε και σε αυτό το γύρο».
Εδώ βέβαια η βαρύτητα και η κτηνωδία της επίθεσης της Χαμάς και οι σφαγές της, απαιτούν μια πολύ βαριά απάντηση, που ακόμη και να καταλήξει σε εκεχειρία κάποια στιγμή, μπορεί να δώσει στην τρομοκρατική οργάνωση το πλεονέκτημα της ερμηνείας. Καθώς στη δική της αφήγηση -που έχει πολύ μεγάλο ακροατήριο στον μουσουλμανικό κόσμο, ειδικά σε νεανικά κοινά- θα πει πως «το Ισραήλ υποσχέθηκε τον αφανισμό μας, δεν τα κατάφερε, άρα εμείς δικαιωθήκαμε». Και βέβαια το Ισραήλ θα μείνει να περιμένει τον επόμενο γύρο επίθεσης, σε λίγα χρόνια από σήμερα, εντός έξαρσης εξοπλισμών και μιλιταρισμού.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 8 Ιουλίου 2014: Επιχείρηση “Protective Edge”, μεγάλη ισραηλινή επίθεση στη Γάζα
Γ. Διεθνής παρέμβαση που επιβάλλει συνομιλίες ειρήνευσης ή έστω εκεχειρίας
Κάπως πιθανό και αυτό το σενάριο, αλλά θα χρειαστεί χρόνος να οργανωθεί πειστικά μια διεθνής συσπείρωση με ικανό διπλωματικό απόθεμα. Κρίσιμο όμως εδώ ζήτημα η απουσία της Ρωσίας. Η οποία δύσκολα θα βρεθεί στο ίδιο τραπέζι με τις ΗΠΑ για να συνθέσουν, έστω παρασκηνιακά, μια «επίλυση», ακόμη και μεσοβέζικη. Όταν μάλιστα αυτή τη στιγμή η ταραχή στη Μέση Ανατολή, δημιουργεί ένα εξτρά πόλο εστίασης του αμερικανικού παρεμβατισμού και ανακουφίζει τη Μόσχα.
Αλλά και οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν έχουν πλέον πολιτικό βάρος και τέτοια εσωτερική στιβαρότητα ώστε να επιβάλλουν μια λύση στη Μέση Ανατολή. Η κυβέρνηση Μπάιντεν είναι «ανοιχτή» σε πολλά μέτωπα, στο στρατόπεδο των Ρεπουμπλικανών καλπάζει το φαινόμενο παραλογισμού που λέγεται Τραμπ, ο οποίος δηλώνει κι έτοιμος να «τσακίσει το Ιράν», δηλαδή να ρίξει κι άλλη βενζίνη στη φωτιά της Μέσης Ανατολής. Η Ευρώπη δυστυχώς απέχει της δύναμης της και έχει προσανατολιστεί στο Ουκρανικό, ενώ η Κίνα δύσκολα θα ανακατευθεί σε τέτοιες υποθέσεις, καθώς δεν θα ρισκάρει το δικό της πολιτικό κεφάλαιο. Άρα, ακόμη και να υπάρξει διεθνής παρέμβαση διπλωματίας, δεν διαγράφεται αυτή να έχει «βάρος».
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 14 Νοεμβρίου 2012: Επιχείρηση ‘Pillar of Defense’, η ισραηλινή απάντηση στη Γάζα
Δ. Πολιτικός κλονισμός στο Ισραήλ εν μέσω πολέμου
Αν και προσωρινά η κυβέρνηση Νετανιάχου έχει συσπειρώσει την ισραηλινή κοινωνία, ήδη η κριτική εναντίον της είναι θυελλώδης. Ο σχηματισμός «κυβέρνησης ανάγκης» με μικρή συμμετοχή της αντιπολίτευσης (του Benny Gantz, επικεφαλής του κόμματος Εθνικής Ενότητας που είχε έρθει 4ο στις εκλογές του 2022) δεν λύνει κανένα πρόβλημα. Ενώ ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Yair Laipid, επικεφαλής του δεύτερου σε ισχύ κόμματος, του κεντρώου Yesh Atid, αρνήθηκε θέση στην έκτακτη κυβέρνηση, καθώς βλέπει πως παραμένει η κυριαρχία των εξτρεμιστικών στοιχείων σε αυτή.
Ακόμη, οι αποκαλύψεις πως ο Νετανιάχου είχε πάρει μηνύματα από τους Αιγυπτίους ότι «κάτι μεγάλο ετοιμάζεται», αλλά είτε το αγνόησε, είτε πίστεψε πως αφορούσε τη Δυτική Όχθη, εκεί δηλαδή που έχουν την μεγάλη εκλογική τους δύναμη τα μικρά κόμματα της ισραηλινής ακροδεξιάς που τον στηρίζουν, δεν είναι κάτι απλό, ούτε θα τις ξεπεράσει εύκολα.
Το σοκ βέβαια της ισραηλινής κοινωνίας από την σφαγή είναι ακόμη μεγάλο και όλους τους έχει συμπαρασύρει η πολεμική προετοιμασία, αλλά η χώρα έχει παράδοση φιλελευθερισμού και ελέγχου της κρατικής εξουσίας. Ο λαϊκιστής Νετανιάχου -μάλλον ότι χειρότερο στην εξουσία για το Ισραήλ από εποχής Σαρόν- χρεώνεται ήδη και την ελλιπή προετοιμασία της χώρας για μαζικές τρομοκρατικές ενέργειες (από τα δεξιά) και τη δική του εξυπηρέτηση κάθε ακροδεξιού αιτήματος αλλά κυρίως την μεθοδική όξυνση των σχέσεων με την παλαιστινιακή κοινότητα εντός Ισραήλ (από αριστερά εδώ η κριτική). Έτσι δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την πιθανότητα να γίνει πολιτική κρίση στη χώρα, με άγνωστο το αποτέλεσμα.
Ε. Εμπλοκή με το Ιράν
Είναι το χειρότερο σενάριο προς το παρόν, σε όποια εκδοχή του. Από το να χτυπήσει «προληπτικά» ή «εκδικητικά» το Ισραήλ την Τεχεράνη, σε μια επιχείρηση που είναι σχεδόν λαϊκό ανάγνωσμα στη Μέση Ανατολή και την περιμένουν όλοι εδώ και χρόνια, έως το να κάνουν κάτι αντίστοιχο οι ΗΠΑ, που «συνωστίζονται» στην περιοχή. Ενδιαφέρουσα εδώ η απευθείας επικοινωνία του Προέδρου του Ιράν με το διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας, κάτι πολύ μεγάλης συμβολικής σημασίας για την Μέση Ανατολή αλλά γενικότερα τον μουσουλμανικό κόσμο. Οι δύο χώρες, η μια ηγέτιδα του Σιιτικού πλήθους, η άλλη του Σουνιτικού (τα δύο κύρια ισλαμικά δόγματα), κάνουν μια αναψηλάφηση των διμερών τους σχέσεων (για χρόνια εχθρικές), ήδη είναι σε φάση «ξεπαγώματος», κάτι όμως που έχει «παγώσει» το Ισραήλ και κυρίως την Ουάσιγκτον.
Έτσι μια κρούση στο Ιράν, ακόμη και προειδοποιητική, μπορεί να δημιουργήσει ένα ξαφνικό «μεγάλο συνασπισμό» στη Μέση Ανατολή, που ουδείς τρίτος θέλει να δει να υλοποιείται. Και με την Τουρκία να… ορέγεται να ηγηθεί και αυτή ως υπερασπιστής του παλαιστινιακού αιτήματος, αλλά κυρίως ως πρόμαχος της ισλαμικής καθαρότητας, στη δική της ερντογανική περιγραφή.
Επικοινωνία Ιράν με το διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας για τη νέα κρίση
Η μοναδική έξοδος και η δυσκολότερη επιλογή
Αν αυτή τη στιγμή όλοι μιλούν για «αίμα», το Ισραήλ με το δίκιο του μετά την απίθανης αποκτήνωσης επίθεση της Χαμάς, οι παλαιστίνιοι καθώς βλέπουν πως ήδη ξεκίνησε μια ακόμη εκατόμβη τους, η Χαμάς και η χορεία λοιπών τρομοκρατικών οργανώσεων, που επιχαίρουν γιατί πέτυχαν «πλήγμα βαρύ στον παγκόσμιο Σιωνισμό», η μόνη διέξοδος με προοπτική, είναι η αναζήτηση επίλυσης του Παλαιστινιακού.
Μπορεί να ακούγεται παράξενο, μπροστά στην απαρχή του πολέμου να μιλά κανείς για «ειρήνευση», αλλά αυτή η νέα κρίση, θα μπορούσε να γίνει καταλύτης ώστε να επαναληφθεί η διαδικασία προσέγγισης. Που κάποτε είχε ξεκινήσει στο Καμπ Ντέιβιντ το 1978 (μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου), συνεχίστηκε το 1993 στο Όσλο μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων (της PLO) και ενταφιάστηκε το 1995, με τη δολοφονία του ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν από έναν εγχώριο ακροδεξιό. Το γράφουμε βέβαια γιατί πρέπει να γραφεί, έστω και αν η ιστορία έχει διδάξει πως ο όποιος αναστοχασμός για την ειρήνη, απαιτεί πρώτα κύκλο αίματος, με ευθεία αναλογικότητα κιόλας. Δηλαδή όσο πιο πολύ το αίμα, τόσο μετά να πείθονται αρκετοί για την ανάγκη αποτροπής νέας αιματοχυσίας.
Τα παραπάνω πολλαπλά ατέρμονα δεν μπορεί να χρεωθούν μονομερώς, αν και διακριτά σήμερα η Χαμάς έκανε το βήμα του “τέρατος”. Αποτελούν αδιέξοδα και και του αραβικού εθνικισμού και του ισραηλινού σωβινισμού και του εκατέρωθεν θρησκευτικού φανατισμού και της σύγκρουσης της αλληλοαναιρούμενης αλήθειας των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, αλλά και της τρέχουσας κοινωνικής απελπισίας για το “μηδέν του μέλλοντος”.
Είναι αδιέξοδα κληρονομημένο από τα μεγάλα παίγνια των «Μεγάλων Δυνάμεων» για το διαμοιρασμό των ιματίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που συνεχίζονται έως σήμερα, καθώς όλες αναζητούν επιρροή, πόρους, έλεγχο, υποχείρια. Είναι αδιέξοδα ιστορικής μνήμης, όπου οι πληθυσμοί της περιοχής παραμένουν «φυλακισμένοι» σε ασίγαστης έντασης αφηγήσεις ιερών κειμένων, παραδόσεων και μύθων, συγκρούσεων προ χιλιετιών, βαρύτατων ιστορικών τραυμάτων, γεωγραφικού αυτοκαθορισμού με όρους απόλυτης ιδιοκτησίας, ταυτοτικών αναζητήσεων που παράγουν περισσότερο παράδοξο από ότι εξήγηση. Και με εμβαπτισμούς σε λίμνες αίματος που δύσκολα μπορεί να τους ξεπεράσει, ακόμη και ο πιο ανεκτικός και συγχωρητικός.
