Ο «Ξένος»: Το F-5E όπως το είδαν και το πέταξαν οι Σοβιετικοί πιλότοι δοκιμών

O «Νιζνακόμετς», ο «Ξένος», έφθασε στην βάση δοκιμών στο Άκτιουμπινσκ το καλοκαίρι του ’76 μαζί με ένα εγχειρίδιο πτήσης. Το αποσυναρμολογημένο F-5E, λεία πολέμου των νικηφόρων Βορειοβιετναμέζων Συντρόφων, ήταν το πιο σύγχρονο μαχητικό που πετούσε η νοτιοβιετναμική Αεροπορία και οι Σοβιετικοί πιλότοι δοκιμών θα είχαν την ευκαιρία να δουν από πρώτο χέρι τί άξιζε. Ο Βλαντίμιρ Ν. Κανταούροφ ήταν ένας από αυτούς.
Το αμερικανικό τζετ συναρμολογήθηκε χωρίς τεχνικά εγχειρίδια, το ίδιο έγινε και με την σύνδεση των ηλεκτρονικών του, θυμάται ο Κανταούροφ. «Οι μηχανικοί μας το συναρμολόγησαν ως την τελευταία βίδα και το κατέστησαν πλόιμο. Συγκροτήθηκε μια Ταξιαρχία Δοκιμών για την εκτέλεση των πτητικών τεστ υπό τον Ν. Σταγκόφ και στο πλαίσιο του προγράμματος έγιναν 35-40 πτήσεις.
Μετά την κατάλληλη εκπαίδευση μου εμπιστεύτηκαν να εκτελέσω την πρώτη τροχοδρόμηση και κατόπιν μια βραχεία πτήση σε ύψος 1-2 μ. Οι προφυλάξεις αυτές βασίζονταν στην αβεβαιότητά μας κατά πόσον όλα τα συστήματα ήταν σωστά συναρμολογημένα και συνδεδεμένα. Στο τέλος είμασταν μόνοι μας. Ο «Ξένος» είχε μυστικά μέσα του.
Από το εγχειρίδιο ήξερα ότι (το αεροπλάνο) δεν είχε θέματα. Όμως ήξερα επίσης ότι κάθε κατασκευαστής έκανε τα δικά του. Αντίθετα με τα δικά μας μαχητικά παραγωγής, ο «Ξένος» είχε φρένα στα ποδωστήρια, τα οποία είχαν μόνο τα βαρειά μας αεροσκάφη.

Το κόκπιτ ήταν απαλλαγμένο από διακόπτες και ασφάλειες που δεν χρειάζονταν κατά την πτήση. Τους είχαν συγκεντρωμένους σε ένα οριζόντιο πάνελ, μακριά από τον χώρο εργασίας. Κατάλαβα ότι το F-5 δεν ήταν και το πιο σύγχρονο αεροπλάνο και ως προς τα χαρακτηριστικά του ήταν κατώτερο ακόμη και από το MiG-21, ωστόσο μου άρεσε η διάταξη του κόκπιτ. Αποφάσισα να κάνω την δοκιμή στον δεύτερο διάδρομο που ήταν και ο μακρύτερος.
‘Ποτέ δεν φτάνει ο διάδρομος μπροστά σου’ σκέφτηκα τροχοδρομώντας. Ήταν ο χειμώνας του 1976-77. Βεβαίως, δεν υπάρχει λόγος να το κρύψω, ήμουν περήφανος που το μοναδικό αεροσκάφος του τύπου στην ΕΣΣΔ το είχαν εμπιστευτεί σε εμένα. Ενεργοποίησα την προέκταση του ρινιαίου σκέλους εμπλέκοντας το ηλεκτροϋδραυλικό σύστημα και το ρύγχος άρχισε να ανεβαίνει.
‘Για δες’ κούνησα το κεφάλι έκπληκτος. ‘Δεν μπορείς δίχως αυτό το πραγματάκι;’ Για μένα δεν ήταν συνήθης τρόπος για να μειώσεις την τροχοδρόμηση για απογείωση. Στην ΕΣΣΔ μόνο ο Μυάσισεφ το χρησιμοποίησε στα Μ-3 και Μ-4, τα βαρειά βομβαρδιστικά μεγάλης εμβέλειας με τα πολύ κοντά σκέλη ένεκα της σχεδίασης του εν σειρά συστήματος προσγείωσης.
Αύξησα ώση και απελευθέρωσα τα φρένα. Το αεροσκάφος άρχισε να κυλά, ομαλά, κερδίζοντας απρόθυμα ταχύτητα. Αχά! Να γιατί σηκώνουν το ρινιαίο σκέλος! Οι κινητήρες είναι ασθενικοί και οι πτέρυγες μικρές. Σήκωσα τον ρινιαίο και συγκράτησα το αεροπλάνο από το να απογειωθεί πρόωρα. Αρκετά γι’ αυτή την φορά.

Έκοψα ισχύ και χαμήλωσα το ρύγχος. Μετά… τί ήταν αυτό; Ολόκληρο το ρύγχος άρχισε να τρέμει και να δονείται, πηγαίνοντας δεξιά κι αριστερά τόσο βίαια που σκέφτηκα πως θα πέσει σε μια στιγμή. Κάτι τσίριζε και βροντούσε από κάτω. Η πρώτη μου σκέψη ήταν το παρέμβυσμα του ρινιαίου αλλά μετά συνειδητοποίησα ότι ο ρινιαίος τροχός είχε διαλυθεί.
Τράβηξα τον μοχλό του αλεξιπροχωρίου. ‘Όχι φρένα… Μια ζημιά στους κυρίως τροχούς είναι το τελευταίο που θέλουμε. Άλλωστε δεν έχουμε ούτε έναν εφεδρικό’ έτρεχαν οι σκέψεις στο μυαλό μου. Μειώνοντας σταδιακά ταχύτητα, σταμάτησα. Έκλεισα τα πάντα, άνοιξα την καλύπτρα και ανυπόμονα πήδηξα στο έδαφος. Είδα τον τροχό και προβληματίστηκα, ήταν άθικτος. Περίεργο! Τότε γιατί ήσουν τόσο δυσαρεστημένος; Κοίταξα τον «Ξένο» καχύποπτα.
Όπως απεδείχθη δεν του άρεσε η κατάσταση του διαδρόμου μας –οι βαθιές ενώσεις και η ταλαιπωρημένη επιφάνεια στις τσιμεντένιες πλάκες του ήταν πολύ γι’ αυτόν και δεν άντεξε. Ένας πίρος κόπηκε και τμήμα του σκέλος μαζί με τον τροχό περιστρεφόταν 360 μοίρες. ‘Όμορφα! Τα δικά μας δεν κάνουν τέτοια’. Χτύπησα χαϊδευτικά το ρύγχος και τού ψιθύρισα ‘μην στεναχωριέσαι, θα σου βρουν έναν τέτοιο πίρο και θα καλπάσεις ξανά στην στέπα!’

Όσο μάθαινα τον «Ξένο» μεγάλωνε ο σεβασμός μου τόσο για την πτητική μηχανή όσο και για το μαχητικό που ήταν. Καθόλου πρόθυμο για επιθετικούς ελιγμούς σε διαμόρφωση πλεύσης (flaps και slats πάνω) άλλαζε μόλις ο πιλότος επέλεγε διαμόρφωση ελιγμών (flaps και slats κάτω) και από ‘κούτσουρο’ μεταμορφωνόταν σε ‘χελιδόνι’. Ελέγχοντας τις δυνατότητες του σκοπευτικού, μου άρεσε που κρατούσα το σταυρόνημα στον στόχο ενώ τραβούσα 6g, όταν με το MiG-21 θα είχε εξαφανιστεί από μπροστά μου στα 3g.
Μετά τον προσδιορισμό των βασικών χαρακτηριστικών πτήσης του, αποφασίσαμε να οργανώσουμε μια συγκριτική αερομαχία με το MiG-21bis. Εγώ θα πετούσα με το δικό μου MiG-21 και ο Νικαλάϊ Σταγκόφ με το F-5. Η αερομαχία άρχισε με κατά μέτωπον τοποθέτηση, χωρίς πλεονέκτημα. Κάθε πτήση τελείωνε με το ίδιο αποτέλεσμα: το MiG-21 ηττημένο, παρά τον σημαντικά υψηλότερο λόγο ώσης/βάρους του.
Τα ‘έδωσα όλα’ για να διατηρήσω έστω την αρχική τοποθέτηση. Εκμεταλλεύτηκα ό,τι μπορούσε να κάνει το αεροπλάνο αλλά σε λίγο ο «εχθρός» βρισκόταν στην ουρά μου. Μόνο οι τακτικές μπορούσαν να με σώσουν. Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν ότι το αποτέλεσμα των εικονικών «μαχών» δεν αιφνιδίασε μόνο την ηγεσία αλλά και τα ερευνητικά τμήματα της Αεροπορίας, ακόμη και τους σχεδιαστές αεροσκαφών.

Μελετούσαν το πληροφοριακό υλικό ξανά και ξανά και ρωτούσαν τους πιλότους, ιδίως εμένα. Ειλικρινά κι εγώ είχα μπερδευτεί αλλά πετώντας το F-5 κατάλαβα ότι δεν ήταν ένα συνηθισμένο αεροπλάνο. Πώς ήταν στον αέρα; Σε ταχύτητες από 800 χλμ/ώρα (430 κόμβους) και άνω η μάχη ήταν επί ίσοις όροις, κανείς δεν είχε ξεκάθαρο πλεονέκτημα, αν και η κλειστή αερομαχία δεν ήταν εφικτή λόγω της μεγάλης ακτίνας των ελιγμών.
Αμφότεροι μέναμε στην μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση g των αεροσκαφών μας ενώ σε ταχύτητες μικρότερες των 740 χλμ/ώρα (400 kts) δεν μπορούσαν να διατηρηθούν τα φορτία g ούτε με χρήση μετακαυστήρα. Όσο πιο χαμηλή ήταν η ταχύτητα τόσο πιο γρήγορα έπεφτε, χαμηλώνοντας κι άλλο την μέγιστη φόρτιση. Όπως φάνηκε η αεροδυναμική ήταν αυτή που κέρδιζε, όχι ο λόγος ώσης/βάρους. Όμως πώς θα το εξηγούσα αυτό σε εκείνους τους ανθρώπους; Δεν θα μας χτυπούσαν επαινετικά στην πλάτη γι’ αυτό».
Τότε οι εκπρόσωποι του Γραφείου MiG πρότειναν ‘ας βάλουμε το MiG-23M εναντίον του’. Στην παρατήρηση του Αντιπτεράρχου Ιβάν Ντμίτριεβιτς Γκαϊνταγιένκο, βετεράνου πιλότου μαχητικών στον Β΄ ΠΠ, ότι τα αεροσκάφη ανήκουν σε διαφορετικές γενιές και δεν μπορούν να συγκριθούν, ο δεύτερος τη τάξει μηχανικός της εταιρίας απάντησε: ‘Και λοιπόν; Θα το σκίσουμε όπως και να ‘χει’.

Η πίστη στο υλικό σου είναι καλό πράγμα αλλά η πραγματική ζωή κρύβει εκπλήξεις, ιδίως όταν υποτιμάς τον αντίπαλο. Το αποτέλεσμα των δοκιμών ήταν το ίδιο με το MiG-21, απλώς η αγωνία διήρκεσε 4-5 λεπτά. Παρόλο που ο Κανταούροφ είχε το ελεύθερο να υπερβεί κάθε περιορισμό γωνίας προσβολής, παρόλο που επέλεξε χειροκίνητα την βέλτιστη θέση των πτερύγων του ‘Flogger’, το μικρό F-5E, αργά αλλά σταθερά, κατέληγε στην ουρά του.
Τα ανώτερα κλιμάκια ενδιαφερόταν πώς τα MiG-21 της Σομαλίας θα επικρατούσαν στις αερομαχίες με τα αιθιοπικά F-5E. Οι αεροναυπηγοί του Κεντρικού Ερευνητικού Ινστιτούτου Νο. 30 ήταν πεπεισμένοι ότι ο υψηλότερος λόγος ώσης/βάρους θα έκρινε την μάχη, θυμάται ο Κανταούροφ. Τελικά, άγνωστο πώς, οι «ειδικοί» άλλαξαν γνώμη και συνέστησαν την τακτική «χτύπα και φύγε» αντί της κλειστής εμπλοκής. Για το MiG-23 ουδείς λόγος.
«Όλοι προτίμησαν να ξεχάσουν το θέμα. Υποτίθεται ότι θα πολεμούσε εναντίον πιο προηγμένων αεροσκαφών! Η έκθεσή μας διαβαθμίστηκε ως άκρως απόρρητη και εξαφανίστηκε. Ο «Ξένος» δόθηκε σε ειδικούς με ρητή εντολή όχι πια πτήσεις, αποσυναρμολόγηση και μελέτη των δομικών χαρακτηριστικών του για χρήση της τεχνογνωσίας σε μελλοντικά προγράμματα…»
Όταν εμφανίστηκε το Su-25, διέθετε φρένα στα ποδωστήρια, «ευέλικτη» διαμόρφωση πτέρυγας και διαφορετική προσέγγιση στον σχεδιασμό του κόκπιτ, επισημαίνει ο Κανταούροφ. «Όσον αφορά την εργονομία, οι μηχανικοί μας πήγαν ένα βήμα μακρύτερα και το κόκπιτ των MiG-29 και Su-27 αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τα αεροδυναμικά χαρακτηριστικά του Su-27 τα οποία θεωρούνται απαράμιλλα» υποστηρίζει. Ο «Νιζνακόμετς» ήταν ίσως το καλύτερο δώρο που είχαν πάρει ποτέ οι Σοβιετικοί.
Αλέξανδρος Θεολόγου