Ένα από τα ειδικά χαρακτηριστικά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είναι η μαζική -από πλευράς Ρωσίας- χρήση πυραυλικών επιθέσεων, είτε με βαλλιστικά βλήματα είτε με συστήματα cruise. Η ποικιλία μάλιστα όπλων που έχει χρησιμοποιηθεί είναι εντυπωσιακή και ο όγκος τους πρωτοφανής, αλλά από την άλλη γεννιούνται κρίσιμα ερωτήματα: κατά πόσο όλα αυτά ήταν αποτελεσματικά, τι απόδοση είχαν και αν κατάφεραν να επηρεάσουν την πορεία του πολέμου και αν μπορούν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται με τον ίδιο ρυθμό.
Τα ζητήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τη Ρωσία, αλλά και γενικότερα τη χρήση τέτοιων πυραυλικών συστημάτων κρούσης υψηλής ακριβείας, που από την εποχή του Πρώτου Πολέμου του Κόλπου το 1991 (όταν πρωτοείδαμε σε χρήση τους αμερικανικούς Tomahawk) παρουσιάζονται ως το κορυφαίο επιθετικό όπλο, με πολλαπλά πλεονεκτήματα και ως game changer. Είναι όμως έτσι;
Το ρωσικό οπλοστάσιο στην Ουκρανία
Στο ουκρανικό πεδίο, σε ό,τι αφορά στα ρωσικά βαλλιστικά βλήματα, έχουμε δει κυρίως το αυτοκινούμενο 9K720 Iskander, μέσου βεληνεκούς έως 500 χλμ. περίπου, υψηλής τερματικής ταχύτητας στα 5+ Mach και με κεφαλή διαφόρων τύπων 800 κιλών. Η καθοδήγηση γίνεται με INS (αδρανειακό σύστημα πλοήγησης), δορυφορική υποβοήθηση GLONASS, ενώ υπάρχει, ανάλογα με την εκδοχή του πυραύλου, αναγνώριση/ταυτοποίηση εδαφικού ανάγλυφου στην περιοχή του στόχου, οπτικά ή με ραντάρ.
Έχει ακόμη εμφανιστεί και το παλαιότερο αυτοκινούμενο σύστημα OTR-21 Tochka (SS-21 «Scarab» κατά ΝΑΤΟ), το οποίο διαθέτει και η Ουκρανία. Το φορτίο του είναι των 500 κιλών είτε εκρηκτικό είτε πυρομαχικών διασποράς, η εμβέλεια είναι πολύ μικρότερη, το πολύ 100-120 χλμ. ενώ η ακρίβειά του είναι χαμηλή με CEP (Circular Error Probability) πάνω από 100 μέτρα, άρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί περισσότερο για «βομβαρδισμό περιοχής» και όχι για πλήγματα ακριβείας.
Σε επίπεδο συστημάτων cruise έχουμε μαζική χρήση των υπερηχητικών 3M-14 Kalibr (SS-N-30A) από πλοία των ρωσικών στόλων της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας με κεφαλή 450 κιλά, μεγίστη εμβέλεια περί τα 1.500 χλμ. (με συμβατική κεφαλή), τερματική ταχύτητα έως 3 Mach και ιδιαίτερα χαμηλό προφίλ πτήσης, κάτω από 100 μέτρα. Η καθοδήγησή τους είναι αδρανειακή, με ραντάρ για την τελική ανίχνευση του στόχου.
Βίντεο: Εκτόξευση Kalibr από ρωσική κορβέτα στη Μαύρη Θάλασσα, με στόχο την Ουκρανία
Επιπλέον, γίνεται χρήση και των αντιπλοϊκών υπερηχητικών P-800 Oniks (SS-N-26 «Strobile» κατά ΝΑΤΟ), οι οποίοι μπορούν να αξιοποιηθούν και κατά στόχων ξηράς. Έχουν εμβέλεια περίπου 300 χλμ., η τερματική ταχύτητα φτάνει τα 2 Mach και το φορτίο τα 200-250 κιλά.
Επίσης, έχουμε «δει» αεροεκτοξευόμενους Kh-55/555, όπως και την πιο εξελιγμένη εκδοχή Kh-101, αμφότερους υποηχητικούς με εμβέλεια πάνω από 2.000 χλμ. και με κεφαλή 400-450 κιλών. Ενδιαφέρον είναι πως ίσως μέρος του ρωσικού αποθέματος Kh-55 προέρχεται από αυτά που είχαν «ξεμείνει» στην Ουκρανία μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Στη συνέχεια επιστράφηκαν στη Ρωσία -με αποζημίωση- καθώς θεωρήθηκαν μέρος του στρατηγικού οπλοστασίου (μπορούσαν να φέρουν πυρηνική κεφαλή) και ανακατασκευάστηκαν για ρωσική χρήση. Αρκετά Kh-55 χρησιμοποιούν και ουκρανικής κατασκευής τουρμποφάν της εταιρείας Motor Sich, αλλά στα νεότερης κατασκευής συστήματα αυτός πλέον έχει αντικατασταθεί από ρωσική σχεδίαση.
Αεροεκτοξευόμενοι είναι και οι νεότατοι πολυηχητικοί Κh-47M2 Kinzhal (RS-AS-24 «Killjoy») με κεφαλή 500 κιλών, εμβέλεια κάπου στα 2.000 χλμ. και πολύ υψηλή τερματική ταχύτητα (αναφορές μιλούν για 10 Mach), η οποία πρακτικά τους κάνει μη ανασχέσιμους από οποιοδήποτε τρέχον αντιαεροπορικό σύστημα. Στη ρωσική εισβολή είχαμε την πρώτη τους επιχειρησιακή χρήση -σύμφωνα με ρωσική ανακοίνωση-, όταν στις 18 Μαρτίου έπληξαν μια υπόγεια αποθήκη πυρομαχικών κοντά στην πόλη Deliatyn, βαθιά στη νοτιοδυτική Ουκρανία.
Για πρώτη φορά χρήση πολυηχητικού πυραύλου Kinzhal από τη Ρωσία στην Ουκρανία
Οι φορείς των παραπάνω όπλων των όπλων, όπως φαίνεται είναι όλων των κλάδων των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων: πυραυλοφόρα πλοία (φρεγάτες, κορβέτες, υποβρύχια) και επάκτιες πυροβολαρχίες, αυτοκινούμενο πυροβολικό, μαχητικά MiG-31, αλλά και βομβαρδιστικά Tu-95, Tu-22M και Tu-160. Στην πράξη η Ρωσία έχει παρουσιάσει στο πεδίο το σύνολο των σχετικών όπλων της, όπως και των πλατφορμών εκτόξευσής τους, και τα αξιοποιεί πλέον κοντά 6 μήνες, δίνοντας μια «μεγάλη εικόνα» της απόδοσής τους.
Χιλιάδες εκτοξεύσεις, αλλά…
Ο ακριβής αριθμός των ρωσικών πληγμάτων δεν είναι γνωστός, αλλά ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντιμίρ Ζελένσκι μίλησε στις 12 Ιουνίου για συνολικά 2.606 από την αρχή του πολέμου (24 Φεβρουαρίου). Αν αυτό επαληθευτεί, έχουμε τη μεγαλύτερη χρήση τέτοιων συστημάτων ιστορικά σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, καθώς στον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου είχαν εκτοξευτεί 288 Tomahawk και 803 (δεν είχε υπάρξει μαζική χρήση βαλλιστικών συστημάτων εκτός των ATACMS από MLRS σε τακτικό επίπεδο) στον Δεύτερο Πόλεμο το 2003. Στην Ουκρανία η χρήση τους έχει γίνει σε όλο το μήκος και βάθος της χώρας από μεγάλες πόλεις όπως το Κίεβο, το Χάρκοβο ή τη Λβιβ και τα περίχωρα τους, την Οδησσό, τη Μαριούπολη, αλλά και σε πολλές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κυρίως αεροδρόμια, αποθήκες πυρομαχικών, στρατόπεδα, σε υποδομές όπως γέφυρες στο Δνείπερο, σιδηροδρομικούς κόμβους, εγκαταστάσεις παραγωγής ρεύματος και υποσταθμούς, διυλιστήρια, τηλεπικοινωνιακούς πύργους κλπ. Ακόμη, έχουν χρησιμοποιηθεί κατά συγκεντρώσεων ουκρανικών μηχανοκίνητων δυνάμεων, κατά πρόχειρων καταφυγίων, σημείων ανασυγκρότησης και τοποθεσίες διανομής δυτικών οπλικών συστημάτων.
Δεν είναι όμως και λίγες οι αναφορές για «τυφλά» χτυπήματα χωρίς κάποιο τακτικό ή στρατηγικό νόημα (παρά μόνο ίσως την τρομοκράτηση του πληθυσμού), όπως εκείνο στον σιδηροδρομικό σταθμό του Κραματόρσκ, στην Ανατολική Ουκρανία, με πάνω από 50 αμάχους νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Αντίστοιχα χτυπήματα έχουν γίνει στο Κίεβο, στο Λβιβ και αλλού.
Εδώ εμφανίζεται το πρώτο στοιχείο κριτικής της ρωσικής τακτικής. Ακόμη και σήμερα, στην εποχή των πυραυλικών όπλων υψηλής ακριβείας, από πλευράς κόστους και πολεμικού οφέλους ο κλασικός αεροπορικός βομβαρδισμός με κατευθυνόμενες βόμβες παραμένει κυρίαρχος. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Αρχικά, η κλασική βόμβα («iron» bomb) μαζί με συλλογή καθοδήγησης (όπως οι δυτικού τύπου GBU, Spice ή οι ρωσικές KAB) είναι σαφώς φθηνότερο όπλο από έναν βαλλιστικό πύραυλο ή σύστημα cruise για το ίδιο εκρηκτικό φορτίο. Επιπλέον, η παραγωγή τέτοιων όπλων είναι πολύ πιο εύκολη και γρήγορη απ’ ό,τι οι πύραυλοι.
Σε συνέχεια της αρχικής προσβολής ο φορέας του όπλου -το αεροσκάφος- μπορεί να επαναλάβει την αποστολή γρήγορα, ίσως και πολλές φορές την ημέρα με πρόσθετες εξόδους, σε διαρκή αξιοποίηση και εκκινώντας από ασφαλή αεροδρόμια. Τέλος, η ευελιξία του αεροσκάφους, η δυνατότητα μεταφοράς πολλών βομβών, η ευχέρεια αλλαγής στόχου κατά τη διάρκεια της αποστολής ή η υλοποίηση κρούσης κατά πολλών στόχων, του δίνει σαφώς πλεονέκτημα.
Στην εισβολή στην Ουκρανία όμως η Ρωσία εμφανίστηκε να έχει μεν την αεροπορική κυριαρχία (αν και όχι απόλυτη, καθώς ακόμη και σήμερα, μήνες μετά, πετούν ακόμη ουκρανικά μαχητικά), αλλά όχι την αντίστοιχη ισχύ αεροπορικής κρούσης/βομβαρδισμού. Οι αποστολές κρούσης των ρωσικών αεροσκαφών ήταν πολλές φορές ένα παράδοξο μίγμα χρήσης κορυφαίων μαχητικών, όπως τα Su-34 και Su-35, οπλισμένων όμως με βόμβες ελεύθερης πτώσης, ή ειδικευμένων επιθετικών μοντέλων όπως τα Su-25, αλλά και αυτά σε ρόλο ρουκετοβολισμού. Το αποτέλεσμα ήταν η απώλεια πολλών από μια μέτρια (και αποδεκατισμένη) ουκρανική αεράμυνα, που όμως έβλεπε στην εμβέλεια των όπλων της τα μαχητικά αυτά σε πτήσεις χαμηλού ύψους και σε σχετικά μικρές ταχύτητες!
Ως αντιστάθμισμα αυτής της έλλειψης -όπως αποκαλύπτεται- αποθέματος κατευθυνόμενων βομβών η Ρωσία επένδυσε στη μαζική χρήση των πυραύλων. Το πλεονέκτημα όμως των όπλων αυτών, δηλαδή η απομακρυσμένη και ασφαλής (για τον επιτιθέμενο) χρήση τους σε ένα μεγάλης έκτασης και έντασης πόλεμο όπως αυτός της Ουκρανίας, μειώνεται. Μιας και η εκτόξευση -κυρίως συστημάτων cruise- έχει νόημα αν ο στόχος είναι στατικός (συνήθως μια υποδομή), ώστε να εντοπίζεται με ακρίβεια, ενώ δεν μπορούν να στοχοποιηθούν (ακόμη) κινητοί στόχοι, όπως μια φάλαγγα αρμάτων. Επιπλέον, ο σταθερός στόχος μπορεί να διαθέτει αντιαεροπορική άμυνα, ενώ οι μεγάλες αποστάσεις που διανύουν τα βλήματα μέχρι να φθάσουν σε αυτόν αυξάνουν την πιθανότητα εντοπισμού και αναχαίτισης ή παραπλάνησής τους, όπως επίσης μεγεθύνονται και οι πιθανότητες εμφάνισης δυσλειτουργίας κ.λπ.
Έτσι η ρωσική τακτική αποκαλύπτει «δομικά» προβλήματα: χρήση πανάκριβου υλικού (πύραυλοι) για στόχους που «ανήκουν» στον τακτικό αεροπορικό βομβαρδισμό, περιορισμό του εύρους στόχων, επίθεση που εκδηλώνεται σε μακρό χρόνο, και άρα είναι ευάλωτη σε αντίμετρα/αντιδράσεις. Ακόμη μεγαλύτερο ζήτημα είναι η διασπορά όλων αυτών των χιλιάδων πυραύλων σε πολλά σημεία της ουκρανικής επικράτειας, κυρίως στα μετόπισθεν, αλλά και κοντά στο μέτωπο, και όχι η συγκέντρωσή τους στους άξονες των ρωσικών επιχειρήσεων.
Ακόμη και η ρωσική προτεραιοποίηση και αξιολόγηση των στόχων αποδείχθηκε προβληματική. Έτσι, στις δυο πρώτες μέρες του πολέμου τον Φεβρουάριο, επλήγησαν μαζικά αεροδρόμια σε μια προσπάθεια να αδρανοποιηθεί η Ουκρανική Αεροπορία. Ήταν μια λογική κίνηση, αλλά στην πράξη ημιτελής, καθώς, όπως φάνηκε, τα πυραυλικά χτυπήματα ανά στόχο ήταν λιγοστά, απέτυχαν να εξουδετερώσουν τη λειτουργία των υποδομών και να καταστρέψουν στο έδαφος πολλά ουκρανικά μαχητικά. Γι’ αυτό, εβδομάδες αργότερα χρειάστηκαν επαναληπτικές επιθέσεις, σε νέους «γύρους», όταν όμως η ουκρανική Αεροπορία (ό,τι είχε απομείνει) είχε περάσει σε (αποτελεσματική) διασπορά.
Καταστροφή της ουκρανικής αεροπορικής βάσης Σταροκοστιαντίνιβ ανακοίνωσε η Ρωσία
Συνοψίζοντας μέχρι εδώ, η Ρωσία επένδυσε σημαντικά στη μαζική χρήση πυραυλικών συστημάτων ακριβείας, μάλλον από ανάγκη και όχι τόσο από μελέτη της καταλληλότητάς τους. Η πρακτική αυτή τα διέσπειρε σε όλη την υπό εισβολή χώρα, με αποτέλεσμα να μειώσει το κατά τόπους επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιπλέον, ανατέθηκαν στα συγκεκριμένα συστήματα στόχοι που δεν τους «ανήκαν» επιχειρησιακά, πετυχαίνοντας μεν αρκετούς από αυτούς, αλλά με πολλές αστοχίες και με κατά τόπους μεγάλες παράπλευρες απώλειες σε αμάχους νεκρούς. Το αποτέλεσμα ήταν η Ρωσία να εκτεθεί διεθνώς, να της κοστίζει σε σκλήρυνση της ουκρανικής αντίστασης, αλλά οι πρακτικές της να χρησιμοποιούνται από τη Δύση ως κεντρικό στοιχείο νομιμοποίησης της αποστολής σωρείας οπλικών συστημάτων στο Κίεβο.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Ρωσικές στρατιωτικές τακτικές στην Ουκρανία, ένα παράξενο μίγμα με «πολιτικό» χαρακτήρα
Όλα τα παραπάνω προβλήματα παρουσιάζονται στη Ρωσία, η οποία έχει επενδύσει σοβαρά στις πυραυλικές επιθέσεις και στη σχετική τεχνολογία (έχοντας ήδη σε χρήση υπερηχητικούς cruise και πολυηχητικούς πυραύλους), ειδικά την τελευταία δεκαετία, και έχει σημαντική εμπειρία και παρακαταθήκη στρατηγικής στη χρήση πυραύλων-ρουκετών κάθε τύπου.
Χειρουργική ακρίβεια και απόδοση ή… στο «περίπου»;
Τα πυραυλικά συστήματα υψηλής ακρίβειας διαφημίζονται ακριβώς έτσι: ως όπλα «χειρουργικής» ακρίβειας, αν και το τελευταίο είναι μια ακόμη ψευδολογία της πολεμικής «νέας γλώσσας», καθώς υπόσχονται σημαντική μείωση των παράπλευρων απωλειών (άλλος ένας όρος εξευγενισμού της αιματοχυσίας), κάτι που δεν συμβαίνει πάντα. Στην πράξη το πυραυλικό σύστημα έχει ένα σοβαρό θέμα σε τακτική χρήση, που δεν είναι άλλο από το (συνήθως) μικρό του εκρηκτικό φορτίο. Ακόμη και ο πιο εξελιγμένος Kalibr ή Tomahawk τελικά μεταφέρει πολεμική κεφαλή που έχει βάρος -το πολύ- μισό τόνο, δηλαδή το μισό μιας «δίλιτρης» κατευθυνόμενης βόμβας GBU-31. Οπότε η ακρίβεια είναι απολύτως απαραίτητη, όχι για να διασωθούν οι άμαχοι στην περίμετρο, αλλά για να έχει αποτέλεσμα η υψηλού κόστους βολή.
Επιπλέον, η φημολογούμενη ακρίβεια των 3-5 μέτρων μπορεί να μην είναι αρκετή κατά προστατευμένου στόχου, ενώ γενικότερο είναι το ζήτημα της απόδοσης των συστημάτων καθοδήγησης. Ένα ποσοστό αστοχίας/δυσλειτουργίας της τάξης του 20% θεωρείται λογικό σε Δυτική χρήση, ενώ οι Ρώσοι στην Ουκρανία φαίνεται να αντιμετώπισαν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά. Αμερικανικές πηγές που επικαλούνται υπηρεσίες πληροφοριών μίλησαν για αποτυχία 50% ή ακόμη και 60% κάποιες μέρες του πολέμου, που, αν αληθεύει, αποκαλύπτει μείζονα ζητήματα ποιότητας στην κατασκευή τους, παραλείψεων στην αποθήκευση και συντήρηση και δυστοκίας στη χρήση από μη ορθά εκπαιδευμένο προσωπικό.
Οι αποτυχίες είναι κάθε τύπου: αδυναμία πυροδότησης, προβληματική εκτόξευση που οδηγεί σε εντολή αυτοκαταστροφής, δυσλειτουργία κατά την πτήση με αποτέλεσμα να μη φθάνει ποτέ το σύστημα στον στόχο, μεγάλο CEP (άρα μη αποδοτικό πλήγμα), ακόμη και μη εκτόνωση της κεφαλής!
Ουκρανία: Είκοσι νεκροί από ρωσικό πυραυλικό πλήγμα στη Βινίτσια
Για πόσο ακόμη;
Άλλο ζήτημα είναι ότι η μαζική χρήση τέτοιων όπλων απομειώνει ουσιαστικά το ρωσικό απόθεμα, για το οποίο εκτιμήσεις μιλούν ότι περιλάμβανε περίπου 4.000 τέτοια όπλα πριν την εισβολή. Άρα, αν η ουκρανική καταμέτρηση είναι κοντά στην πραγματικότητα, η Ρωσία μπορεί να έχει ξοδέψει ήδη πάνω από το 50% του στοκ της σε μια εκστρατεία που συνεχίζεται και της έχει προσφέρει μεν αξιόλογη κατάκτηση εδαφών, αλλά προς το παρόν όχι την επίτευξη εμφανούς σημαντικού αντικειμενικού στόχου, ούτε καν μια μεγάλη ουκρανική πόλη ως «τρόπαιο». Η παραγωγική ικανότητα των ρωσικών εργοστασίων, ειδικά σε συστήματα cruise, εκτιμάται σε 50 έως -το πολύ- 100 κατ’ έτος, οπότε υπάρχει μεγάλο έλλειμμα αναπλήρωσης, ακόμη και αν η διαδικασία διπλασιαστεί. Ενδιαφέρον έχει η πληροφορία του δημοσιογράφου Anton Pavlushko από το Κανάλι 24 της Ουκρανίας, ότι η ρωσική εταιρεία UEC Saturn που παράγει κινητήρες για τους Kalibr αναζήτησε εκτάκτως 500 άτομα προσωπικό για να αυξήσει την παραγωγή της μέσα στον Απρίλιο.
Περαιτέρω πρόβλημα για τη Ρωσία είναι ότι σε πολλά πολεμικής χρήσης εργοστάσιά της χρησιμοποιεί δυτικής κατασκευής εργαλειομηχανές και συστήματα ακριβείας, αλλά και πολλά δυτικά εξαρτήματα όπως ηλεκτρονικά τσιπ. Πρόκειται δηλαδή για στοιχεία, που λόγω του εμπάργκο θα δυσκολευτεί να προμηθευτεί και να συντηρήσει. Εναλλακτική λύση εδώ ίσως είναι η παραγωγική «μηχανή» της Κίνας, αλλά αυτή θα είναι δύσκολα διαθέσιμη σε τέτοια συστήματα… χωρίς σοβαρά ανταλλάγματα.
Game changer, εφόσον όμως υπάρχει «game»
Τα όσα περιγράψαμε παραπάνω έχουν εφαρμογή και στην παγκόσμια σκηνή πυραύλων και συστημάτων cruise υψηλής ακρίβειας, καθώς είναι γνωστά τα όριά τους (όπως και κάθε όπλου). Παραμένουν στην πρωτοπορία της αμυντικής τεχνολογίας, αλλά διατηρούν υψηλό κόστος, δυσκολία μαζικής παραγωγής και περιορισμένη δυνατότητα δημιουργίας αποθέματος. Για παράδειγμα, πιστεύεται ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν περί τους 3.500 Tomahawk, ενώ οι αγορές τους, όπως και JASSM ή άλλων συστημάτων, είναι λίγες εκατοντάδες ετησίως, με εμφανή την πρόθεση αυτό να αυξηθεί, καθώς βλέπουν ήδη την ανάγκη για πολύ μεγαλύτερο απόθεμα.
Ναυτικά βλήματα cruise κατά χερσαίων στόχων, δόγμα και ανάπτυξη τους (μέρος Α’)
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, οι εντυπωσιακές εικόνες χρήσης των αμερικανικών όπλων στους πολέμους του Κόλπου, στη Γιουγκοσλαβία ή κατά βάσεων τρομοκρατών, όπως και των ρωσικών αντίστοιχων στη Συρία δεν είναι αντιπροσωπευτικές, καθώς έγιναν με πλήρη ή ουσιαστική έλλειψη αεράμυνας του αντιπάλου, με αεροπορική κυριαρχία των επιτιθέμενων, με συσσώρευση των χτυπημάτων σε συγκεκριμένους στόχους (και όχι διασπορά τους όπως στην Ουκρανία). Τα οπλικά αυτά συστήματα μπορεί να αποκαλούνται «game changer» στο σύγχρονο πεδίο μάχης, αλλά γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει το πλαίσιο ορθολογικής χρήσης τους. Αλλιώς η μετατροπή τους σε «πυροβολικό», έστω και μεγάλης ακρίβειας, δεν θα μπορέσει να αποδώσει, τουλάχιστον στη σημερινή μορφή τους, τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μένει λοιπόν να δούμε αν οι επόμενες γενιές, όπως π.χ. οι ρωσικοί Zircon ή τα υπό εξέλιξη αμερικανικά και κινεζικά συστήματα με έμφαση στις υπερυψηλές ταχύτητες, θα προσφέρουν την πραγματική αλλαγή και θα γίνουν game changer.
332 επιθέσεις των Χούθι στη Σαουδική Αραβία: Τι αντιμετωπίζει η ελληνική αποστολή Patriot
Υφίσταται όμως και ένα παράδοξο. Σήμερα υπάρχει μια χώρα (ένα «αντάρτικο» σε μια χώρα, αν θέλουμε να ακριβολογήσουμε) που δείχνει μια εναλλακτική χρήση των πυραυλικών επιθέσεων. Πρόκειται για τους Χούθι στην Υεμένη, οι οποίοι με ιρανική βοήθεια παράγουν αφειδώς παλαιάς/χαμηλής τεχνολογίας βαλλιστικούς πυραύλους, ακόμη και πρόχειρες ιδιοκατασκευές όπως και πολλά UAV ή πρωτόγονα συστήματα περιπλανώμενων πυρομαχικών/«καμικάζι», και τα εξαπολύουν κατά της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων και… «όπου πέσουν». Υποχρεώνουν όμως το Σαουδαραβικό βασίλειο να ξοδεύει τεράστια ποσά σε αεράμυνα, να έχει ζητήσει τη βοήθεια του ΝΑΤΟ (και ελληνική πυροβολαρχία Patriot ανάμεσά της) και παρ’ όλα αυτά να μην μπορεί να σταματήσει αυτά τα τυφλά χτυπήματα που πλήττουν συνήθως πετρελαϊκές και ναυτιλιακές εγκαταστάσεις. Πρόκειται για μια άλλη εφαρμογή σε έναν πόλεμο διαφορετικού τύπου: χαμηλής τεχνολογίας αλλά με έμφαση στο «πολύ» και το «φθηνό» και χωρίς ενδοιασμό για τα θύματα μεταξύ αμάχων.
