Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Σε προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στις αιτίες που ήταν οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από την αναζωπύρωση των συγκρούσεων στον Καύκασο. Μερικές εβδομάδες αργότερα είμαστε σε θέση να κάνουμε κάποιες προκαταρκτικές εκτιμήσεις, αν και είναι ακόμα πολύ νωρίς (και οι αξιόπιστες πληροφορίες ελάχιστες) ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα, καθώς η πληροφόρηση είναι περιορισμένη και συχνά αντικρουόμενη.
Η Αρμενική κυβέρνηση δήλωσε ότι είναι ικανοποιημένη που το blitzkrieg, ο κεραυνοβόλος πόλεμος των Αζέρων έχει αποτύχει. Το Αζερμπαϊτζάν πραγματοποιούσε τα τελευταία χρόνια επιθέσεις στην ουδέτερη ζώνη, αλλά πάντοτε με πενιχρά αποτελέσματα, και με σχετικά όμως μικρές δυνάμεις. Περισσότερο για να δοκιμάζει την άμυνα των Αρμενίων, να υπενθυμίζει ότι η περιοχή είναι διαφιλονικούμενη και να πιέζει κατόπιν διπλωματικά. Τον περασμένο μήνα εξαπέλυσε τη μεγαλύτερη επίθεση ποτέ, με δυνάμεις από το βορρά και το νότο να σχηματίζουν λαβίδα ώστε να περικυκλώσουν τον στρατό του Αρτσάχ.
Τα εδαφικά κέρδη, μέχρι στιγμής είναι μικρά, τουλάχιστον σε σχέση με τις δυνάμεις που έχουν αναπτυχθεί. Λίγα κέρδη υπάρχουν στο βορρά και περισσότερα στο νότο, όπου οι μάχες όμως έγιναν κυρίως σε έδαφος που μοιάζει περισσότερο σε στέπα παρά σε ορεινό περιβάλλον.
ΑΝ έληγαν οι επιχειρήσεις σήμερα, τότε παρά τις απώλειες αυτές, θα μπορούσαν οι Αρμένιοι να είναι ικανοποιημένοι και να θεωρούν εαυτούς νικητές, αφού άντεξαν και οι μεγάλες πόλεις παρέμειναν στον έλεγχο τους.
Στο προηγούμενο άρθρο είχαμε γράψει ότι “οι Αζέροι δηλώνουν πως στόχος τους είναι η ανακατάληψη του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ρεαλιστικά κάτι τέτοιο θα είναι πολύ δύσκολο να γίνει¨. Είναι δύσκολο να συμβεί γιατί η περιοχή είναι ένα ορεινό φρούριο και θα χρειαστεί να προσπαθήσουν πολύ. Ο αντίπαλος ξέρει την περιοχή και νιώθει μια υπεροχή λόγω των επανειλημμένων επιτυχιών του στο παρελθόν. Οι Αζέροι όμως ποτέ δεν αναφέρθηκαν σε κάποιο χρονοδιάγραμμα. Δεν φοβούνται κάποια εξωτερική παρέμβαση η οποία θα επιβάλει παύση των εχθροπραξιών ή θα αλλάξει τις ισορροπίες στο πεδίο, και αν αυτό συμβεί τότε θα συμφωνήσουν σε ανακωχή και διαπραγματεύσεις χωρίς όμως να αποσυρθούν από ότι έχουν μέχρι τότε κερδίσει. Θεωρητικά θα μπορούν να συνεχίσουν τις επιχειρήσεις για όσο αντέχουν.
Μιλάμε δηλαδή για την επιλογή πολέμου φθοράς. Σε αυτή τη μορφή πολέμου, οι Αζέροι έχουν χρήματα και μπορούν να εφοδιάζονται χωρίς πρόβλημα για δεκαετίες. Δεν θα έχουν έλλειψη ούτε από πρόθυμους προμηθευτές, με την Τουρκία πρώτη και καλύτερη, ούτε κινδυνεύουν από κάποιο εμπάργκο. Στη συνέχεια του πολέμου, αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά με την παρουσία κάποιου νέου παίκτη, δεν φαίνεται να χρειάζονται υλικά που θα δυσκολευτούν να αποκτήσουν.
Ακόμα και αν υπάρχει όμως αφθονία υλικών, αυτά δεν πολεμούν μόνα τους. Οι πολλές ανθρώπινες απώλειες μπορούν να υποχρεώσουν σε μείωση της πίεσης προς τον εχθρό και μπορεί να δημιουργήσουν κύμα δυσαρέσκειας στο λαό, δημιουργώντας ένα κύμα αμφισβήτησης της ηγεσίας. Αυτό το πρόβλημα το έλυσαν με τη χρήση μισθοφόρων. Πολλοί αναλυτές έγραψαν για τους Αρμένιους και το ηθικό τους, που εθελοντικά επέστρεψαν στην χώρα και πήγαν στην πρώτη γραμμή, σε αντίθεση με τους Αζέρους που δεν φαίνονται και τόσο πρόθυμοι. Και έχει και κάποια λογική, όταν κάποιος έχει την πολυτελή ζωή του, με τα εύκολα πετροδόλαρα, στο Μπακού που θέλει να γίνει το Μονακό της Κεντρικής Ασίας, βλέπει τον Χάμιλτον από κοντά και αγώνα της Formula 1 από το μπαλκόνι του σπιτιού του, δεν είναι εύκολο να τον πείσεις να πάρει τα βουνά και να κάνει πυρ και κίνηση, διασχίζοντας ναρκοπέδια απέναντι σε κάτι ορεσίβιους, για να κατακτήσουν τελικά μερικές στάνες και χωριά κτηνοτρόφων. Το πρώτο μέλημα του Αλίεβ είναι να ενισχύσει την εξουσία του. Χρήματα υπάρχουν να μοιράσει και μια στρατιωτική νίκη θα του δώσει φήμη.
Ακόμα και ΑΝ τελειώσουν τώρα οι επιχειρήσεις, θα μπορεί να ισχυριστεί νίκη, γιατί ποτέ πριν δεν είχαν καταφέρει οι Αζέροι να κερδίσουν και να “απελευθερώσουν” εδάφη. Όσο οι απώλειες θα είναι ελεγχόμενες, τόσο θα μπορεί να συνεχίζει τις επιχειρήσεις. Όσο υπάρχουν μισθοφόροι, αυτό δεν θα είναι πρόβλημα. Επιπλέον, οι Αρμένιοι του Αρτσάχ δεν μπορούν να εκτελέσουν επιθετικές ενέργειες μέσα στο Αζερμπαϊτζάν, κάτι που πιθανόν θα προκαλούσε αναστάτωση στην Αζερική κοινωνία.
Το Αζερμπαϊτζάν έχει ήδη εδαφικά κέρδη, είναι στη θέση να διατηρεί τις επιχειρήσεις για όσο καιρό θέλει, να αυξομειώνει την ένταση τους, να σταματήσει τον πόλεμο όποτε θέλει, και να διατηρεί ασφάλεια στα μετόπισθεν. Σε αντίθεση βλέπουμε τους S-300 των Αρμενίων να βγαίνουν εκτός μάχης στο έδαφος της Αρμενίας, ένα σαφές μήνυμα ότι οι Αζέροι μπορούν να χτυπήσουν κατά βούληση μέσα στην Αρμενία με ατιμωρησία.
Στο Βορρά τα κέρδη των Αζέρων είναι μικρά, αλλά απειλούν σημαντική οδό ανεφοδιασμού και μάχες γίνονται σε όλο το μήκος της. Στο Νότο, εδαφικά τα κέρδη είναι περισσότερα, χωρίς να είναι εντυπωσιακά. Εκεί οι μάχες έγιναν σε σχετικά πεδινό έδαφος στο οποίο ήταν πιο εύκολο να εκμεταλλευτούν οι Αζέροι τα πλεονεκτήματα τους. Σίγουρο είναι ότι κατάφεραν να διασπάσουν τουλάχιστον μία οργανωμένη αμυντική γραμμή των Αρμενίων, η οποία τα προηγούμενα χρόνια άντεχε άνετα. Επίσεις δεν ξέρουμε τι απώλειες είχαν οι Αρμένιοι, τι εφεδρείες υπάρχουν και αν υπάρχει ήδη έτοιμη οργανωμένη γραμμή με τα ναρκοπέδια της ή θα πρέπει να οργανωθεί τώρα, με τα drones πάνω από το κεφάλι τους. Αν υπάρχουν εφεδρείες, πόσο εύκολο θα είναι να μετακινηθούν και να συγκεντρωθούν;
Οι πόλεμοι γίνονται επί των οδών και δια των οδών. Δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη στρατηγική σκέψη για να παρατηρήσουμε ότι η επίθεση στον βορρά απειλεί την οδό Vardenis – Martakert, όπου η άμυνα των Αρμενίων έχει αντέξει. Η επίθεση στο νότο πλέον είναι πολύ κοντά στο να απειλήσει τον νότιο άξονα Goris – Stepanakert, ενώ το Hadrut έχει ήδη πέσει. Αν επιτύχουν οι επιθέσεις, με δεδομένο ότι δυνατότητες αερομεταφορών δεν υπάρχουν, αυτό θα σημαίνει ότι ο στρατός του Αρτσάχ θα είναι αποκομμένος, χωρίς εφόδια.
Πλέον οι μάχες στο νότο έχουν φτάσει στα ορεινά. Οι Αζέροι θα πρέπει να αποφασίσουν ποιά θα είναι η κύρια ενέργεια τους. Έχουν καταλάβει το Hadrut που είναι το κλειδί. Από εκεί μπορούν να επιτεθούν προς το βορρά εναντίων της Stepanakert που είναι η πρωτεύουσα του Αρτσάχ. Λόγω του ορεινού πεδίου και του ότι ήταν η οδός υποχώρησης των Αρμενικών δυνάμεων, πρέπει να αναμένουμε εκεί την ισχυρότερη αντίσταση.
Μπορούν να κινηθούν προς τα βορειοδυτικά και να κόψουν την οδό Goris-Stepanakert στο Berdzor, όπου το ορεινό έδαφος πάλι θα είναι εμπόδιο.
Μπορούν να κινηθούν δυτικά, παράλληλα με τα Ιρανικά σύνορα και να φτάσουν στα σύνορα της Αρμενίας. Αυτή η επιλογή εμπεριέχει μεγαλύτερο γεωπολιτικό ρίσκο και λιγότερο στρατιωτικό. Στο δρόμο προς τη δύση η αντίσταση φαίνεται να είναι πιο αδύνατη. Προέλαση σε αυτόν τον άξονα θα προκαλέσει πανικό στην Αρμενία. Με τα σύνορα της Γεωργίας κλειστά, το Ιράν είναι η μοναδική οδός ανεφοδιασμού τους και επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Αν φτάσουν οι Αζέροι στα σύνορα της Αρμενίας τότε οι Αρμένιοι θα είναι ανάμεσα σε δύο στρατούς Αζέρων, Αυτόν που προελαύνει και τον στρατό των Αζέρων στο Nachchivan. Θα πρέπει να δώσουν τον υπερπάντων αγώνα για να μην αποκοπούν από το Ιράν. Να σημειώσουμε εδώ ότι τα σύνορα Αρμενίας Ιράν έχουν μήκος μόνο 44 χμ, που σημαίνει ότι αν οι Αζέροι φτάσουν στα σύνορα τότε μόνο με το πυροβολικό τους, στα ανατολικά και τα δυτικά, θα μπορούν εύκολα να απειλούν κατά βούληση.
Οι πιθανότητες είναι οι Αρμένιοι σε τέτοια περίπτωση να ζητήσουν ανακωχή ώστε να μη φτάσουν σε τόσο κρίσιμη κατάσταση. Για τους Αζέρους ο πειρασμός της δημιουργίας ενός διαδρόμου που θα ενώνει το Nachchivan με το υπόλοιπο Αζερμπαιτζάν θα είναι πολύ μεγάλος και από τη στιγμή που κερδίζουν στο πεδίο και δεν υπάρχουν μεγάλες διεθνείς πιέσεις δεν θα έχουν λόγο να σταματήσουν.
Ο άγνωστος παράγοντας είναι ο επερχόμενος χειμώνας. Υπάρχει η αισιοδοξία από Αρμενικής πλευράς ότι ο χειμώνας θα τους σώσει, όπως έσωσε τους Σοβιετικούς από τους Ναζί. Ο χειμώνας σίγουρα θα δυσκολέψει τις επιθετικές επιχειρήσεις, οπότε μάλλον δεν θα χάσουν έδαφος εύκολα. Αλλά παρατηρούμε ότι οι Αζέροι έχουν πλήρη αεροπορική υπεροχή και βάλουν κατά βούληση στα μετόπισθεν σε όλο το μήκος και το πλάτος του οδικού δικτύου. Ενός υποτυπώδους ορεινού οδικού δικτύου από χωματόδρομους, το οποίο ο χειμερινός καιρός θα το κάνει ακόμα χειρότερο. Μπορεί οι Αρμένιοι να έχουν αρκετά πυρομαχικά για καλάσνικοφ και κονσέρβες, αλλά θα χρειαστούν και άλλα υλικά, τόσο με κατεύθυνση προς το μέτωπο, όσο και τραυματίες με κατεύθυνση προς τα μετόπισθεν. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα κάνουν τα drones το χειμώνα; Θα πετάνε; Θα βρίσκουν στόχους; Αν όλο το χειμώνα τα drones συνεχίσουν να δρουν ανενόχλητα, στοχεύοντας ότι κινείται στο οδικό δίκτυο και όποιον φεύγει από την τρύπα του για να πάει για κατούρημα, τότε την άνοιξη που θα έρθουν φρέσκοι μισθοφόροι θα δούμε μια διαφορετική ιστορία…
Οι Τούρκοι σίγουρα θα έχουν μια πλήρη εκτίμηση των δυνατοτήτων τους τον χειμώνα σε ορεινό περιβάλλον, γιατί τα έχουν ήδη δοκιμάσει. Αν τα drones περιπολούν με τις θερμικές τους κάμερες, τότε καταλαβαίνουμε πως και οι προσπάθειες αντεπιθέσεων και καταδρομικών ενεργειών τη νύχτα και με κακό καιρό θα έχουν λιγότερες πιθανότητες επιτυχίας.
Οι Τούρκοι είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι και προσωπικά ο Ερντογάν, του οποίου το κόμμα αύξησε κατά 2% τη δημοτικότητα του τον τελευταίο μήνα. Χρησιμοποίησαν τα δύο μεγάλα όπλα τους με επιτυχία, την προπαγάνδα και τα drones. Βίντεο από το μέτωπο πρώτα διέρρεαν από την τουρκική πλευρά και μετά από τους Αζέρους. Το μήνυμα είναι ότι οι Τούρκοι είναι οι αρχιτέκτονες της νίκης. Της πρώτης νίκης ενάντια σε χριστιανούς μετά το 74, που ήταν πάλι δική τους νίκη. Και δεν το κατάφεραν μόνο επειδή είναι πιστοί μουσουλμάνοι και έχουν τη χάρη του Αλλάχ, αλλά και γιατί έχουν μια “φοβερή” βιομηχανία που κατασκευάζει ”ανίκητα” όπλα. Όλες οι επιτυχίες, είτε ήταν από πυροβολικό, από αντιαρματικό, από ισραηλινό οπλικό σύστημα, χρεώθηκαν στα τουρκικά drones.
Νίκη όχι μόνο στο πεδίο αλλά και γεωπολιτικά. Κατάφεραν να εκδιώξουν Αζέρους υψηλόβαθμους αξιωματικούς, οι οποίοι ήταν κοντά στη Μόσχα και έκαναν το πλούσιο Αζερμπαϊτζάν να φαίνεται προτεκτοράτο τους. Δείχνουν στον κόσμο τους ότι είναι μία δύναμη τόσο μεγάλη που μπορούν να κοιτούν στα μάτια τη Ρωσία υπό ίσους όρους. Την βρήκαν μπροστά τους στη Συρία και δεν έχασαν, αλλά έχουν εδραιώσει τα κέρδη τους, τη βρήκαν μπροστά τους στη Λιβύη και δεν έχασαν, αλλά έχουν εδραιώσει και εκεί τα κέρδη τους. Τώρα πήγαν στην αυλή τους και κερδίζουν, με τους Ρώσους να μην τολμούν να αντιδράσουν.
Είναι λοιπόν η Ρωσία χαμένη; Όχι ακριβώς. Ο Πούτιν, όπως κάθε αυταρχικός ηγέτης, δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει μια ήττα. Το δεδομένο είναι ότι η Ρωσία δεν είναι αυτή που ήταν, ή μάλλον δεν είναι Σοβιετική Ένωση. Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους η οικονομία της Ρωσίας (ΑΕΠ) είναι περίπου το μισό της Γαλλίας και ίδιο με το άθροισμα της Ολλανδίας, Δανίας και Βελγίου, ενώ της Τουρκίας είναι λίγο μικρότερη από το μισό της Ρωσίας. Είναι προφανές ότι η Ρωσική αρκούδα δεν έχει πολλά περιθώρια για περιπέτειες και ο στόχος της είναι να ισορροπήσει πάνω σε αντίρροπες δυνάμεις χωρίς να δείξει αδυναμία.
Το Αζερμπαϊτζάν είναι μία χώρα, όπως η Λευκορωσία που ο σοβιετικός δικτάτορας έχει ακόμα την εξουσία. Τέτοιοι είναι οι αγαπημένοι του Πούτιν και με αυτούς κλείνει δουλειές. Με τον Αλίεβ είναι συνέταιροι σε πολλά πρότζεκτ κυρίως του ενεργειακού τομέα, πέρα του ότι είναι και καλός πελάτης ρωσικών οπλικών συστημάτων. Οι Αζέροι δεν είναι και ιδιαίτερα εχθρικοί προς το κοινό σοβιετικό παρελθόν. Ναι μεν αποκαθήλωσαν τα αγάλματα του Στάλιν και Λένιν, αλλά το κάνανε με διακριτικότητα, χωρίς σόου.
Οι Αρμένιοι με τους Ρώσους έχουν μια παλιά φιλία και με την βοήθεια τους κατάφεραν να κερδίσουν τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά από τότε πολλά έχουν συμβεί. Η Αρμενία δεν κυβερνιέται πλέον από ένα μετασοβιετικό καθεστώς, αλλά η κυβερνηση της είναι αποτέλεσμα μιας πολύχρωμης επανάστασης, από αυτές που απεχθάνεται ο Πούτιν. Πολύ βολικά δηλώνει ότι είναι φίλος και σύμμαχος της Αρμενίας και θα τιμήσει τη συμμαχία, αλλά δυστυχώς τα χέρια του είναι δεμένα γιατί η συμφωνία δεν καλύπτει το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Βέβαια η Αρμενία έχει δεχθεί επιθέσεις στο έδαφος της, αλλά δεν φάνηκαν ικανές να συγκινήσουν τη Ρωσία. Ακόμα κι αν η κοινή γνώμη γνώμη αρχίζει να πιέζει στη Ρωσία, ο Πούτιν θα βρει κάποια δικαιολογία. Όσο η Αρμενία δεν απειλείται, δεν θα έχει πρόβλημα ο Πούτιν. Το αφήγημα του θα είναι ότι οι επαναστάτες του Αρτσάχ είναι εξτρεμιστές που όσες ευκαιρίες και αν τους έδωσε τόσα χρόνια, αρνούνταν να διαπραγματευτούν και να κάνουν λογικές υποχωρήσεις.
Ο Πούτιν θα βοηθήσει τους Αρμένιους, τόσο όσο να μην καταστραφούν. Οι Αρμένιοι αν δεν αντέξουν στην πίεση θα πρέπει να επιλέξουν σε ποιον θα συνθηκολογήσουν. Στους Αζέρους ή στους Ρώσους. Μόλις η Αρμενία επιστρέψει στο μαντρί, τότε οι Ρώσοι θα επέμβουν και θα έχουν τρόπο να πείσουν τον Αλίεβ να συνεργαστεί, αφού και αυτός κερδισμένος θα είναι. Σε αυτό το σενάριο αποκτούν ενεργή παρουσία στην Αρμενία και δεν χάνουν την επιρροή τους στο Αζερμπαϊτζάν.
Ίσως να φανεί ότι με αυτό τον τρόπο οι Τούρκοι θα αντιδράσουν και θα δυσαρεστηθούν, αλλά δεν πρόκειται να συμβεί. Για τον πολύ απλό λόγο ότι είναι ήδη κερδισμένοι σε αυτό το μέτωπο και πρέπει να το κλείσουν. Με τη Ρωσία είναι σε ανταγωνισμό, αλλά όχι σε αντιπαράθεση. Δεν πολεμάνε μεταξύ τους, καθορίζουν ζώνες επιρροής και υπάρχουν μικρές προστριβές για το που θα μπει ο φράχτης. Θα χωρίσουν και τις ζώνες επιρροής τους στον Καύκασο.
Για το Ισραήλ είχαμε γράψει ότι “είναι ακόμα πιο μπερδεμένο. Οι Αζέροι είναι καλοί πελάτες αμυντικού υλικού, και η Αρμενία έχει στενούς δεσμούς με το Ιράν. Αλλά από την άλλη η Τουρκική ηγεμονία στο Αζερμπαϊτζάν δεν καταπίνεται. Η αδιαφορία σε κάτι που θα επηρεάσει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή επίσης δεν είναι επιλογή.¨ Το ότι η Αρμενία δεν ήταν ιδιαιτέρως φιλική προς το Ισραήλ και το ότι μέχρι το 2007 η διπλωματική της αποστολή στο Ισραήλ βρισκόταν στη Γεωργία, δεν βοήθησε ιδιαίτερα στην εμβάθυνση των σχέσεων τους. Από την άλλη το Αζερμπαϊτζάν φέρεται καλά στην πολυπληθή εβραϊκή του κοινότητα, είναι από τις λίγες χώρες του μουσουλμανικού κόσμου που έχει καλές σχέσεις με το Ισραήλ και δεν έχει πρόβλημα να το προμηθεύει με πετρέλαιο, που είναι τόσο απαραίτητο για το Ισραήλ και για το οποίο οι πόρτες από τις χώρες του Κόλπου είναι ακόμα κλειστές.
Η Αρμενία ζήτησε από το Ισραήλ να σταματήσει τις πωλήσεις όπλων προς το Αζερμπαϊτζάν, κάτι που οι Ισραηλινοί αρνήθηκαν. To ανώτατο δικαστήριο του Ισραήλ απέρριψε το αίτημα απαγόρευσης εξαγωγής όπλων προς το Αζερμπαϊτζάν με το σκεπτικό ότι δεν υπάρχουν ακόμα αρκετές αποδείξεις ότι χρησιμοποιούνται για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου. Στην κοινή γνώμη πάντως υπάρχει η άποψη ότι το να πουλάνε τώρα όπλα στους Αζέρους είναι σαν να πουλάνε όπλα στον Χίτλερ κατά τη διάρκεια του Β ΠΠ. Η πρόσφατη ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με το Μπαχρέιν, τα ΗΑΕ και προσεχώς με την Σαουδική Αραβία, θα του προσφέρει περισσότερες εναλλακτικές στο μέλλον και λιγότερη εξάρτηση από τα πετρέλαια του Αζερμπαϊτζάν.
Στη Δύση οι ΗΠΑ και η Γαλλία έχουν μεγάλες κοινότητες Αρμενίων που δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Το σενάριο να δούμε τον 6ο Στόλο στη Μαύρη θάλασσα προς υποστήριξη των Αρμενίων, φυσικά δεν έχει βάση. Η αδράνεια όμως δεν είναι και μια ωφέλιμη επιλογή. Η Τουρκία φυσικά πουλάει εκδούλευση ότι κάνει τη βρώμικη δουλειά της δύσης, πολεμώντας τους Ρώσους και τους φίλους τους, αλλά πλέον είναι ξεκάθαρο σε όλους ότι επιδιώκει αποκλειστικά τα δικά της συμφέροντα. Η σημερινή κυβέρνηση της Αρμενίας που είναι δημοκρατικά εκλεγμένη πρέπει κάπως να στηριχθεί, διαφορετικά περνάει τα λάθος μηνύματα στις άλλες παρόμοιες χώρες, όπως τη Γεωργία, Ουκρανία και εσχάτως Λευκορωσία. Πλήρης επιστροφή της Αρμενίας στο Ρωσικό μπλοκ, θα αφήσει τη Γεωργία απελπιστικά μόνη της στην περιοχή και θα συνιστά πισωγύρισμα. Η Δύση έχει μοχλούς πίεσης προς το Αζερμπαϊτζάν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ πρωτοστάτησαν στη δημιουργία του ΤΑΡ ώστε οι Αζέροι να αποκτήσουν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά. Το να έχει μια χώρα πετρέλαιο δεν είναι αρκετό, πρέπει να μπορεί να το διαθέσει κάπως στην αγορά και το Αζερμπαϊτζάν το κατάφερε με τη βοήθεια των αμερικανών. Και το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν έχουν πετρέλαιο, αλλά δεν μπορούν να το εξάγουν.
Είναι μια μεγάλη ευκαιρία για τον δυτικό κόσμο να εμπλακεί ενεργά και να αποτελέσει τον ρυθμιστικό παράγοντα, κάτι που είναι ευκαιρία και για την Ελληνική διπλωματία. Η Ελλάδα μπορεί να εκμεταλλευτεί την προνομιακή της σχέση με την Αρμενία, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το Ισραήλ. Μπορεί για παράδειγμα να είναι η Ελλάδα ο εκπρόσωπος της δύσης στην Αρμενία και το Ισραήλ στο Αζερμπαϊτζάν. Επίσης το Ελληνικό λόμπι συνεργάζεται με το Ισραηλινό με επιτυχία. Θα μπορούσε να φέρει στην παρέα και τους Αρμένιους. Αν υπάρξει συνεργασία μεταξύ τους στην Ουάσιγκτον, τότε πολλές σημαντικές επιτυχίες μπορούν να επιτευχθούν. Φυσικά το γεγονος ότι οι ΗΠΑ είναι σε μια ιδιαίτερη προεκλογική κατάσταση, δεν θα βοηθήσει πολύ, αλλά οι λίγες μέρες πριν τις εκλογές είναι και ευκαιρία ώστε να πιεστούν καταστάσεις και να εξασφαλιστεί μελλοντική υποστήριξη.
