ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 11 Μαΐου  1745: Μάχη του Φοντενουά, “παρακαλώ, κύριοι, πυροβολήστε πρώτοι”

(Πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής). Σε μια διάσημη και πολυπροβεβλημένη νίκη των Γάλλων επί των Θηρεσιανών Συμμάχων, η μάχη σταθεροποίησε και «παρέτεινε το Παλαιό (βασιλικό) Καθεστώς για άλλα 30 χρόνια» σύμφωνα με τα λόγια του Βοναπάρτη.
O πόλεμος της Αυστριακής διαδοχής θα μπορούσε να αποκληθεί ένας από τους πρώτους “Παγκοσμίους” πολέμους καθώς ένα γεγονός στην κεντρική Ευρώπη, η διαδοχή του θρόνου της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (που κυριαρχείτο από έναν αυστριακό βασιλικό οίκο) συμπαρέσυρε βασίλεια και δυναστείες από όλη την Ευρώπη και διαδόθηκε μέσω των αποικιών τους σε ολόκληρη την υφήλιο. Ο θάνατος του αυτοκράτορα Καρόλου του 6ου το 1740 προκάλεσε δυναστική κρίση καθώς κατά τον σαλικό νόμο, που ίσχυε και για την αυτοκρατορία, μόνο αρσενικοί διάδοχοι μπορούσαν να καθίσουν στο θρόνο και ο απελθών Κάρολος είχε μόνο ένα γιο που πέθανε σε ηλικία 7 μηνών. Ο νόμος άλλαξε ειδικά για την περίσταση ώστε η κόρη του, Μαρία Θηρεσία να στεφθεί αυτοκράτειρα και διάδοχος αλλά πολλοί βασιλικοί οίκοι δεν το δέχτηκαν και μια σειρά συγκρούσεων και περιφερειακών πολέμων ξέσπασαν τα επόμενα χρόνια μετατρέποντας τη γη της Ευρώπης, της Αμερικής και των Ινδιών αλλά και τους ωκεανούς σε πεδία μαχών.
 

Είναι, βέβαια, σωστό να πούμε πως σε πολλές περιπτώσεις οι συγκρούσεις δεν είχαν καμία σχέση με την ισορροπία δυνάμεων του οικογενειακού δένδρου της Αψβουργικής μοναρχίας αλλά αποτελούσαν παλιές και πάγιες έχθρες και ανταγωνισμούς για κυριαρχία σε επαρχίες και αποικίες που απλά βρήκαν την ευκαιρία να ξεσπάσουν μέσα στη γενικότερη αναστάτωση, όπως ο “πόλεμος του αυτιού του Τζένκινς” για μια προσβολή σε Βρετανό πλοίαρχο που οδήγησε σε σύγκρουση την Αγγλία και την Ισπανία για την κυριαρχία στην Καραϊβική και τη Γρανάδα, ο “πόλεμος του βασιλέως Γεωργίου” στον Καναδά κυρίως, η “Ιακωβινική επανάσταση” στη Σκωτία για την απόσχιση της τελευταίας από την Αγγλία, οι πρώτος και δεύτερος “πόλεμοι της Σιλεσίας” που είχαν να κάνουν με την απόσπαση εδαφών από την Πρωσσία και ο πρώτος “Καρνατικός πόλεμος” που αποτελούσε διαγκωνισμό μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας στην Ινδία.
Στον πόλεμο στην Ευρώπη, που διαρκούσε ήδη 5 χρόνια, συνασπίστηκαν οι Γάλλοι, Ισπανοί, Πρώσσοι, Σουηδοί, Βαυαροί, η Δημοκρατία της Γένοβας και τα βασίλειο Σικελίας και Νεαπόλεως που αντιτίθονταν στην διαδοχή του αυστριακού θρόνου από την Μαρία Θηρεσία και Αυστριακοί, Βρετανοί, Ολλανδοί, Ανόβερο, Σαρδηνία και Ρωσία που την υποστήριζαν. Η Σαξωνία «έπαιζε» και στα δύο στρατόπεδα, παίρνοντας το μέρος των αντιτιθέμενων ως το 1742 και των υποστηρικτών μετά.

Το 1745, ο στρατάρχης Μωρίς ντε Σαξ συγκέντρωσε μια ισχυρή δύναμη 50.000 ανδρών και προέλασε επιθετικά στο έδαφος της Αυστριακής Ολλανδίας. Οι Σύμμαχοι, κυρίως Ολλανδοί και Βρετανοί προσπάθησαν να τον σταματήσουν με μια ανάλογη δύναμη. Η σύγκρουση έλαβε χώρα στο φύσει οχυρό Fontenoy, που ο Σαξ φρόντισε να ενισχύσει με προμαχώνες και πυροβολικό. Αφού οι Ολλανδοί απέτυχαν να υπερκεράσουν τις γαλλικές θέσεις από τα αριστερά και οι Βρετανοί από τα δεξιά, συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους σε μια έφοδο από το κέντρο. Έχοντας παραβλέψει να εξασφαλίσουν τα πλάγια υπέστησαν πυκνά πυρά από τις πλευρές τους αλλά συνέχισαν με πείσμα διασπώντας τις γαλλικές γραμμές.
Ο Σαξ συγκέντρωσε όλες του τις εφεδρείες στο κέντρο και σταμάτησε τους συμμάχους υποβάλοντάς τους σε συνεχές πυρ. Παρόλη την αποτυχία τους, οι σύμμαχοι υποχώρησαν συντεταγμένα. Οι απώλειες ήταν ανάλογες (2.500 νεκροί και 5.000 τραυματίες ανα πλευρά ενώ 3.500 Βρετανοί και Ολλανδοί αιχμαλωτίστηκαν) αλλά η νίκη έκανε τον Σαξ εθνικό ήρωα και του επέτρεψε να κυριαρχήσει στην Ολλανδία μέχρι το τέλος του έτους, όταν ο αγγλικός στρατός αποσύρθηκε για να ασχοληθεί με την κατάπνιξη των Ιακωβινιτών.

Στη διάρκεια της μάχης λέγεται πως έλαβε χώρα ένα “περίεργο” περιστατικό που δείχνει το επίπεδο ευγένειας που επικρατούσε μεταξύ αξιωματικών στα πεδία μαχών του 18ου αιώνα, όταν δύο ιστορικά συντάγματα του γαλλικού και αγγλικού στρατού, οι Gardes Françaises με τους Grenadier Guards, συναντήθηκαν. H τακτική ήταν πως τα τμήματα παρατάσσονταν σε γραμμές το ένα απέναντι από το άλλο και οι στρατιώτες πυροβολούσαν ομαδόν σε μια προσπάθεια να “αραιώσουν” τις εχθρικές γραμμές πριν την τελική έφοδο. Σε αυτό το σημείο ο Άγγλος διοικητής, λόρδος Charles Hay απευθύνθηκε ευγενικά στον Γάλλο ομόλογό του λέγοντας: “Πείτε στους άνδρες σας να ανοίξουν πυρ” για να λάβει την απάντηση του κόμητος d’Auteroche: “δεν πυροβολούμε ποτέ εμείς πρώτοι”. Το περιστατικό μπορεί να ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας αλλά μπορεί να είχε να κάνει και με την τακτική χρήση των όπλων της εποχής, που ήταν διάσημα για την αναποτελεσματικότητά τους ακόμα και σε μεσαίες αποστάσεις.